Say nắng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách khắc phục

1. Say nắng là gì?

Say nắng hay trúng nắng là tình trạng cơ thể tăng cao nhiệt độ (thường trên 40 độ C), kèm theo sự mất nước. Điều này dẫn đến sự mất kiểm soát của cơ thể trong việc điều hòa nhiệt độ, ảnh hưởng đến hệ thống hô hấp, tuần hoàn, và thần kinh. Nguyên nhân chủ yếu là do tác động của ánh nắng mặt trời hoặc các hoạt động ngoài trời quá mức. Hiện tượng trúng nắng thường xảy ra khi cơ thể gặp phải tình trạng say nắng.

Đặc điểm của hiện tượng say nắng là gì?

2. Nguyên nhân gây ra tình trạng say nắng

Khi ra ngoài hoặc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá lâu, tia UV trực tiếp chiếu vào phần cổ và gáy. Dưới tác động của ánh nắng gay gắt trong thời gian dài, hệ thống điều hòa nhiệt độ của cơ thể sẽ bị rối loạn, đồng thời làm cho cơ thể mất nước và tăng nhiệt độ lên đến 15 độ. 

Ngoài ra, chỉ số nhiệt cũng có ảnh hưởng đến tình trạng say nắng. Độ ẩm từ 60% trở lên sẽ làm giảm khả năng bay hơi của mồ hôi và khả năng tự làm mát của cơ thể.

Do đó, các triệu chứng của say nắng có thể xuất hiện ngay từ ban đầu, với nhiều biểu hiện thần kinh sớm, một số tổn thương có thể không thể phục hồi được. Một số trường hợp còn có thể gây ra tụ máu trong não và dưới ngoại vi.

3. Dấu hiệu khi bị say nắng

Dù là say nóng hay say nắng, cả hai đều gây ra tăng nhiệt độ cơ thể. Khi nhiệt độ tăng, cơ thể sẽ đào thải mồ hôi nhiều hơn, làm mất nước lớn, gây giảm khối lượng tuần hoàn nếu không bổ sung nước kịp thời. Nếu không được chăm sóc kịp thời, tình trạng này có thể gây ra trụy tim, rối loạn chất điện giải nặng và thậm chí dẫn đến tử vong.  

Khi nhiệt độ cơ thể tăng cao, cơ thể có nguy cơ bị rối loạn chức năng của nhiều cơ quan như hệ hô hấp, tim mạch, và hệ thần kinh.

Các dấu hiệu của hiện tượng trúng nắng có thể biến đổi tùy thuộc vào thời gian và mức độ tăng nhiệt độ cơ thể. Những dấu hiệu ban đầu nhẹ bao gồm tăng nhịp thở, tăng nhịp tim, cảm giác căng thẳng trong ngực, tiếp theo là hoa mắt, mệt mỏi, cảm giác rã rời ở tay chân, nhức đầu, khó thở tăng dần, chuột rút,... Cuối cùng có thể là hôn mê, ngất, trụy tim và tử vong.

Biểu hiện thường gặp khi trúng nắng

4. Cách xử lý khi bị say nắng 

Khi gặp tình trạng trúng nắng, cần thực hiện ngay các biện pháp cấp cứu ngay lập tức trước khi có sự hỗ trợ y tế hoặc nhân viên y tế: 

• Hạ nhiệt cho người bị say nắng: Di chuyển người bệnh đến nơi mát mẻ, thoáng đãng ngay lập tức, cho uống nước pha muối hoặc nước điện giải, tháo bỏ áo quần, đặt khăn lạnh hoặc đá lên các vị trí có động mạch lớn gần bề mặt da như cổ, khe eo, nách.

• Nếu người bệnh bất tỉnh và không thể uống nước hoặc liên tục bị sốt cao, nôn mửa kèm theo các triệu chứng như đau ngực, đau bụng, khó thở, cần chuyển đến cơ sở y tế ngay lập tức. Trong quá trình di chuyển, cần thường xuyên làm mát cho người bệnh.

