Buzz
Những năm gần đây, Nguyễn Nhật Ánh và những tác phẩm của ông luôn khiến độc giả ở mọi lứa tuổi, ở khắp cộng đồng yêu văn học không khỏi thổn thức và bồi hồi mỗi khi thưởng thức chúng. Rõ ràng những câu chuyện với chất liệu khá đời thường, lời văn dung dị, cách xây dựng nhân vật và tình tiết hướng đến đối tượng là tuổi thanh thiếu niên nhưng ẩn sâu bên trong nó là những lời tâm tình và hoài niệm đầy ngọt ngào và sâu lắng. Trở lại với “Cây chuối non đi giày xanh”, lại một lần nữa, cả một bầu trời tuổi thơ lại ồn ào trong tâm trí mỗi chúng ta, và lần này, đó là nỗi nhớ thương nơi nhân vật gửi về vùng Hà Lam “xanh non”.
Ở thời điểm hiện tại, hiếm có một nhà văn nào lại có thể tìm thấy những chất liệu đời thường như thế để đưa vào một tác phẩm văn học thế kỉ 21.
Người ta hay nói không nên đánh giá cuốn sách ngay từ trang bìa, nhưng rõ ràng ta có thể thấy ở bất kì tác phẩm nào của Nguyễn Nhật Ánh, tên tác phẩm và hình minh họa trên bìa sách chính là một điểm khá đặc biệt, thu hút trí tò mò của người đọc. Tại sao tôi lại đề cập đến trang bìa ở ngay đầu bài viết? Bởi lẽ để cảm hết cái hồn của một cuốn sách, nhất định ta phải có cái nhìn tổng thể nó. Quay trở lại với đôi dòng suy nghĩ của tôi về trang bìa. Trước giờ, nếu ai là độc giả chân chính của ông, ắt hẳn không khó để nhận ra tên tác phẩm luôn “khiêm tốn” với một cỡ chữ vừa đủ, không quá lung linh, tôi luôn có cảm giác vì nó muốn nhường sự tỏa sáng cho nền trang bìa, bởi lẽ nếu không có sự đóng góp thêm của trang bìa, nét “ngây thơ” của tác phẩm sẽ chẳng có thể rõ nét đến thế.
Mở đầu câu chuyện vẫn lấy bối cảnh một nhân vật trong hiện tại theo dòng hồi tưởng để mặc cho những cảm xúc năm nao ùa về. Nó không hề gượng ép, tôi cảm giác như nó hẳn phải được tác giả trau chuốt kĩ càng lắm, vì nó từ từ mở ra hệt như cách chúng ta lật từng trang sách chứ không khiến người đọc bất ngờ ngay từ những câu từ đầu tiên. Việc xây dựng một cốt truyện chặt chẽ, các tình tiết, các chất liệu từ cuộc sống được đưa vào truyện đều tự nhiên.
Đăng – có lẽ hiện tại đang là một nhà văn – theo lời thỉnh cầu của hai “thằng bạn” thuở ấu thơ đã viết lại những chuyện ngày bé, hồi còn ở dưới một vùng quê tên Hà Lam để đưa vào cuốn Kỷ yếu, vì vùng quê năm nào đã được “nâng cấp thành thị trấn”. Vùng quê Hà Lam, nơi chứa đựng biết bao kỉ niệm của Đăng khiến nhân vật bồi hồi biết bao khi nhớ lại. Chính vì có quá nhiều kỉ niệm nên chính Đăng cũng không biết nên bắt đầu từ đâu. Nhưng chính cái không biết bắt đầu từ đâu lại khiến cho mạch cảm xúc nó chảy tự nhiên và cốt truyện mượt đến lạ. Và thế là câu chuyện mở ra từ từ như cánh cửa thần kì ở một xứ sở thần tiên nào đó.
Câu chuyện về tuổi thơ diễn ra ở góc thôn quê Hà Lam, nơi Đăng cùng các bạn nhỏ Thắm, chú tiểu Khôi, thằng Phan, nhỏ Ngọc, Trí, Định và thằng Biểu (một nhân vật quan trọng trong hiện tại của Đăng) sống cùng chị em Lan và Phượng, không thể thiếu các nhân vật phụ như chị Hoài, cô Sa, anh Thắng khùng, các bố mẹ, chú Lãm, ông Cứ, ông Hoạch... Đây là câu chuyện được Đăng hồi tưởng lại suốt 5 năm, từ khi học lớp Năm đến khi học lớp Chín trước khi rời Hà Lam ra Tam Kì. Trong khoảng thời gian này, việc vẽ một bức tranh về “Cây chuối non đi giày xanh” hoàn toàn không dễ dàng, bởi đó là giai đoạn mà một đứa trẻ có những thay đổi mạnh mẽ, từ thiếu nhi trưởng thành lên thiếu niên.
