Si Ma Cai - Kỳ quan miền núi

Si Ma Cai là huyện biên giới miền núi thuộc tỉnh Lào Cai, Việt Nam.

Vị trí địa lý

Huyện Si Ma Cai nằm ở đông bắc tỉnh Lào Cai, cách thành phố Lào Cai khoảng 95 km, với vị trí địa lý đặc biệt.

• Giáp huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang ở phía đông
• Giáp huyện Mường Khương ở phía tây
• Giáp huyện Bắc Hà ở phía nam
• Giáp huyện Mã Quan thuộc châu Văn Sơn, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc ở phía bắc.

Diện tích huyện Si Ma Cai là 234,54 km² với dân số 26.753 người vào năm 2004. Dân cư gồm 11 dân tộc, chủ yếu là người H'Mông (82,52%), Nùng (12,25%), La Chí (0,75%), Cờ Lao (3,98%), Phù Lá (0,09%), và Kinh (0,28%).

Quản lý hành chính

Huyện Si Ma Cai được chia thành 10 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm thị trấn Si Ma Cai (huyện lỵ) và 9 xã: Bản Mế, Cán Cấu, Lùng Thẩn, Nàn Sán, Nàn Sín, Quan Hồ Thẩn, Sán Chải, Sín Chéng, Thào Chư Phìn.

Lịch sử huyện Si Ma Cai

Ý nghĩa tên gọi

Có hai giả thuyết về nguồn gốc tên gọi Si Ma Cai:

• Trước khi người Pháp đến, các dân tộc như H'Mông, Nùng, Cờ Lao gọi vùng này là 'Xín Mã Cái', có nghĩa là 'Chợ ngựa mới' (Xín = mới; Mã = ngựa; Cái = chợ), vì ở trung tâm huyện có một chợ ngựa quan trọng. Ban đầu chợ ngựa nằm ở khu phố cũ (phố Thầu), sau đó chuyển lên khu chợ hiện tại gần ngã ba đường ra biên giới Việt-Trung, và tên gọi dần chuyển thành Si Ma Cai dưới ảnh hưởng của người Pháp và người Việt.
• Thứ hai, Sin Ma Cai có thể được hiểu là 'vùng đất có con ngựa lạ' theo truyền thuyết Rồng - Tiên. Trong huyền thoại, con ngựa này là hóa thân của Rồng trời, tạo nên sự khác biệt với ngựa thường. Khi thành lập huyện, tên Sin Ma Cai đã được viết thành Si Ma Cai để thu hút du khách, nhưng chưa được công nhận rộng rãi.

Quá trình hình thành

Vào năm 1966, huyện Bắc Hà thuộc tỉnh Lào Cai được chia thành huyện Bắc Hà mới và huyện Si Ma Cai. Huyện Si Ma Cai lúc đó gồm 17 xã: Bản Mế, Cán Cẩu, Cán Hồ, Dào Dền Sán, Hồ Mù Chải, Lử Thẩn, Lùng Sán, Nàn Cảng, Nàn Sín, Nàn Thẩn, Nàn Vái, Quan Thần Sán, Seng Sui, Si Ma Cai, Sín Chéng, Sín Hồ Sán và Thào Chư Phìn.

Vào năm 1975, các tỉnh Yên Bái, Lào Cai và Nghĩa Lộ (trừ huyện Bắc Yên và huyện Phù Yên) được hợp nhất thành tỉnh Hoàng Liên Sơn, huyện Si Ma Cai trở thành một phần của tỉnh Hoàng Liên Sơn.

Đến năm 1979, huyện Si Ma Cai được sáp nhập vào huyện Bắc Hà.

Ngày 28 tháng 5 năm 1981, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định số 205-CP, quy định rằng:

• Gộp xã Dào Dền Sán và xã Nàn Vái thành xã Nàn Sán
• Gộp xã Nàn Cảng và xã Si Ma Cai thành xã Si Ma Cai
• Gộp xã Hồ Mù Chải và xã Sín Hồ Sán thành xã Sán Chải
• Gộp xã Lùng Sán và xã Seng Sui thành xã Lùng Sui.

Ngày 12 tháng 8 năm 1991, tỉnh Hoàng Liên Sơn được chia thành hai tỉnh: Yên Bái và Lào Cai, huyện Bắc Hà thuộc tỉnh Lào Cai.

Vào ngày 18 tháng 8 năm 2000, huyện Si Ma Cai được tái lập từ huyện Bắc Hà, bao gồm 13 xã: Bản Mế, Cán Cẩu, Cán Hồ, Lử Thẩn, Lùng Sui, Nàn Sán, Nàn Sín, Nàn Thẩn, Quan Thần Sán, Sán Chải, Si Ma Cai (trung tâm huyện lỵ), Sín Chéng và Thào Chư Phìn.

Ngày 11 tháng 2 năm 2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 896/NQ-UBTVQH14 nhằm tổ chức lại các đơn vị hành chính cấp huyện và xã tại tỉnh Lào Cai, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 3 năm 2020.

• Sáp nhập 3 xã: Quan Thần Sán, Cán Hồ và Nàn Thẩn thành xã mới là Quan Hồ Thẩn
• Sáp nhập 2 xã Lùng Sui và Lử Thẩn để hình thành xã Lùng Thẩn
• Thành lập thị trấn Si Ma Cai từ toàn bộ diện tích và dân số của xã Si Ma Cai, trở thành thị trấn huyện lỵ của huyện này.

Hiện tại, huyện Si Ma Cai bao gồm 1 thị trấn và 9 xã.

Ngành kinh tế

Si Ma Cai là một huyện miền núi biên giới với địa hình đa dạng, nhiều núi đá vôi và đồi trọc. Diện tích đất nông nghiệp rất hạn chế, chỉ có khoảng 1/5 diện tích được sử dụng để trồng lúa trên ruộng bậc thang, với một vụ lúa mỗi năm và một vụ ngô trên các nương dốc. Ngô là nguồn lương thực chính của người dân nơi đây. Để phát triển cơ sở hạ tầng, Si Ma Cai chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước.

Du lịch

Mỗi khi mùa xuân đến, các xã ở Si Ma Cai tổ chức lễ hội 'Say Sán' của người H'Mông, tương tự như lễ hội xuống đồng của người Tày.

Huyện Si Ma Cai tổ chức nhiều phiên chợ truyền thống; Chợ Sín Chéng vào thứ 4 hàng tuần, chợ Cán Cấu vào thứ 7 hàng tuần và chợ Si Ma Cai vào chủ nhật hàng tuần. Những chợ vùng cao này vẫn gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc và thu hút nhiều khách du lịch quốc tế.

Liên kết ngoài

• Tổng quan về Si Ma Cai Lưu trữ ngày 22 tháng 9 năm 2007 trên Wayback Machine