Sáng Đèn - Khi điện ảnh thổ lộ về nghệ thuật cải lương

Sáng Đèn không khám phá sâu hơn về cải lương, nhưng bộ phim này mở ra cái nhìn mới về cách điện ảnh hiểu và truyền tải nghệ thuật này như một nguồn động viên tinh thần.

Sáng Đèn là một tác phẩm về cải lương và nghệ sĩ sân khấu - điểm nhấn riêng biệt so với các bộ phim Việt khác về chủ đề tình yêu và gia đình. Mặc dù vậy, đây không phải là lần đầu tiên điện ảnh kể về cải lương truyền thống. Trước đó, Song Lang (2018) đã là một tên tuổi sáng giá trong lĩnh vực này.

Bằng cách đưa cải lương lên màn ảnh rộng, dù ít dù nhiều, điện ảnh vẫn giữ lại được vẻ hoài cổ và ý nghĩa của nó, đồng thời mở ra cơ hội tiếp cận với đối tượng khán giả trẻ hơn, đặc biệt là thế hệ Z. Sáng Đèn xuất hiện như một điểm sáng hiếm hoi, làm phong phú thêm cho diễn đàn phim ảnh của Việt Nam.

Điện ảnh hiện đại đưa góc nhìn mới về cải lương. Sáng Đèn là một trong số các bộ phim mang cải lương lên màn ảnh rộng. Phim kể về những nghệ sĩ trung thành với nghề. Cốt truyện mô tả những khía cạnh của gánh hát Viễn Phương và những nỗ lực của các nghệ sĩ khi gặp khó khăn trong sự suy thoái của cải lương.

Cải lương thường là nguồn cảm hứng cho các bộ phim trước đây, mặc dù không phải lúc nào cũng được thể hiện rõ ràng. Tuy nhiên, trong mỗi tác phẩm, cải lương đều là một phần nhỏ của nghệ thuật truyền thống. Ví dụ, Biệt Đội Rất Ổn hiện đại có màn trình diễn của nghệ sĩ Bạch Tuyết. Trong Song Lang, cải lương là yếu tố gắn kết hai nhân vật chính Phụng Linh và Dũng “Thiên Lôi”.

Sài Gòn, Anh Yêu Em (2016) chứa đựng nhiều câu chuyện, trong đó có một về bà Ba Lệ Châu và ông Sáu Lương, những người tận tụy với nghề cải lương. Bao Giờ Hết Ế cũng có đoạn cải lương để tuyển rể.

Nếu nhắc đến một bộ phim chân chính với nguồn cảm hứng từ cải lương, thì Gạo Chợ Nước Sông (2019) là một trong những tác phẩm đáng chú ý không kém Song Lang. Trong khi nhiều phim chỉ đơn giản là lấy cải lương làm nền, Gạo Chợ Nước Sông của đạo diễn Huỳnh Tuấn Anh một cách tinh tế khắc họa cuộc sống đầy màu sắc của một nghệ sĩ khi nghề này đang trong thời kỳ thịnh vượng. Tuy nhiên, đôi khi cải lương lại bị xen vào một cách không hợp lý như trong Cù Lao Xác Sống.

Thấy điều gì khi điện ảnh kể về cải lương?

Mỗi bộ phim có chủ đề riêng đều có cách riêng để thể hiện cải lương trong kịch bản của mình. Mỗi lần xuất hiện, yếu tố này luôn thu hút sự chú ý. Nếu xếp các bộ phim này cạnh nhau, ta sẽ nhận ra một bức tranh đầy màu sắc và cảm động.

Trong thời gian gần đây, điện ảnh đã khám phá và thể hiện cải lương như một phần không thể thiếu của câu chuyện, đồng thời làm cho nó trở thành một nguồn cảm hứng mới, điển hình là bộ phim Sáng Đèn. Trước tình hình khó khăn của nghệ thuật sân khấu hiện nay, điện ảnh đã từng bước trở thành cứu cánh cho cải lương từ khi ban đầu gặp khó khăn - đến nay đã trở thành điểm tựa đáng tin cậy của nó.

Có nhiều nỗ lực đổi mới nghệ thuật sân khấu. Truyền hình đã sử dụng nhiều kịch bản cải lương để làm phim truyền hình, tái hiện cải lương trong đời sống hàng ngày như trong Đất Phương Nam. Thậm chí, trong những năm gần đây, các nghệ sĩ đã sản xuất web-drama về cải lương để giữ cho nghệ thuật này không bị lãng quên. Tuy nhiên, không có phương tiện nào hiệu quả hơn điện ảnh trong việc bảo tồn cải lương.

