Sen (biểu tượng Phật giáo)

Xem thêm các ý nghĩa khác của sen

Hoa sen (tiếng Phạn: padma; tiếng Nhật: hasu) trong Phật giáo là biểu tượng của sự thuần khiết và sinh hóa hồn nhiên (svayambhu). Theo kinh Lalitavistara, phần tâm linh của con người thì vô nhiễm, giống như hoa sen mọc trong bùn mà không bị hôi tanh bởi bùn. Còn theo Phật giáo Mật tông thì trái tim con người giống như đóa sen hàm tiếu, khi Phật tính phát triển bên trong thì đóa sen sẽ nở. Đây chính là ý nghĩa của việc Phật ngồi trên cây sen

. Trong Phật giáo Tantra, đóa sen biểu thị cơ quan sinh dục nữ và đó chính là nguyên lý âm trong vũ trụ. Trong thai tạng giới Mạn-đà-la, đóa sen trắng ở trung tâm Mạn-đà-la, biểu thị tử cung (Thai tạng) của thế giới. công trình Phật giáo như cây hoa sen thực trong các hồ ở chùa, có mặt ở các toà sen của các vị chư Phật, chư thần. Trên các bức tranh lụa Phật giáo cũng có hình tượng hoa sen như trong tranh lụa Tây Tạng có dấu chân của Thanh-đa-la trên hoa sen. Người ta tin rằng, những người lúc lâm chung mà tâm không sợ hãi và ở tại thế người đó có phước đức thì sẽ nhìn thấy được Đức Phật A Di Đà cùng hàng Thánh chúng hiện ra dẫn dắt người đó qua cõi Cực Lạc. Họ sẽ hóa sinh ra ở cõi ấy bằng hình tướng là những em bé trai trần truồng, sẽ được Đức Quán Thế Âm Bồ-tát và Đức Đại Thế Chí Bồ-tát nuôi nấng trong những bông hoa sen và đợi cho đến khi hoa nở thì sẽ thấy được Phật A Di Đà.

Hoa sen trong biểu tượng

Sen trắng

Sen trắng biểu thị sự thuần hóa của nhân tính, giác tâm, thường có 8 cánh tương ứng với Bát chính đạo. Đây là đặc trưng của phái Mật tông và là loài sen của các vị Phật. Sau này, giáo phái Bạch Liên giáo cũng lấy bông sen trắng làm biểu tượng.

Sen đỏ

Sen đỏ tượng trưng cho bản chất nguyên thủy của trái tim, là hoa của tình yêu, đam mê và sự năng động. Đây là loài sen của Quan Thế Âm.

Sen xanh

Sen xanh là biểu tượng của trí tuệ, tri thức và chiến thắng của tinh thần đối với các cảm quan. Đây là loài sen của Văn Thù Sư Lợi, hiện thân của trí tuệ viên mãn.

Sen hồng

Sen hồng là loài sen cao quý, thường được dành cho các vị cao nhất, là đóa sen của các vị tu theo giáo phái nguyên thủy.

Sen tím thẫm

Sen tím thẫm là đóa sen kỳ diệu, biểu thị những hình tượng của phái Mật tông. Các đoá hoa có thể đang chớm nở hoặc đã rộ hết. Chúng thường được nâng đỡ bởi một hoặc ba cọng hoa (tượng trưng cho ba phần của Garbhabatu: Vairocana, hoa sen và vajra) hoặc năm cánh hoa tượng trưng cho Năm tri thức của Vajradhatu.

Hoa sen trong kiến trúc Phật giáo

• Trong một số ngôi chùa, như chùa Liên Phái ở Hà Nội, thường có chuông với câu 'Án ma ni bát mê hồng' (Om mani padme hum), ý nghĩa là 'chân linh trong bông sen'.
• Chùa Một Cột ở Hà Nội có biểu tượng một bông sen nở trên hồ.
• Tháp Cửu phẩm liên hoa tại chùa Bút Tháp, Bắc Ninh là một cấu trúc tháp gỗ có chín tầng xếp chồng lên nhau. Mỗi tầng có một nấm sen rộng khoảng 2m, cao 50cm. Chiều cao của tháp là 7,8m, bề ngoài tháp có những cánh sen gỗ sơn đỏ xếp lớp lớp, tháp có thể quay quanh một trục, trên tháp có thêm tượng Phật và các họa tiết dân gian hoặc câu chuyện trong kinh Phật.
• Chùa Tây Phương ở Hà Tây có các đầu cột được tạo thành hình bông sen hoặc hồ sen.
• Chùa Kim Liên ở Hà Nội có mặt bằng tổng thể được thiết kế thành hình bông sen.

Hoa sen trong các biểu tượng khác

• Trong lễ Phật, việc hai bàn tay gấp lại tạo hình hoa sen chưa nở, gọi là 'Liên hoa hợp chưởng' hay 'Liên hoa thủ ấn' hoặc 'Liên hoa ấn'.
• Bộ áo cà sa của thầy khưu gọi là 'Liên hoa y' hay 'Liên hoa phục'.
• Cõi Cực Lạc của Phật A Di Đà còn được gọi là 'Liên bang', là một nơi có nhiều hoa sen. Do đó, Tịnh độ tông còn được gọi là 'Liên tông'; nhóm bạn cùng tịnh nghiệp được gọi là 'Liên xã'; thời gian để niệm Phật được gọi là 'Liên liêu'.
• Hoa sen trắng với 8 cánh nằm trên vòng tròn viền trắng, nền màu xanh lá mạ là biểu tượng của Gia đình Phật tử Việt Nam. Ba cánh hoa ở dưới biểu tượng cho Tam bảo - Phật, Pháp, Tăng. Năm cánh hoa ở trên tượng trưng cho 5 đức hạnh theo thứ tự từ trái sang phải: trí tuệ, hỉ xả, tinh tấn, thanh tịnh, từ bi.

Trong văn học Phật giáo

Trong cuốn sách 'Tánh mạng khuê', có một bài thơ về hoa sen như sau:

Trong Kinh Hoa Nghiêm, phẩm Nhập Bất Tư Nghị Giải Thoát Cảnh Giới Phổ Hiền Hạnh Nguyện có đoạn rằng:

'Giống như hoa sen không dính bùn,

Cũng như mặt trời mặt trăng không lưu lại trên bầu trời.'

(Dịch nghĩa:)

'Hoa sen không nhiễm nước bẩn

Chẳng khác nào mặt trời mặt trăng không ngừng trên bầu trời.'