Buzz
Homo Sapiens - loài người thông thái! (Đúng vậy, một danh hiệu tự phong, tự nhận của chúng ta người hiện đại) chỉ là một trong số nhiều loài người thuộc chi Homo (người) phân bố rộng khắp trên thế giới:
- Châu Âu, Á: Homo Neanderthal
- Đông Á: Homo Erectus
- Quần đảo Java: Homo Soloensis
- Châu Phi: Homo Sapiens
Phần 1: Sự Thay đổi Nhận Thức
Ngay sau Sự Thay đổi Nhận Thức (70.000 năm trước), Homo Sapiens với sức mạnh của mình - Lửa và Ngôn ngữ - đã phát triển mạnh mẽ, trở thành loài Homo độc tôn, tiêu diệt các loài người khác trên Trái Đất.
- Lửa: Với sức mạnh của lửa, một phụ nữ Sapiens nhỏ bé, chỉ cần viên đá cọ xát là có thể thiêu trụi cả rừng, tiêu diệt các loài thú lớn.
- Ngôn ngữ: Hệ thống ngôn ngữ phát triển đã tạo ra khả năng trao đổi thông tin đa dạng, linh hoạt hơn bất kỳ giống loài nào trên Trái Đất. Ngôn ngữ đã trao cho Sapiens sức mạnh cộng đồng, khả năng hợp tác linh hoạt với số lượng lớn để thống trị thế giới. Điều này là đặc điểm nổi bật nhất của Homo Sapiens: sự kết nối. Mặc dù chó, sói, khỉ, hoặc tinh tinh có ngôn ngữ riêng và hoạt động theo nhóm, sự khác biệt của Homo Sapiens là khả năng kết nối với những tập thể lớn mạnh mẽ hơn rất nhiều. Không giới hạn trong vài chục cá thể, Homo Sapiens có thể kết nối với hàng vạn người.
Phần 2:
Sự Thay đổi Nông Nghiệp.
Cách mạng Nông nghiệp (cách đây 12,000 năm) khởi đầu từ việc thuần hóa các loài động vật (như dê, ngựa, lợn...) và cây trồng (như lúa mì, đậu, ô-liu...). Cuộc Cách mạng Nông nghiệp đã giúp con người bắt đầu một cuộc sống mới, không còn phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên. Chúng ta từ việc săn bắt và hái lượm đã trở thành những người nông dân.
Tuy nhiên, cuộc Cách mạng Nông nghiệp thường được coi là 'sự lừa dối lớn nhất trong lịch sử'. Nó đã thúc đẩy sự gia tăng dân số và tạo ra một tầng lớp ưu tú được ưu ái. Theo Harari, không phải Homo Sapiens đã thuần hóa lúa mì, gạo hay khoai tây, mà chính chúng ta đã bị thuần hóa.
Chúng ta phải trả giá bằng những công việc và trách nhiệm đối với các loại cây cỏ, qua sự thoái hóa và chấn thương trong cơ thể, và những thay đổi, phụ thuộc trong lối sống nguyên thủy của chúng ta: Không có lợi ích, không có giá trị, tất cả chỉ là chúng ta đang bị 'chăn dắt' bởi chính cây trồng.
Ngược lại với cây cỏ, sự 'thuần hóa' của Homo sapiens đối với vật nuôi lại đi theo chiều hướng ngược lại. Chúng bị nô lệ để phục vụ nhu cầu của con người, bị hành hạ, bị cưỡng ép, bị phá vỡ các bản năng thủy tổ, và sống trong một cuộc đời u tối với cái chết đã được định sẵn từ khi sinh ra.
Theo Harari, sự khác biệt giữa thành công trong quá trình tiến hóa và nỗi đau của mỗi loài có lẽ là bài học lớn nhất mà chúng ta có thể học được từ Cách mạng Nông nghiệp.