Khi điện ảnh trở nên phổ biến và thu hút nhiều đối tượng khán giả, cải lương đã được truyền tải và nhận thức sâu rộng hơn qua các tác phẩm điện ảnh. Người xem có thể chứng kiến những cột mốc quan trọng của cải lương qua các thập kỷ qua.

Trong lĩnh vực điện ảnh, việc sử dụng cải lương được thực hiện một cách tỉ mỉ và tính toán, thường là những trích đoạn hoặc đoạn hát được chèn vào đúng thời điểm và thời lượng phù hợp. Chúng đủ dài để kích thích cảm xúc nhưng cũng đủ ngắn để không làm chán ngán khán giả hoặc làm cho bộ phim trở nên quá nhiều cảm xúc. Phim vẫn giữ tính chất kịch tính mà vẫn đảm bảo tính điện ảnh.

Với những khán giả già, các trích đoạn cải lương thường mang lại cảm giác hoài niệm. Nhưng đối với những khán giả trẻ, có thể chúng sẽ cảm thấy lạ lẫm và không quen thuộc, tuy nhiên, điều quan trọng là bộ môn này vẫn để lại ấn tượng và nhận thức về một nghệ thuật đặc biệt của Việt Nam. Hơn nữa, sự xuất hiện của cải lương trong phim được chăm chút và dàn dựng một cách tỉ mỉ. Dù ngắn ngủi, nhưng chúng vẫn phản ánh được tinh thần của cải lương và giữ cho nghệ thuật này vẫn sống mãi trong lòng người.

Dấu ấn của cải lương trong điện ảnh đã được thể hiện một cách đầy đủ, nhưng vẫn còn thiếu sót

Sáng Đèn là một bộ phim nổi tiếng khác mang cải lương lên màn ảnh rộng. Khác biệt với những bộ phim trước, phim này được trực tiếp lấy cảm hứng từ cải lương. Tuy nhẹ nhàng và đời thực, nhưng sâu sắc, phim đã tái hiện lại những giai đoạn đầy sóng gió của nghệ sĩ cải lương trong thập niên 90-2000.

Tất cả các yếu tố trong phim đều tạo ra những cảm xúc đặc biệt. Dàn diễn viên chủ yếu có kinh nghiệm từ sân khấu nên các phân đoạn cải lương được thực hiện một cách tỉ mỉ và sắc nét. Cảm xúc được truyền đạt đúng lúc, kết hợp cả tiếng cười và nước mắt mà không làm cho bộ phim trở nên quá cảm động như một vở tuồng.

Tuy nhiên, Sáng Đèn không phải là bộ phim bạn nên xem để hiểu sâu về cải lương, điều này có thể là một tiếc nuối. Tương tự, nỗi tiếc nuối cũng có thể áp dụng cho các bộ phim tương tự trước đó. Ngay cả Gạo Chợ Nước Sông cũng chỉ tái hiện lại những thời kỳ huy hoàng của cải lương mặc dù vẫn tôn trọng yếu tố này.

Cải lương là một hình thức nghệ thuật tinh tế và đòi hỏi sự tỉ mỉ. Việc làm một bộ phim tập trung vào các kỹ thuật hát cải lương như 'hò, xự, xang, xê cống', các vở tuồng, và các quy tắc vũ điệu cho đào chính, kép chính sẽ rất khó khăn. Tuy nhiên, nếu không áp dụng một chút các khái niệm này vào phim, khán giả trẻ sẽ khó mà bắt đầu quan tâm đến cải lương.

Phim là một công cụ truyền đạt và truyền cảm rất mạnh mẽ. Trên cùng một ý tưởng, trong thể loại trinh thám, người xem có thể học hỏi một số kiến thức về khoa học, hoặc một bộ phim có thể làm cho một nhóm người giàu có thảo luận về hội họa Phục Hưng, thì thông qua các bộ phim như Sáng Đèn hoặc Gạo Chợ Nước Sông, kiến thức về cải lương cũng có thể được truyền đạt một cách tự nhiên trong kịch bản.

Tuy nhiên, rõ ràng là sự quan tâm của điện ảnh đối với cải lương đang tăng lên. Chúng ta có thể hy vọng rằng trong tương lai, sẽ có những bộ phim tập trung hoàn toàn vào cải lương. Nhưng trong lúc chờ đợi, khán giả vẫn có thể thưởng thức hương vị của cải lương và hiểu biết về cuộc đời của các nghệ sĩ qua Sáng Đèn, một bộ phim đã ra mắt trên toàn quốc từ ngày 10.02.2024.