Salad đu đủ Thái Lan

Gỏi đu đủ Thái, hay còn gọi là Som tam hoặc som tum, phiên âm tiếng Việt là xổm tam (ส้มตำ hoặc ส้มตำ), và tên trong tiếng Isan là tam bak hung (ตำบักหุ่ง- tam bàk hùŋ), là một món gỏi cay với nguyên liệu chính là đu đủ xanh bào sợi. Som tam có sự tương đồng với gỏi tam mak hung của Lào và gỏi bok l'hong của Campuchia. Món gỏi đu đủ Thái đã được Google vinh danh trên trang chủ vào ngày 14/12/2021. Món ăn này cũng được bày bán tại khu tự trị Tây Song Bản Nạp ở Trung Quốc.

Chuẩn bị

Món ăn này nổi bật với sự kết hợp các hương vị đặc trưng của ẩm thực Thái Lan: vị chua của chanh, vị cay của ớt, vị mặn của nước mắm và vị ngọt của đường thốt nốt. Để chế biến món gỏi này, các nguyên liệu được giã trong cối, tạo nên tên gọi som tam có nghĩa là 'món giã (trong cối) có vị chua'.

Tại Thái Lan, thực khách thường yêu cầu đầu bếp chế biến món ăn theo sở thích cá nhân. Phiên bản của Lào hoặc Isan được gọi là som tam lao (ส้มตำลาว) hoặc đơn giản là tam lao. Ở khu vực Tây Song Bản Nạp (Trung Quốc), người Thái Lặc thay nước mắm bằng dầu hào và xì dầu, đồng thời thêm đá viên để giữ cho rau luôn tươi và giòn.

Nguyên liệu chính

Theo truyền thống, một đĩa gỏi đu đủ Thái điển hình sẽ bao gồm các nguyên liệu cơ bản sau, được cắt thành từng miếng nhỏ:

• Đu đủ (มะละกอ - máʔláʔkɔ, tiếng Isan: บักหุ่ง - bak hung), sử dụng loại còn xanh, chưa chín. Đây là nguyên liệu chính không thể thiếu.
• Đậu đũa (ถั่วฝักยาว - tʰùə fàk jaːw, tiếng Isan: หมากถั่ว - màːk tʰùə, tiếng Lào: ໝາກຖ່ັວ)
• Sấu đỏ (กระท้อน; tiếng Lào: ໝາກຕ້ອງ), chọn loại còn cứng, chưa chín
• Dưa chuột (แตง), thường là loại nhỏ
• Chuối (กล้วย), chọn loại còn xanh
• Bắp chuối (หัวปลี), sử dụng cho món gỏi đu đủ hoa chuối gọi là somtam hua plii
• Xoài (มะม่วง), chọn loại còn xanh

Các thành phần khác

Ngoài các nguyên liệu chính, còn có những thành phần phụ khác được thêm vào để gia tăng hương vị, bao gồm:

• Ớt (tiếng Thái: พริก - pʰrík, Phát âm tiếng Thái: [phrik], tiếng Isan: พิก - pʰík; tiếng Lào: ພິກ)
• Đường (thông thường là đường thốt nốt)
• Tỏi (tiếng Thái: กระเทียม, Phát âm tiếng Thái: [kra-thiêm]; tiếng Isan: กะเทียม - ka-thiêm; tiếng Lào: ພະກເທິຍມ, phát âm tiếng Lào: [pạk-thiêm])
• Chanh (tiếng Thái/Isan: มะนาว - manaːw; tiếng Lào: ມະນາວ)
• Nước mắm (น้ำปลา - nám plaː; tiếng Lào: ນ້ຳປາ - nám pa)
• Cua muối (tiếng Thái: ปูเค็ม Phát âm tiếng Thái: [pù-khem], tiếng Isan: ปูดอง - pù-đoong, tiếng Lào: ປູດອງ). Đây là loại cua đồng sống trong ruộng và kênh rạch mùa lũ, được ăn cả vỏ.
• Mắm tôm (tiếng Thai/Isan: กะปิ - kapìʔ; tiếng Lào: ກະປີ)
• Pla ra (ปลาร้า - plaː ráː; tiếng Isan: ปาแดก - paː dɛ̀ːk; tiếng Lào: padaek - ປາແດກ): là cá muối trộn với cám gạo
• Cà chua (มะเขือเทศ - máʔ.kʰɯ̌ə tʰêːt; tiếng Isan: หมากเลน - màːk leːn; tiếng Lào: ໝາກເລ່ນ); thường là cà chua bi.
• Cóc Thái (tiếng Thái/Isan: มะกอก - makɔ̀ːk; tiếng Lào: ມະກອກ)
• Cà pháo tươi (มะเขือ).

