[Sách Của Tôi] “Xoay Chuyển Tình Hình Biển Đông”: Để Một Tương Lai Bền Vững

·       ‘Xoay chuyển tình hình Biển Đông’ - ‘Tiếng còi’ cảnh báo cho Biển Đông

·       ‘Xoay chuyển tình hình Biển Đông’ - Một góc nhìn mới về tình hình biển đảo

·       ‘Xoay chuyển tình hình Biển Đông’- Các nhà khoa học nói gì?

Căng thẳng gia tăng tại Biển Đông đã đem đến nhiều nỗi lo lắng cho ngư dân, tuy nhiên, James Borton cho rằng có một mối lo lớn hơn đang hiện diện ở khu vực, đó là tình trạng suy thoái môi trường nghiêm trọng đã và đang diễn ra tại đây.

“Thổi còi” cảnh báo về một thảm họa nghiêm trọng cho Biển Đông

Biển Đông là một trong những vùng đánh cá phong phú nhất trên thế giới. Với diện tích gần 3,6 triệu kilômét vuông, nó là con đường chính để vận chuyển hơn 5.000 tỷ USD hàng hóa mỗi năm và cung cấp khoảng 12% sản lượng đánh bắt cá của toàn cầu. Tuy nhiên, vùng này đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nghiêm trọng, từ tranh chấp chủ quyền giữa '5 quốc gia, 6 bên' đến tình trạng môi trường sa sút do biến đổi khí hậu, axit hóa đại dương, và khai thác quá mức.

Đối diện với những thách thức này, James Borton - một nhà báo, nhà nghiên cứu hàng đầu tại Viện Chính sách Đối ngoại của Đại học Johns Hopkins, và một người nghiên cứu công dân tại đồng bằng sông Cửu Long - đã tổng hợp kinh nghiệm và kiến thức của mình để viết cuốn sách 'Xoay Chuyển Tình Hình Biển Đông vì Một Tương Lai Bền Vững' (tựa gốc: Dispatches from the South China Sea: Navigating to Common Ground) nhằm tăng cường nhận thức về việc bảo tồn đa dạng sinh học ở vùng biển này.

Cuốn sách mở đầu bằng cuộc trò chuyện thú vị giữa James Borton và nhà văn Lã Thanh Tùng trong một quán bia ở Hà Nội. Tại đây, họ không chỉ thảo luận về cuộc sống của ngư dân trên Biển Đông mà còn đề cập đến những câu chuyện đã từng xuất hiện trên báo chí, từ cuộc chiến chủ quyền ở Gạc Ma năm 1988 với sự hy sinh của 64 chiến sĩ Hải quân Nhân dân Việt Nam cho đến việc tàu cá Việt Nam thường bị Trung Quốc chèn ép, phải đi xa hơn, đối mặt với nhiều nguy hiểm hơn trên biển.

Với sự quan tâm sâu sắc đến Biển Đông, James đã đi khắp các vùng đất khác nhau, từ bờ biển miền Trung đến đồng bằng sông Cửu Long để quan sát và hiểu rõ hơn về nguồn gốc của vấn đề. Trong quá trình này, ông luôn cố gắng trò chuyện thân mật với ngư dân để lắng nghe những khó khăn và lo lắng của họ trong cuộc sống hàng ngày.

Tác giả cho biết trong nửa thế kỷ qua, một nửa số rạn san hô đã biến mất, số lượng cá lớn chỉ còn 10%, và nhiều loài cá đang đứng trên bờ vực tuyệt chủng. Trong khi đó, những cuộc đụng độ trên biển mà Trung Quốc đang dẫn đầu đã gây ra thiệt hại kinh tế cho nhiều ngư dân của các quốc gia trong khu vực, trong đó có Việt Nam.

James Borton từng là một thủy thủ, trải qua nhiều năm tháng trên các thuyền đánh cá, xuồng ba lá, và tàu Cảnh sát biển Việt Nam ở Biển Đông... Do đó, ông mong muốn đưa tiếng nói của ngư dân lên phương tiện truyền thông để chia sẻ với thế giới về tình hình thực tế. 'Xoay Chuyển Tình Hình Biển Đông' không chỉ là tiếng nói của cá nhân mà còn là tiếng nói chung của các nhà khoa học, nhằm cảnh báo về một thảm họa nghiêm trọng đối với môi trường và con người ở Biển Đông.

Theo James Borton, tình hình phát triển quá nhanh ở các khu vực ven biển, việc đánh bắt quá mức, và sự tàn phá của rạn san hô... cùng với những tác động của cuộc xung đột, đang đẩy mọi người phải đối mặt với 'điểm nóng' trong cuộc chiến bảo vệ môi trường ở vùng biển quan trọng này.

Điểm đặc biệt của cuốn sách nằm ở việc nó được viết từ hai góc nhìn khác nhau, kết hợp giữa nghiên cứu và ghi chép thực tế với nhiều câu chuyện và số liệu khoa học cụ thể để độc giả có cái nhìn tổng quan về tình hình Biển Đông. Với kiến thức và kinh nghiệm của mình, James tin rằng chúng ta có thể biến Biển Đông thành 'một vùng biển đoàn kết thay vì phân hóa'. Cuốn sách là một tuyên bố mạnh mẽ về vấn đề này.