Đăng là nhân vật đầy cảm xúc và những nỗi khắc khoải sâu thẳm.
Vì Đăng là người kể lại câu chuyện “Cây chuối non đi giày xanh”, anh ta là nhân vật trung tâm, từ đó mọi khúc mắc, cao trào hay giải thích đều được gắn với Đăng. Như bao đứa trẻ ở những ngôi làng quê khác trên đất nước Việt Nam, Đăng có vô vàn kỷ niệm yêu thương, đủ để khi lớn lên, anh nhận ra rằng: “Nhưng vì quá nhiều kỷ niệm ùa về cùng một lúc, tôi không biết mình phải bắt đầu từ đâu.”
Nỗi sợ hãi ám ảnh Đăng cho đến năm lớp Năm, và từ đó, câu chuyện đằng sau bức màn yên bình dần dần được hé lộ. Nhân vật Thắm, chú tiểu Khôi, Phan, Trí, Định bắt đầu xuất hiện, đánh dấu bước ngoặt đầu tiên trong tâm lý của Đăng. Những câu chuyện qua lời kể của Đăng rõ ràng thể hiện sự biến chuyển rõ rệt từ ngây ngô đến khi nhận ra sâu sắc hơn về tình cảm trong cuộc đời khi bước sang tuổi thiếu niên.
Đây cũng là người đã khám phá ra những uẩn khúc nơi làng quê yên bình, và là người dần dần gỡ rối từng nút thắt, dẫn dắt người đọc qua từ bất ngờ này đến bất ngờ khác. Khi lớn lên, Đăng vẫn duy trì mối quan hệ bạn bè thân thiết với nhỏ Thắm và chú tiểu Khôi, không hề thay đổi. Cá tính thẳng thắn của Đăng ngày càng được thể hiện qua cách xưng hô với Khôi, và những tình cảm quý mến dành cho Thắm ngày một rõ ràng hơn. Từng thời kỳ của Đăng, từ những mẩu truyện kiếm hiệp của Kim Dung và Cổ Long, cho đến những câu chuyện tình của nữ sĩ Quỳnh Dao, và những cuốn sách trinh thám của thầy Vỹ, Đăng luôn tìm kiếm câu trả lời cho những khúc mắc trong lòng, qua đó tìm thấy niềm đam mê với văn học và tri thức.
Nhỏ Thắm – Cây chuối non đi giày xanh
Đó là Thắm, một nhân vật chính thứ hai trong câu chuyện, và Thắm chính là “cây chuối non” mà tác giả muốn nhắc đến. Thắm xuất hiện trong cuộc đời Đăng một cách ngẫu nhiên: “Năm lớp Năm cũng là năm tôi bắt đầu chơi thân với nhỏ Thắm. Cho đến bây giờ tôi vẫn không hiểu tại sao hồi đó tôi thích chơi với nhỏ Thắm.” Nhỏ Thắm, qua lời kể của Đăng, là một cô bé không xinh đẹp cho lắm, với làn da ngăm đen và hai bím tóc luôn nhảy múa khi cô ấy vui chơi. Điều này làm Thắm trở nên đặc biệt trong mắt Đăng. Khi lớn lên, Đăng mới nhận ra rằng tính cách thẳng thắn của Thắm mới là điều thực sự thu hút anh.
Nhỏ Thắm đích thị là một cây chuối non ngây thơ...
Nhỏ Thắm thích chơi với Đăng và luôn thể hiện tính cách của một cô bé chuẩn bị lớn lên. Thắm luôn đặt ra những câu hỏi cho Đăng, khiến cậu bé không biết phải trả lời thế nào. Cô thường là người góp mặt trong những câu chuyện vui vẻ của Đăng, từ khi họ lén đi tập bơi đến những lần Đăng cùng bạn bè đi chơi. Thắm đã dành cho Đăng một tình cảm đặc biệt và quý mến.
Trở lại với nhân vật nhỏ Thắm. Mọi chuyện sẽ chẳng thay đổi nếu một ngày kia, Thắm không phải rời bỏ Hà Lam để về Chiên Đàn - một nơi rất xa. Từ đó, Đăng không còn có cơ hội gặp gỡ và chơi đùa cùng Thắm như trước. Sự thay đổi trong tính cách của Thắm bắt đầu từ đó. Sau một mùa hè dài, Thắm trở thành một thiếu nữ trưởng thành hơn, và mối quan hệ giữa cô và Đăng cũng dần chia xa. Gần cuối câu chuyện, tác giả bật mí lý do sau sự thay đổi đáng sợ này của Thắm. Sự thay đổi này ảnh hưởng đến nhân vật chính và các mối quan hệ xung quanh rất nhiều.