Gỏi đu đủ Thái thường được thưởng thức cùng xôi (tiếng Thái/Isan: ข้าวเหนียว - kʰâːw nǐow; tiếng Lào: ເຂົ້າໜຽວ) và gà nướng (tiếng Thái: ไก่ย่าง - kàj jâːŋ; tiếng Isan: ไก่ย่าง - kàj ɲâːŋ; tiếng Lào: ປິງໄກ່ - piŋ ɡaj). Nó cũng thường được ăn kèm với bún và rau sống để giảm bớt độ cay, hoặc đơn giản là ăn kèm với tóp mỡ.

Các phiên bản khác

Món gỏi đu đủ này có nhiều biến thể khác nhau trên toàn Thái Lan và cả ở các quốc gia phương Tây (với tên gọi giữ nguyên tiếng Thái). Tại Campuchia, món tương tự được gọi là bok l'hong.

Ở miền Trung Thái Lan, món gỏi đu đủ thường có vị ngọt và nhẹ hơn, với đậu phộng giã nhuyễn, ít mắm cá Lào (padaek) hoặc cua muối hơn. Món này thường được ăn sống và chính phủ Thái Lan khuyến cáo nên chú trọng vệ sinh thực phẩm để tránh viêm gan. Tôm khô muối mặn cũng được dùng trong miền Trung Thái Lan, khi đó, món này được gọi là som tam rama - ส้มตำรามา. Một biến thể khác là sử dụng xoài xanh, táo, dưa chuột, cà rốt và các loại rau trái xanh khác, được sáng tạo bởi sinh viên Thái du học ở Mỹ vì khó tìm đu đủ xanh ở đó.

Hình ảnh minh họa

• Gỏi đu đủ kiểu Lào
• Gỏi đu đủ kiểu Campuchia

Xem thêm

• Cummings, Joe. (2000). World Food: Thailand. Vương quốc Anh: Lonely Planet Publishers. tr. 157–8. ISBN 1864500263
• Williams, China và cộng sự. (). Southeast Asia on a Shoestring: Big Trips on Small Budgets. Lonely Planet. tr. 31. ISBN 1741041643
• Brissenden, Rosemary. (2007). Southeast Asian Food: Classic and Modern Dishes from Indonesia, Malaysia,.. Tuttle Publishing. tr. 434 – 439. ISBN 0794604889
• McDermoot, Nancie. (1992). Real Thai: The Best of Thailand’s Regional Cooking. Chronicle Books. tr. 121 – 146. ISBN 0811800172

Liên kết tham khảo

• Công thức làm Som Tam Thai từ realthairecipes.com
• Som Tam (ส้มตํา) Lưu trữ ngày 18/12/2014 tại Wayback Machine
• Công thức Som Tam chay từ Thailand Travel & Food Lưu trữ ngày 15/03/2012 tại Wayback Machine
• Som Tam Bla-rah (với mắm cá lên men từ Đông Bắc Thái Lan) Lưu trữ ngày 05/08/2009 tại Wayback Machine
• Công thức video trực tuyến: Som Tam Lưu trữ ngày 17/12/2011 tại Wayback Machine
• Salad đu đủ xanh Lưu trữ ngày 26/04/2012 tại Wayback Machine Recipes Som Tam