Sau 23 năm, iPod: Người tiên phong của iPhone

Di sản của iPod vẫn định hình cách chúng ta sử dụng thiết bị giải trí hiện đại.

Ngày nay, mọi người đều có một chiếc smartphone có thể dùng để tải và phát nhạc online bất cứ lúc nào, nhưng hai thập kỷ trước, điều này là không thể. Nếu muốn nghe những bài hát yêu thích khi đang di chuyển, bạn cần một máy nghe nhạc chuyên dụng.

Vào đầu những năm 2000, những thiết bị này thường sử dụng bộ nhớ flash đắt tiền hàng chục Megabyte hoặc ổ cứng 2.5 inch to lớn. Và thế là nhiều năm trước iPhone, iPod đã mang đến sự kết hợp vượt trội giữa khả năng lưu trữ, kích thước nhỏ gọn và hỗ trợ phần mềm thuận tiện, được cho là khởi đầu một hành trình mới đưa Apple trở thành công ty như ngày nay. Đây là chiếc máy nghe nhạc mơ ước của nhiều người lúc bấy giờ và một trong số đó cũng xuất hiện trong MV của Sơn Tùng M-TP vừa qua.

Nhiều tháng trước khi iPod ra mắt, Apple đã phát hành iTunes vào tháng 1 năm 2001, cho phép người dùng chuyển các bài hát từ đĩa CD nhạc sang máy tính Mac và tạo danh sách phát. Lý do thực sự cho sự tồn tại của iTunes đã được tiết lộ vào cuối năm đó.

iPod được phát triển với tên mã 'P-68 Dulcimer.' Và lúc này, chúng ta vẫn còn cách xa thời đại mà mọi thứ đều bị rò rỉ trên mạng, bí mật xung quanh dự án này được giữ chặt đến mức thậm chí nhiều nhân viên Apple không biết công ty đang làm gì.

CEO Steve Jobs quyết định phát triển một thiết bị nghe nhạc hấp dẫn hơn. Jon Rubinstein, người đứng đầu phần cứng của Apple, đã hợp tác với Toshiba để sử dụng ổ cứng 1.8 inch có khả năng lưu trữ hàng Gigabyte dữ liệu. Steve Jobs nhanh chóng tuyển dụng Tony Fadell, người từng lãnh đạo công ty khởi nghiệp Fuse, để chịu trách nhiệm dự án, mặc dù anh đã thất bại trong việc huy động vốn cho một ý tưởng tương tự.

Vào thời điểm đó, Apple chưa phải là một công ty nghìn tỷ USD như ngày nay và Tony Fadell nhận ra rằng dự án có thể bị hủy nếu kéo dài quá nhiều năm. Anh lên kế hoạch đặt mục tiêu hoàn thành trước kỳ nghỉ lễ sắp tới, và Fadell cùng các thành viên trong nhóm làm việc bảy ngày một tuần, thậm chí lúc nào cũng làm đến 20 giờ mỗi ngày. Mẫu cuối cùng được hoàn thành ngay trước ngày 11/9.

Apple iPod ra mắt trước kỳ nghỉ lễ với giá 399 USD. Thiết bị lấy cảm hứng từ các khoang màu trắng trên tàu Discovery One trong bộ phim 2001: A Space Odyssey của Stanley Kubrick, và được xem như một phần mở rộng của iMac. iPod có bộ nhớ 5GB - tương đương '1.000 bài hát trong túi bạn' theo lời Jobs - và thời lượng pin lên đến 10 giờ.

Thời lượng pin dài được đảm bảo nhờ RAM 32 MB, trong đó hệ điều hành chỉ sử dụng 4 MB. Khi phát một bài hát, iPod sẽ tải sẵn một số bài tiếp theo vào RAM và dừng quay đĩa, giúp tiết kiệm pin khi người dùng thường xuyên skip bài hoặc thay đổi danh sách phát.

iPod sử dụng vòng cuộn cơ học, nhanh chóng trở thành đặc trưng của thiết bị này. Thay vì đặt vòng cuộn ở cạnh, như các thiết bị điện tử khác, iPod xây dựng giao diện xung quanh vòng cuộn, giúp người dùng điều hướng qua hàng trăm bài hát một cách dễ dàng và trực quan hơn.

Tai nghe màu trắng đi kèm đã làm nổi bật và dễ nhận diện iPod ngay cả khi ở trong túi. Điều này đã biến chiếc tai nghe trở thành một biểu tượng văn hóa, và ngày nay đã tiến xa hơn với AirPods không dây.

Vào cuối năm 2001, iPod đã bán được 125.000 chiếc - một con số khá ấn tượng cho một thiết bị chỉ tương thích với máy Mac. Điều này cho thấy sự hấp dẫn mạnh mẽ của iPod ngay từ những ngày đầu ra mắt, đặc biệt là với mức giá cao ($399 vào năm 2001 tương đương khoảng $700 ngày nay).