Giải pháp khả thi cho vấn đề biển đảo

Kể từ năm 2014, James Borton đã tổ chức nhiều chương trình và podcast về an ninh môi trường ở Biển Đông, có sự tham gia của các nhà nghiên cứu biển và chuyên gia chính sách. Thông qua quan sát và thực nghiệm, ông đã vẽ ra một bức tranh tổng thể về tình hình Biển Đông trong cuốn sách của mình. Ông không chỉ chỉ ra những vấn đề nghiêm trọng đang diễn ra trong hệ sinh thái của Biển Đông mà còn đề xuất các giải pháp tiềm năng để giải quyết vấn đề này.

Trước câu hỏi về việc làm thế nào để tất cả các bên cùng tham gia vào quản lý đại dương một cách có trách nhiệm, James lạc quan rằng Biển Đông đang thu hút nhiều nhà nghiên cứu biển hơn, và giải pháp ngoại giao khoa học là khả thi nhất ở thời điểm hiện tại. Ông cũng nhấn mạnh rằng, mặc dù việc tập trung vào môi trường không thể loại bỏ hoàn toàn các mối tranh chấp, nhưng áp dụng giải pháp ngoại giao khoa học sẽ giảm bớt căng thẳng và cho phép Biển Đông trở thành một khu vực đoàn kết thay vì phân hóa. Ông cho biết giải pháp này có thể trực tiếp hoặc gián tiếp giúp tạo ra lòng tin giữa các bên liên quan đến tranh chấp.

Theo James Borton, câu chuyện của Biển Đông cần vượt lên trên tình hình chính trị để giải quyết các vấn đề quan trọng hơn, ảnh hưởng đến hạnh phúc lâu dài của con người. Vì lẽ đó, ông đề xuất xem xét mô hình 'Hội đồng Bắc Cực' như một công cụ ngoại giao để duy trì hòa bình ở Biển Đông.

Có thể nói, 'Xoay chuyển tình hình Biển Đông' là một quyển sách kích thích tư duy với lượng lớn tài liệu và số liệu nghiên cứu từ các nhà khoa học nhằm truyền đạt cho người đọc về bức tranh phức tạp ở Biển Đông. Quyển sách không chỉ là giọng nói của người dân địa phương mà còn là tiếng nói chung của khoa học và cộng đồng quốc tế, từ đó đưa ra một góc nhìn mới cho cuộc thảo luận chưa có hồi kết này.

Việc đưa vào sách những cuộc trò chuyện trực tiếp với ngư dân và các nhà khoa học làm cho vấn đề trở nên cá nhân hóa và hấp dẫn hơn. Ngoài ra, cách trình bày của James về các vấn đề phức tạp dưới góc nhìn tổng thể cũng khiến quyển sách dễ tiếp cận hơn với nhiều độc giả. Vì vậy, đây là quyển sách hoàn toàn phù hợp cho bất kỳ ai muốn tìm hiểu thêm về vùng biển đầy tiềm năng nhưng cũng chứa đựng nhiều rủi ro này.

Đánh giá về quyển sách, Tiến sĩ Binh Lai - Phó Viện trưởng Viện Biển Đông, nhận xét: 'James Borton đã mang lại một quyển sách mới, sâu sắc và mang đậm dấu ấn cá nhân về những ngư dân Việt Nam đang bị mắc kẹt giữa những tranh chấp chủ quyền với các vấn đề an ninh môi trường.' Còn cựu Chuẩn Đô đốc Hải quân Mỹ Scott Sanders đánh giá: 'Xoay chuyển tình hình Biển Đông là một quyển sách đúng lúc và kích thích tư duy, lý giải các mối quan hệ phức tạp và phơi bày những tác động môi trường tàn khốc đang gây lo ngại cho tất cả các quốc gia trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.'

James Borton là nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Chính sách Đối ngoại thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế Nâng cao Paul H. Nitze (SAIS) của Đại học Johns Hopkins, nơi ông tập trung nghiên cứu về an ninh môi trường ở Biển Đông và 'khoa học công dân' ở đồng bằng sông Cửu Long. Ông từng giảng dạy các khóa học về viết tại Đại học Duyên hải Carolina và là giảng viên tại Đại học Nam Carolina.

Ngoài ra, James Borton còn là nhà báo với hơn hai thập kỷ kinh nghiệm trong việc đưa tin từ nước ngoài và làm cộng tác viên cho Geopolitical Monitor, World Politics Review, South China Morning Post và Nikkei Asia. Ông đã đi khắp Đông Nam Á, đặc biệt là ở Việt Nam. James cũng đã đóng góp nhiều bài viết quan điểm về châu Á - Thái Bình Dương cho The Washington Times.

Trước khi xuất bản cuốn sách này, ông đã tham gia biên tập 'Biển Đông: Thách thức và Hứa hẹn' (The South China Sea: Challenges and Promises) và 'Đảo, Đá ở Biển Đông: Sau Phán Quyết The Hague' (Islands and Rocks in the South China Sea: Post Hague Ruling).