Samarkand, “thiên đường giữa cõi người”

Đến Samarkand vào một buổi chiều nắng lả lơi, tôi không kìm được lòng mong ước đắm chìm trong vẻ đẹp huyền ảo của các nhà thờ và lăng tẩm, khi hoàng hôn buông lơi trên vùng đất Uzbekistan.

Du lịch Uzbekistan khám phá Samarkand – thiên đường giữa cõi người

Là thành phố lớn thứ hai ở Uzbekistan, cách thủ đô Bishkek khoảng 350km, Samarkand được biết đến với cái tên “thủ đô xanh”, từng là trung tâm của vương quốc Temurid hùng mạnh.

Tôi tình cờ đọc được câu nói của Juvaini “Nếu có thiên đường trên cõi người thì đó hẳn phải là Samarkand”, và tôi hiểu vì sao thành phố này lại được ca ngợi như vậy.

Những mái vòm xanh ngọc lam và những bức tranh tường phủ sành, khảm ngọc quý với những hình trang trí nghệ thuật màu xanh chủ đạo trên các nhà thờ Hồi giáo vẫn rực rỡ tỏa sáng qua bao biến cố lịch sử.

Mặc dù nằm giữa ốc đảo bên bờ sông Zerafshan và có vị trí quan trọng trên Con đường tơ lụa, nhưng khí hậu của Samarkand vẫn khắc nghiệt, với mùa hè lên đến 40 độ C và mùa đông có thể xuống thấp nhất -20 độ C, khiến dân cư hiếm hoi.

Samarkand khiến mọi người mới đến như tôi phải choáng váng giữa thế giới tâm linh của Hồi giáo. Thành phố có tuổi đời gần 3.000 năm - một di sản văn hóa thế giới được UNESCO bảo tồn với tên gọi Samarkand - là điểm giao thoa văn hóa.

Thành lập từ thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, thành phố phát triển mạnh mẽ trong thời kỳ Timurid (khoảng thế kỷ 14 - 15) với quảng trường Registan - trái tim của thành phố cổ với những nhà thờ Hồi giáo lộng lẫy và các trường học Hồi giáo, lăng mộ của hoàng đế Amir Temur, chợ Siab bazaar sầm uất với đủ loại hàng hóa, khu Shakhi-zinda và Gur-Emir cùng với đài quan sát Ulugh-Beg...

Muốn khám phá Samarkand cũng không hề dễ dàng, với đôi chân tự nhiên dẫn dắt theo ba hướng chính của thành phố.

Hướng Đông Bắc của thành phố là khu vực cổ đại Afrosiab, được thành lập từ thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên. Dường như về chiều tà vẫn còn nghe tiếng rì rào của những người dân khao khát tự do dưới cai trị của đội quân Thành Cát Tư Hãn từ thế kỷ 13.

Vẫn tồn tại những dấu vết của thành cổ, pháo đài, cung điện với những bức tranh tường. Đặc biệt, các nhà thờ Hồi giáo lớn xây dựng từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 12 vẫn tỏ ra uy nghi giữa bầu trời xanh, như một thách thức với thời gian.

Phía Nam là khu vực của các công trình kiến trúc và thành phố cổ từ triều đại Temurid vào thế kỷ 14-15, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của kiến trúc, nghệ thuật và quy hoạch thành phố. Khu phố cổ vẫn lưu giữ nét lịch sử đặc trưng với những ngôi nhà thấp từ gạch bùn.

Nhìn những kiệt tác ấy, tôi nghĩ đến công lao của các bậc thầy đã tạo nên những nét đặc sắc của thế giới Hồi giáo, mà vẫn được giữ gìn đến tận ngày nay, từng ảnh hưởng đến khu vực và cả thành tựu xuất sắc của người Safavids ở Nam Tư, Monghuls ở Ấn Độ, thậm chí triều đại Ottoman ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Phía Tây của thành phố dễ dàng nhận ra các công trình kiến trúc hiện đại của Nga và phương Tây được xây dựng từ thế kỷ 19-20.

Có lẽ nổi tiếng nhất là Bibi-Khanym với câu chuyện về việc xây dựng nhà thờ này. Người vợ yêu của hoàng đế Timur đã đồng ý cho kiến trúc sư trưởng hôn lên má nhằm thúc đẩy ông xây dựng nhà thờ kịp thời cho ngày hoàng đế trở về. Nhưng vì tình yêu sâu đậm với hoàng hậu, nụ hôn để lại trên má nàng đã khiến hoàng đế tức giận.

Tôi không biết câu chuyện có thật hay không, nhưng vẻ đẹp kiều diễm của nhà thờ Hồi giáo này hoàn toàn xứng đáng được tặng một nụ hôn.

Bước vào thành phố trong buổi chiều hoàng hôn, có cảm giác như phải nín thở để nghe và cảm nhận thành phố tôn giáo có lịch sử lâu đời và quan trọng không kém các thành phố như Roma, Athens, nơi từng chứng kiến sự hiện diện của nhiều nền văn hóa khác nhau dưới sự thống trị của Alexander đại đế, người Ả Rập, người Ba Tư, Turkic, Sa Hoàng.

Trên đường rời Samarkand, tôi bắt gặp bức tượng của nhà thơ Abu Abdulloh Rudakiy (858-941), một người Ba Tư trang trọng với bộ râu dài và khuôn mặt suy tư. Ông được Nars II, hoàng đế của triều đại Samanid (914-943), mời về làm nhà thơ quan tòa cho mình vì sự ngưỡng mộ tài năng của ông.

Khi đọc bài thơ của ông, tôi vẫn chưa thể hiểu được, nhưng khi khám phá Con đường tơ lụa xuyên qua các nước Trung Á, tôi phải thầm khâm phục ông. Tôi không biết lúc đó ông đã dự đoán được tương lai của dân tộc Ba Tư hay ông muốn truyền đạt điều gì về tôn giáo của mình.

“Tôi nhìn thấy một con chim gần thành phố Sarakhs

Nó cất cao giọng hót lên tận mây xanh

Tôi nhìn thấy một chiếc chador sắc màu trên đó

Quá nhiều màu sắc trong chiếc chador kia”

Lời tạm biệt dành cho Samarkand, bầu trời hôm ấy rực rỡ màu xanh khó quên. Tôi mãi không thể xóa đi hình ảnh những thiếu nữ Uzbek với bộ quần áo sặc sỡ, những chiếc khăn đầu rực rỡ và những nụ cười sáng ngời với những chiếc răng vàng lấp lánh trước những nhà thờ tuyệt đẹp giữa thành phố cổ...

Theo Tuổi Trẻ

***

Tham khảo: Cẩm nang du lịch Mytour