Năm sau đó, Apple ra mắt iPod 10GB và 20GB với vòng cuộn cảm ứng. Cả hai phiên bản đều có phiên bản dành cho Windows với ứng dụng MusicMatch Jukebox. Tuy nhiên, chúng vẫn sử dụng cổng FireWire, không phổ biến trên PC Windows, vì USB 1.0 quá chậm. Điều này khiến nhiều người dùng Windows phải mua thêm thẻ mở rộng FireWire.

Đấu tranh với vi phạm bản quyền

Apple giới thiệu iPod Gen 3 vào đầu năm 2003, có màn hình đèn nền và cổng kết nối 30-pin mới, kết hợp cả FireWire và USB thành một. Cáp USB 2.0 cũng ra mắt ngay sau đó.

Cổng kết nối 30-pin tiếp tục là tiêu chuẩn trên các thiết bị di động của Apple và hàng chục phụ kiện iPod cho đến khi nó được thay thế bằng cổng Lightning trên iPhone 5 sau gần một thập kỷ.

Các phím cơ xung quanh vòng cuộn ở các mẫu iPod trước đó đã được thay thế bằng các phím cảm ứng có đèn nền được đặt phía trên. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là việc ra mắt iTunes Store.

Vào thời điểm đó, ngành công nghiệp âm nhạc đang gặp khó khăn do việc vi phạm bản quyền từ các ứng dụng chia sẻ nhạc như Kazaa. Apple nhận ra rằng hầu hết những người nghe nhạc lậu không phải là tránh trả tiền cho từng bài hát mà họ đang tránh việc phải trả tiền cho cả album. Một đĩa nhạc sẽ có giá khoảng 18 USD, bao gồm chi phí sản xuất và vận chuyển các album vật lý, và bao gồm khoảng 14 bài hát, hầu hết trong số đó ít khi được nghe.

Apple đã đạt được thỏa thuận với tất cả các hãng âm nhạc lớn để bán bài hát với giá 0,99 USD và album với giá 9,99 USD.

Apple phát hành iTunes cho Windows vào cuối năm đó, kết thúc việc hỗ trợ phần mềm Jukebox. Họ cũng bắt đầu bán sách nói trên iTunes Store. Hành động này đi kèm với một chiến dịch quảng cáo mới có hình ảnh vũ công giúp chiếc iPod màu trắng trở nên nổi bật hơn.

Sự thành công của iTunes và iPod đã khiến mọi đối thủ cạnh tranh trong phân khúc cao cấp phải khuất phục. Sony, người dẫn đầu thị trường âm nhạc di động vào những năm 1980 và 1990 với thương hiệu Walkman, đã bị chỉ trích nặng nề vì phần mềm chậm và hạn chế trong việc chia sẻ tập tin giữa các thiết bị.

Apple giới thiệu iPod Mini vào năm sau với Microdrive 1 inch 4GB, có giá 249 USD - chỉ bằng một nửa giá của ổ đĩa đó. Các nút điều khiển từ các mẫu iPod cũ đã được tích hợp vào vòng xoay được gọi là clickwheel. Tuy nhiên, với giá thành của bộ nhớ flash ngày càng rẻ hơn, thiết bị này nhanh chóng mất đi vị thế trên thị trường.

Apple phát hành iPod Gen 4 vào tháng 7 năm 2004, sử dụng clickwheel từ iPod Mini và có mức giá hấp dẫn hơn là 299 USD cho bộ nhớ 20GB và 399 USD cho bộ nhớ 40GB. Đây là dòng sản phẩm bán chạy nhất của iPod vào thời điểm đó, với hơn 2 triệu chiếc được bán ra.

Không chỉ là âm nhạc

Apple giới thiệu iPod Photo cao cấp vào dịp lễ năm 2004, có giá 499 USD cho phiên bản 40GB và 599 USD cho phiên bản 60GB. Thiết bị này có màn hình màu 176 x 220, tương tự như trên các điện thoại phổ biến như Motorola Razr V3, nhưng ở dạng ngang thay vì dọc.

Thời lượng pin cũng được cải thiện để cho phép xem slideshow trong 5 giờ hoặc nghe nhạc trong 15 giờ. Trong quý đó, iPod (tất cả các phiên bản) đã bán được hơn 4,5 triệu chiếc.

iPod là sản phẩm đầu tiên của Apple thực sự trở thành thiết bị thời trang, vì trước đó công ty chỉ được biết đến với những chiếc máy tính cao cấp không dành cho đại chúng. Sự thành công này đã mở ra một loạt ngành công nghiệp đi kèm như ốp lưng bảo vệ, phụ kiện thời trang.