Phần 3: Sự thống nhất của loài người
Cần thêm 7000 năm (thế kỷ 3 TCN) để Sapiens có thể chuyển từ ngôn ngữ nói sang chữ viết, từ đó lưu trữ thông tin của nhân loại, đồng thời hệ thống tiền bạc đầu tiên cũng được ra đời. Sapiens lúc này không chỉ cần kiếm ăn như trước, các xã hội cộng đồng Sapiens còn có niềm tin, tín ngưỡng riêng của mình - tôn giáo. Bước chân của vị vua trẻ Gautama trên con đường tìm kiếm câu trả lời cho hạnh phúc, sự giải thoát khỏi đau khổ của con người đã đặt nền móng cho Phật giáo. Sau đó, các tôn giáo khác như Thiên chúa giáo, Hồi giáo cũng ra đời.
Phần 4: Cách mạng Khoa học
“Cuộc cách mạng Khoa học” bắt đầu cách đây khoảng 500 năm, mở ra tiền đề cho cuộc cách mạng công nghiệp, tiếp tục mở cánh cửa cho cuộc cách mạng thông tin cách đây 250 năm và kích thích cho cuộc cách mạng công nghệ sinh học đang non trẻ hiện nay.
Harari nghi ngờ rằng cuộc cách mạng công nghệ sinh học đã dấu điểm sự kết thúc của Sapiens: chúng ta sẽ bị thay thế bởi những con người sinh học, những “cyborg” vô hạn, có khả năng sống mãi mãi.
Và những lý giải...
Cuốn sách cũng đưa ra nhiều lý giải, góc nhìn (không khẳng định) cho nhiều câu hỏi khác nhau: Tại sao trước năm 1500, châu Âu, mặc dù bị tụt lại so với châu Á mạnh mẽ (với các đế quốc Trung Hoa, Mông Cổ…), lại có thể vươn lên thành “người dẫn đầu thế giới”? Lý do (theo tôi khá thuyết phục) là sự khác biệt trong cách vận hành đất nước của chính quyền phương Đông và phương Tây.
...những nhược điểm và quan điểm gây tranh cãi...
Loài người (thuộc chi Homo) đã tồn tại trong khoảng 2,4 triệu năm. Homo Sapiens - tổ tiên hoang dã của chúng ta - chỉ tồn tại trong 6% thời gian đó – tức là khoảng 150.000 năm. Vì vậy, một cuốn sách với tiêu đề chính là “Sapiens” đáng lẽ ra không nên có tiêu đề là 'Lược sử loài người'. Dễ dàng nhận ra tại sao Yuval Noah Harari lại dành 95% cuốn sách của mình để nói về chúng ta như một giống loài ngu dốt, chúng ta chỉ biết mỗi về giống loài của mình mà thôi. Thực tế là lịch sử của Sapiens – cái tên mà Harari đặt cho chúng ta - chỉ là một phần rất nhỏ trong lịch sử loài người.
Hơn nữa, chỉ với 500 trang sách là một con số quá nhỏ để tóm gọn lại lịch sử 14 tỷ năm hình thành và phát triển của loài người, chưa kể Harari cũng dành nhiều dung lượng sách để nói về hiện tại và tương lai của chúng ta.
Tiếp theo là quan điểm của Harari rằng Cách mạng Nông nghiệp là một trong những sai lầm lớn nhất trong lịch sử. Điều này là một quan điểm đáng quan tâm nhưng vẫn chưa thực sự thuyết phục. Không có bằng chứng cụ thể nào cho thấy nếu không theo đuổi nông nghiệp, cuộc sống của Sapiens hiện nay sẽ tốt hơn và tiến bộ hơn. Tất cả chỉ là dự đoán một chiều của tác giả. Ông cho rằng xã hội nông nghiệp gây ra nhiều vấn đề như bạo lực mà bỏ qua thực tế rằng, chính nhờ vào cách mạng nông nghiệp mà con người có cơ hội phát triển ngôn ngữ, chữ viết, và thậm chí là những kỹ nghệ quan trọng ngày nay.
Tuy nhiên, nhìn chung, “Sapiens – Lược sử loài người” vẫn là một cuốn sách đáng đọc để tìm hiểu về bản chất nguyên thủy của con người. Với lối viết phóng khoáng và sâu sắc, cách kể lịch sử linh hoạt và dễ hiểu, Yuval Noah Harari đã tạo ra một tác phẩm ấn tượng và có giá trị cho người đọc.
Theo Duy Trung
Mytour.