Bệnh nhân sẽ được cấp nước điện giải và bù nước cũng như các biện pháp hỗ trợ khác tại cơ sở y tế. Đối với những người bị sốt cao khi say nắng, có thể hạ sốt bằng cách sử dụng thuốc paracetamol. Cần cung cấp thuốc chống co giật nếu có biểu hiện co giật. Đối với trường hợp người bệnh bất tỉnh, cần đặt ống thông khí vào đường hô hấp.

Một điều rất quan trọng là phải có biện pháp ngăn chặn say nắng. Điều này bao gồm việc hạn chế làm việc dưới ánh nắng mặt trời hoặc trong môi trường nóng bức quá lâu, cũng như không vận động quá mức. Khi làm việc nặng hoặc dưới trời nắng, hãy đảm bảo uống đủ nước. Luôn mang theo dụng cụ chống nắng như nón, mũ, kính mắt khi ra ngoài hoạt động.

Khi cảm thấy bị say nắng, hãy nhanh chóng di chuyển ra khỏi nơi nắng gắt

5. Phòng tránh say nắng trong mùa hè

Khi cơ thể bạn bắt đầu nóng lên, hãy ở trong nhà mát mẻ. Nếu bạn phải ra ngoài dưới trời nắng, hãy thực hiện các biện pháp sau để ngăn chặn say nắng: 

5.1. Cung cấp đủ nước cho cơ thể

Để ngăn chặn tình trạng mất nước của cơ thể, hãy bổ sung ít nhất 1,5 lít nước lọc, nước ép rau củ, trái cây mỗi ngày. Trong những ngày nhiệt độ cao, độ ẩm giảm, bạn cũng nên sử dụng nước uống giàu chất điện giải.

Khi làm việc hoặc tập thể dục ngoài trời, bạn cần thực hiện các biện pháp bổ sung đúng cách. Trước khi tập thể dục hai giờ, hãy uống khoảng 700ml nước và có thể cung cấp thêm 250ml nước hoặc nước uống thể thao. Trong quá trình tập luyện, cần bổ sung thêm 250ml nước sau mỗi 20 phút, ngay cả khi không cảm thấy khát.

Ngoài ra, tránh sử dụng các loại thức uống có chứa caffeine hoặc rượu, vì chúng có thể làm mất nước nhanh hơn. Không sử dụng viên muối trừ khi có chỉ định của bác sĩ, thay vào đó hãy sử dụng nước trái cây hoặc đồ uống thể thao để đảm bảo an toàn trong thời tiết nắng nóng.

Với những người có vấn đề về thận, tim mạch, động kinh,... cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi tăng cường lượng nước.

Nên cung cấp đủ nước cho cơ thể để tránh trúng nắng

5.2. Áp dụng các biện pháp chống nắng

Hủy bỏ hoặc thay đổi hoạt động ngoài trời là cách hiệu quả nhất để ngăn chặn tình trạng say nắng. Nếu có thể, bạn hãy thay đổi thời gian hoạt động vào buổi sáng, chiều hoặc vào những thời điểm mát mẻ nhất trong ngày. Hoặc tạo ra không gian mát mẻ trong nhà, che chắn ánh mặt trời bằng cách kéo rèm vào những giờ nắng nóng nhất.

Khi phải ra ngoài dưới trời nắng, hãy chọn quần áo thoải mái, thông thoáng, màu sáng, đội nón rộng vành, đeo kính râm. Hơn nữa, nên sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF (chống nắng) từ 30 trở lên.

Tránh hoạt động ngoài trời khi thời tiết nắng nóng để phòng tránh say nắng

Dễ thấy, dù say nắng không gây nguy hiểm trực tiếp cho sức khỏe, nhưng thiếu biện pháp xử lý kịp thời có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Trong trường hợp nghiêm trọng, hãy đưa người bị say nắng đến cơ sở y tế gần nhất để tránh những vấn đề không mong muốn.