Apple phát hành thiết bị đầu tiên sử dụng bộ nhớ flash với iPod Shuffle vào năm 2005. Với một chiếc kẹp tích hợp, thiết bị này có thể đeo ngay cả trên quần áo không có túi. Bằng cách loại bỏ màn hình, Apple có thể giảm giá xuống mức thấp hơn: 99 USD cho 512MB và 149 USD cho 1GB dung lượng lưu trữ. Clickwheel đã bị loại bỏ và thay thế bằng các nút nhấn. Có một nút khác để chuyển đổi bài hát theo thứ tự hoặc ngẫu nhiên.

Ngược lại với quan điểm của nhiều người, thuật ngữ 'podcasting' được đặt theo tên của iPod, chứ không phải ngược lại. Điều này trở thành cách phổ biến nhất để nghe các chương trình podcast mới nổi. Apple đã thêm tính năng podcast vào iTunes vào năm 2005, giúp người dùng dễ dàng tìm và tải xuống các podcast được phê duyệt bởi Apple. Tuy nhiên, Apple không thể đăng ký nhãn hiệu cho từ 'pod' để giành độc quyền cho tên này.

Apple đã giảm giá iPod Photo 60GB xuống còn 399 USD và giới thiệu phiên bản 20GB với giá 299 USD, đồng thời ngừng sản xuất dòng Gen 4 ban đầu. iPod Mini đã ngừng sản xuất vào cuối năm đó và thay thế bằng iPod Nano sử dụng bộ nhớ flash với màn hình màu, được bán với giá 199 USD cho bộ nhớ 2GB và 249 USD cho 4GB.

iPod Gen 5 có màn hình 240 x 320 và có khả năng phát video, vì vậy nó còn được gọi là 'iPod Video'. Đây là mẫu máy thu hút sự chú ý của công chúng, ngay cả khi chỉ xuất hiện một lát trong đoạn phim ngắn sớm hôm ấy của ca sĩ Sơn Tùng M-TP. iTunes Store cũng bắt đầu bán các tập phim truyền hình. Trong quý cuối năm 2005, hơn 14 triệu chiếc iPod đã được bán ra.

Mẫu iPod này được nâng cấp vào năm 2006, được gọi là iPod 'Gen 5,5' không chính thức, bao gồm phiên bản 80GB được đánh giá cho thời lượng phát âm thanh lên đến 20 giờ. Đồng thời, iTunes Store cũng bắt đầu bán các trò chơi sử dụng clickwheel.

Đặt nền móng cho các thiết bị tương lai

Sau khi bán được hơn 100 triệu iPod, Apple đã ra mắt chiếc iPhone đầu tiên vào năm 2007, cung cấp giải pháp 'tất cả trong một' để mua bài hát và phát chúng mọi nơi.

Nhiều tháng sau, iPod Touch được phát hành nhưng dù có tên như vậy nhưng nó gần như không liên quan gì nhiều đến phần còn lại của dòng iPod. Thiết bị này về cơ bản là một chiếc iPhone không có modem di động, loa và camera. Tuy nhiên, nhiều người dùng không sở hữu iPhone vẫn mang theo 'iPhone mỏng hơn' này để sử dụng nó như một trình duyệt web di động hoạt động tốt trên Wi-Fi.

iPod Classic, được phát hành cùng ngày, có phiên bản 160GB với thời lượng pin được đánh giá là 40 giờ để phát nhạc. Đó là phiên bản quan trọng cuối cùng của iPod truyền thống. iPod Shuffle được cập nhật lần cuối vào năm 2010 và Nano vào năm 2012.

Apple ngừng sản xuất iPod Classic vào năm 2014 vì không còn linh kiện cho nó do nhu cầu thấp. iPod Nano và Shuffle đã bị ngừng sản xuất ba năm sau đó vì một lý do khác: sự phát triển của dịch vụ phát trực tuyến.

Mọi người không còn muốn trả tiền cho từng bài hát mà thích trả tiền để truy cập vào mọi bài hát có sẵn trên các nền tảng như Spotify và Apple Music. Mẫu iPod Touch cuối cùng được phát hành vào năm 2019 và ngừng sản xuất vào năm 2022. Apple chưa bao giờ phát hành phiên bản kế nhiệm cho iPod Classic.

Ngày nay, máy nghe nhạc chuyên dụng dường như đã là một sản phẩm dành cho tệp khách hàng cụ thể hơn vì hầu hết người dùng sẽ chọn nghe nhạc trên smartphone, trong khi nhiều thiết bị thể dục di động và đồng hồ thông minh cũng đã có khả năng phát nhạc.

Thành công của iPod đánh dấu sự khởi đầu của một kỷ nguyên đổi mới trong lĩnh vực âm nhạc và công nghệ di động. Nó mở đường cho sự hồi sinh của Apple bằng cách kết hợp thiết kế đẹp mắt, giao diện thân thiện với người dùng và công nghệ tiên tiến, tạo tiền đề cho các sản phẩm như iPhone và iPad. Di sản của iPod tiếp tục ảnh hưởng đến cách chúng ta trải nghiệm thiết bị giải trí ngày nay.