Sanh

Cây sanh (có tên khoa học là Ficus benjamina L.) hay còn được biết đến với các tên gọi như si, xanh, gừa, là loại cây cảnh Bonsai phổ biến được trồng nhiều ở Châu Á, đặc biệt là ở các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Lào...

Đặc điểm cấu tạo

Cây sanh thuộc loại cây thân gỗ, có thể cao từ 15 đến 20 m khi phát triển tự nhiên. Đặc điểm nổi bật của cây là khả năng phân cành cao, thân cây thường có các u bướu và sống gờ do tốc độ sinh trưởng mạnh mẽ. Rễ cây phát triển từ cành lớn hoặc thân cây, phần lớn hình thành trong mùa mưa, ẩm. Thân và cành của cây mềm dẻo, có thể uốn cong để tạo dáng đẹp mắt.

Lá sanh rậm rạp và phân bố dày trên cành, tạo thành phần tán lá xum xuê. Quả sanh khi chín có màu vàng, chứa hạt và có khả năng mọc mầm để sinh sản hữu tính. Ngoài phương thức sinh sản này, sanh cũng nhân giống chủ yếu thông qua phương thức vô tính từ các cành, rễ.

Sinh học và sinh thái học

Sanh phát triển mạnh mẽ và sinh trưởng tốt trong vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm (nóng và mưa nhiều). Cây sanh thường ra chồi lá mạnh mẽ vào mùa mưa. Để phát triển tốt, cây cần nước nhiều và có thể chịu ngập úng trong thời gian dài. Khi khô hạn, cây sanh sinh trưởng chậm và thường có các lá vẩy bao phủ lấy điểm sinh trưởng trên ngọn cành hoặc thân, cùng với các điểm lồi trắng trên thân.

Sanh phù hợp với nhiều loại đất và có thể sống trên đá miễn là có nguồn nước đủ cho sinh trưởng. Chúng cũng có thể trồng dưới ánh sáng mạnh nhưng thích hợp nhất là dưới ánh sáng phân tán.

Nhân giống

Sanh có thể nhân giống bằng phương pháp hữu tính (từ hạt) hoặc phương pháp vô tính (từ cành giâm, cành chiết).

Tuy nhiên, việc nhân giống cây sanh bằng hạt dễ mọc nhưng rất dễ chết. Chỉ cần bị phun nước mạnh, tưới quá nhiều nước; sử dụng thuốc tăng trưởng hoặc hóa chất; bị ốc, cóc 'lội' qua hay trồng dưới tán vườn cũng có thể làm mất toàn bộ công lao của người trồng, vì cây sanh trồng bằng hạt rất nhạy cảm với môi trường xung quanh.

Trồng và chăm sóc

Cây con trồng ra đất hoặc chậu cần có hệ rễ tốt và kích thước phù hợp để nhanh chóng tạo dáng và thế đúng yêu cầu. Đất trồng nên giàu mùn và có cấu trúc hơi nặng, không nên trồng trên đất sét hoặc đất quá béo vì cây sẽ phát triển chậm dù vẫn ra lá và cành. Trong trường hợp đất xấu hoặc quá nặng, cần bón thêm phân trước khi trồng.

Sau khi trồng cây, việc chăm sóc định kỳ là rất quan trọng, bao gồm cắt tỉa các nhánh không cần thiết, bấm đầu cây, đặc biệt là tưới nước để giữ độ ẩm cho đất, từ đó thúc đẩy cây phát triển và phát triển thân cây nhanh hơn.

Cây sanh ở Việt Nam

Tại Việt Nam, cây sanh là loại cây cảnh được ưa chuộng và dễ trồng. Nhiều nghiên cứu đã được tiến hành để cải tiến phương pháp trồng và chăm sóc cây sanh trong các điều kiện khác nhau như trồng cây sanh trên đất cát.

Vào năm 2013, nhiều nông dân và doanh nghiệp ở các vùng miền đã đầu tư trồng và chăm sóc cây sanh với quy mô lớn. Tuy nhiên, vì giá cây sanh giảm và không có nhu cầu tiêu thụ, nhiều doanh nghiệp và hộ dân đã gặp khó khăn về tài chính.

Tên địa danh Hàng Xanh ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay xuất phát từ việc trồng nhiều cây sanh/xanh. Trước năm 1945, khu vực này có nhiều cây sanh trồng. Trên đường Bạch Đằng (quận Bình Thạnh) cũng từng có nhiều cây sanh, dẫn đến tên gọi đường Hàng Sanh.

Cây sanh đặc biệt

Cây sanh trị giá 120 tỷ đồng Việt Nam

Cây sanh được mệnh danh là 'siêu cây sanh' hay 'Mâm xôi con gà', từng xuất hiện tại Bảo tàng Hà Nội trong triển lãm sinh vật cảnh nhân Đại lễ 1.000 năm Thăng Long – Hà Nội. Được biết, cây sanh cổ này đã có mặt trên đời hơn 150 năm, bắt nguồn từ thôn Ngô Sài, xã Sài Sơn, Quốc Oai, thuộc Hà Tây cũ. Vào năm 1996, nghệ nhân Đặng Xuân Cường đã phát hiện, mua và tạo dáng cho cây này. Hiện nay, cây sanh này thuộc sở hữu của ông Nguyễn Nam Thành tại Việt Trì, Phú Thọ. Tháng 4 năm 2012, cây sanh này đã được đưa lên trang bìa của tạp chí BCI về nghệ thuật chơi bonsai của Mỹ, và được định giá 6 triệu USD, tương đương 120 tỷ đồng.

Cây sanh trị giá 14 tỉ của Ngô Đình Cẩn

Cây sanh này được trồng tại nhà ông Lê Đình Sự, đường Nguyễn Trường Tộ, thành phố Huế. Được biết đây là cây sanh mà nhiều người cho là của Ngô Đình Cẩn. Trước đây, cây sanh này tươi tốt đến mức trẻ em thường xuyên chơi đùa trên đó. Tuy nhiên, qua thời gian, vì sự bào mòn và tác động của con người, cây sanh quý này ngày càng già cỗi và trở nên có giá trị lịch sử hơn. Cây sanh này được trồng trong khuôn viên bọc đá san hô, mang một dạng thể kỳ lạ. Những rễ cây xum xuê bám vào những tảng đá hình ếch nhìn như một mê cung huyền bí. Cây sanh này có những chiếc rễ nhỏ như que tăm, màu mốc bạc trắng, chứng tỏ tuổi đời già cỗi. Một số chuyên gia chơi cây cảnh sẵn sàng mua nguyên căn nhà mà ông bà Sự đang ở, kèm theo cây sanh này với giá lên đến 14 tỷ đồng.