Bất kỳ lúc nào, chúng ta luôn được khuyến khích đọc một cuốn tiểu thuyết nào đó. Những đánh giá, sự giới thiệu từ bạn bè và cửa hàng sách thú vị đẩy chúng ta đến những cái tên hứa hẹn sẽ đáp ứng những mong muốn sâu sắc nhất của chúng ta với văn chương.
Hãy tưởng tượng rằng chúng ta đã nắm trong tay một cuốn sách như vậy. Trời đã tối muộn và chúng ta mới chỉ bắt đầu, cuốn sách phát ra mùi hương đặc trưng của những tác phẩm mới được mở ra. Tác giả đang cố gắng khiến chúng ta say mê cuộc sống của một người ở Edinburgh vào những năm 1930; trời mưa rất nhiều và chiếc xe của họ bị hỏng; họ có một người bạn ở Budapest đang mang thai; có một vụ trộm tại một cửa hàng tạp hóa. Có một đoạn nhắc đến phố Dundas và chúng ta lật lại ba mươi trang và nhận ra đó là nơi chị gái của nhân vật chính từng sống. Có một kỹ sư về hưu với lông mày rậm mạnh mẽ chắc chắn sẽ quan trọng theo một cách nào đó mà chúng ta chưa biết.
Rất nhiều nỗ lực và trí tuệ được dành cho việc khám phá sự tồn tại của một nhân vật tưởng tượng. Nhưng ngay lúc này, một ý nghĩ ngẫu nhiên nhưng đầy quan trọng bật ra trong tâm trí của chúng ta: chưa từng có ai, chúng ta nhận ra, đã từng nhìn vào cuộc sống của chúng ta - thói quen, bạn bè, quá khứ, những vấn đề và khó khăn của chúng ta - với sự quan tâm chi tiết như vậy. Trong cuốn tiểu thuyết mà chúng ta đang cầm trên tay, dường như có sự hiểu biết sâu sắc, các tóm tắt thông minh, những nhận xét đáng chú ý và phân tích sắc sảo, tất cả phục vụ cho việc khám phá tâm trí của một người khác, một người không giống chúng ta lắm.
Đó là một tình huống quen thuộc mà chúng ta đã được dạy xem như điều hiển nhiên và lịch sự. Nhưng giờ đây nó đặt chúng ta vào một tình thế quan trọng: chúng ta đang đọc cuốn sách sai. Điều chúng ta thực sự cần làm là đọc một cuốn sách về chính mình - được viết với sự tinh tế và thông minh tương tự, nhưng đặt những thành phần chính của cuộc sống vào một trật tự rõ ràng, lựa chọn và kết nối những sự kiện đa dạng trong dòng suy nghĩ hỗn loạn của chúng ta và biến chúng thành một câu chuyện mạch lạc. Chúng ta quan tâm lịch sự đến câu chuyện của người khác, nhưng câu chuyện chúng ta thực sự cần nghe là câu chuyện về chính bản thân mình.
Chúng ta thực sự mong muốn có ai đó giải thích rõ về bản thân chúng ta. Chúng ta muốn họ viết về chúng ta, với tất cả sự phức tạp và góc khuất của chúng ta, với những câu nói quyết định và rõ ràng. Đọc tiểu thuyết về người khác, không cần phải nói, là một hành động đúng đắn và có giá trị, nhưng nó giống như khi chúng ta gặp bác sĩ và họ chuẩn đoán chính xác về vấn đề sức khỏe của một người khác, hoặc khi một tư vấn tài chính cố gắng tư vấn về giải pháp cho vấn đề tài chính của một người lạ, từ đó chúng ta cũng chỉ rút ra được một số gợi ý thoáng qua có thể sẽ hữu ích trong trường hợp của chúng ta.
Vào thời 1690, một trong những tác giả lỗi lạc nhất của Pháp, François Fénelon, được phong làm giáo sư dạy học cho Công tước trẻ của Burgundy. Để giúp đỡ trong việc học của học trò, Fénelon đã sáng tác một câu chuyện dài và thú vị mang tên Cuộc phiêu lưu của Telemachus, trong đó Công tước, với sự giả mạo kỳ lạ, là nhân vật chính. Những vấn đề mà nhân vật phải đối mặt trong câu chuyện cũng là những vấn đề mà Công tước đang gặp phải; những điểm mạnh và điểm yếu của nhân vật – được tác giả hiểu biết sâu sắc - cũng là của học trò. Được một ai đó viết một câu chuyện về bạn có vẻ như là một điều xa xỉ hiếm thấy và rất tinh tế. Nhưng đó là một phần thưởng mà chúng ta đều xứng đáng nhận được – và có thể là một điều mà chúng ta bí mật khao khát.
Chúng ta không cần phải từ bỏ công việc và trở thành nhà văn – bởi vì chúng ta đang viết một cuốn sách về chính bản thân mình; chúng ta đang tạo ra nó vào những đêm khuya, khi chúng ta không thể ngủ, khi chúng ta đang mơ mộng, đặt ra kế hoạch, nhìn lại quá khứ - và cho phép bản thân mình kể lại, một cách tốt nhất có thể, những điều đã thực sự xảy ra với chúng ta và tất cả chúng có thể có ý nghĩa như thế nào. Thật đáng tiếc khi chúng ta không dành đủ năng lượng cho công việc mới quan trọng này.
Dành thời gian để đọc những câu chuyện về người khác là một điều vô cùng quý giá. Nhưng học cách sắp xếp và hiểu những trải nghiệm trong những ngày và đêm rối loạn của chúng ta là một việc làm vô cùng hào phóng chính đáng và có thể cứu vãn cả cuộc đời. Không có gì nguy hại trong việc đọc nhiều câu chuyện, nhưng thường xuyên, chúng ta nên dành một chút thời gian để viết và đọc câu chuyện của chính mình, đang dần hé mở về bản thân chúng ta.
Tác giả: The school of life
Người dịch: Hân Bùi - MyBook