Chú tiểu Khôi - người bạn bí ẩn trong nhóm trẻ xứ Hà Lam
Đây là nhân vật mà ngay từ khi xuất hiện tôi đã rất thích. Đến khúc cuối cùng của “Cây chuối non đi giày xanh”, tác giả mới dành cho chú danh phận. Khác với người khác, chú tiểu Khôi mồ côi cả cha lẫn mẹ, được sư thầy trên chùa Giác Nguyên nhận nuôi. Tuy là con nơi cửa Phật, tâm hồn chú vẫn còn của một đứa trẻ. Chú luôn vui chơi hòa nhập cùng Đăng, nhỏ Thắm, và thằng Phan. Dù là một chú bé, chú vẫn luôn thật nghĩa khí và hết mình với bạn bè. Khi Đăng và Thắm gần như chết đuối, chú đã thông minh nhờ sự giúp đỡ của người lớn, và từ đó Đăng cũng không còn ghét chú nữa. Khi Thắm phải ở Chiên Đàn, chú tiểu Khôi đã vẽ tặng Đăng bức tranh nhỏ Thắm. Chú cũng đã đóng góp không ít trong việc giúp Thắm thoát khỏi cuộc hôn nhân sắp đặt bởi ba và người bạn của cô.
Như đã nói ở trên, vì luôn mang tâm hồn của một đứa trẻ, suốt những năm tháng học cấp 1 đến lớp 8, chú tiểu Khôi vẫn dùng cách xưng hô “mày-tao” với Đăng. Điều này đã làm mờ dần khoảng cách giữa một đứa trẻ như Đăng và chú tiểu Khôi ở chùa Giác Nguyên. Sau này, sự lớn lên dần đã làm chú trưởng thành hơn và chín chắn hơn trong suy nghĩ. Chú đã thay đổi cách xưng hô với Đăng nhưng trái tim chú vẫn luôn nghĩa khí và hết mình với mọi người. Chú luôn bên cạnh Đăng, giúp nối liền tình bạn giữa Đăng và Thắm sau những hiểu lầm và rắc rối.
Và bạn biết không, đến gần cuối chuyện, thân thế của chú tiểu Khôi dần được hé lộ. Đọc đến giữa cuốn sách, tôi đã đoán được đúng rằng chú sẽ là người chồng tương lai của Thắm. Phân đoạn khó khăn của chú khi biết mình là con ông Hoạch, và ông Hoạch chính là bạn của bố Thắm, thật là kỳ lạ. Chú trốn tránh Thắm và từ chối quay lại ngôi nhà mà chú sinh ra. Trước đây, bố mẹ chú không bỏ chú mà họ gửi chú lên chùa để 'nuôi hộ'. Nhưng chính nhờ chú tiểu Khôi mà hôn ước của Thắm đã bị hủy. Chú không thể rời bỏ áo nhà chùa nữa. Đọc đến đây, tôi cảm thấy thương chú tiểu Khôi vì chú đã vô tình thoát khỏi những vấn đề trong xã hội, và tôi tự hỏi liệu chú có cảm nhận được sự cô đơn hay không.
Nguyễn Nhật Ánh – nhà văn của những chuyến tàu trở về quê hương.
Mỗi lần ra mắt truyện của Nguyễn Nhật Ánh, tôi luôn cảm thấy tò mò và thích thú lạ thường. Chắc có lẽ vì từng trang viết của ông mang chất trẻ thơ, giản dị, mộc mạc và sâu sắc. Cốt truyện được chọn lọc, các tình tiết hợp lý và chặt chẽ. Bên cạnh nhân vật chính, các nhân vật phụ cũng khiến tôi rơi vào những cảm xúc về miền quê xanh biếc. Tôi có thể hình dung được khung cảnh tình cảm được vẽ lên bởi ngòi bút tả thực và giọng văn sắc sảo của ông. Và một lần nữa, ông lại đưa chúng ta về với những kí ức xanh mượt.
Từ biệt
Đọc xong tác phẩm này, tôi không ngừng ngợi khen Nguyễn Nhật Ánh với tài năng đặc biệt để vẽ nên bức tranh sinh động về “cây chuối non đi giày xanh” ở Hà Lam, Quảng Nam. Tôi hy vọng rằng sẽ có một đạo diễn nào đó cầm cuốn sách này và biến nó thành một bộ phim điện ảnh mang đậm chất thơ như “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” đã làm trước đây.
Tác giả: Nguyễn Minh Nguyệt - MyBook
