Smartphone làm tổn thương trí nhớ của chúng ta như thế nào?

Câu 'Tôi chẳng nhớ gì cả' đã trở nên phổ biến trong thời gian gần đây. Liệu điều này có phải do chúng ta quá phụ thuộc vào smartphone không?

Bạn có bao giờ bỏ lỡ cuộc hẹn vì quên đặt báo thức trên điện thoại, hay lạc đường vì ứng dụng bản đồ không hoạt động? Trước khi có smartphone, chúng ta có thể nhớ hàng loạt số điện thoại và địa chỉ, nhưng bây giờ, điều đó dường như không còn.

'Smartphone hóa cuộc sống' ngày càng gia tăng từ những năm 2000 và càng trở nên nghiêm trọng hơn trong thời gian dịch bệnh. Theo một khảo sát năm 2021 của nhà nghiên cứu về trí nhớ Catherine Loveday, 80% người tham gia khảo sát cho biết trí nhớ của họ kém hơn so với trước dịch. Việc sử dụng mạng xã hội làm chúng ta phân tâm, cùng với việc cuộn trang không ngừng khiến chúng ta mệt mỏi, và các thông báo cũng ảnh hưởng đến khả năng nhớ của chúng ta.

Khi chúng ta 'outsourcing' một phần trí nhớ cho các thiết bị ngoại vi, điều gì sẽ xảy ra? Sự phụ thuộc vào smartphone có thể làm thay đổi cách hoạt động của trí nhớ? Ý kiến của các nhà khoa học về vấn đề này không nhất quán.

Chris Bird, Giáo sư Khoa học Thần kinh tại Đại học Sussex, cho biết ông không gặp vấn đề gì khi sử dụng các thiết bị ngoại vi như giấy ghi chú hoặc điện thoại để ghi nhớ những thông tin khó nhớ, như vé xe chẳng hạn. Tuy nhiên, Giáo sư Oliver Hardt từ Đại học McGill lại có quan điểm thận trọng hơn, ông cho rằng một khi chúng ta ngừng sử dụng trí nhớ của mình, nó sẽ trở nên kém đi, và chúng ta sẽ phải phụ thuộc vào các thiết bị hơn nhiều. 'Chúng ta sử dụng chúng cho mọi thứ. Nếu truy cập trang web để tìm công thức, chỉ cần bấm một nút và smartphone sẽ gửi danh sách nguyên liệu cho chúng ta. Điều này rất thuận tiện, nhưng tiện lợi cũng đi kèm với một cái giá', ông nói.

Theo Hardt, việc sử dụng GPS trong thời gian dài có thể làm giảm mật độ của chất xám trong vùng hải mã của não, dẫn đến một số triệu chứng như tăng nguy cơ mắc trầm cảm và các bệnh lý tâm thần khác, cũng như một số dạng sa sút trí tuệ. Hệ thống định vị GPS không yêu cầu người dùng phải ghi nhớ bản đồ phức tạp, thay vào đó, nó chỉ đưa hướng dẫn thông qua thông báo như “Rẽ trái ở đèn tín hiệu tiếp theo”. Không phải ai cũng biết đọc bản đồ nên nhiều người thường phụ thuộc vào GPS. Tuy nhiên, việc đọc bản đồ lại thúc đẩy quá trình nhận thức và cấu trúc não, ảnh hưởng đến chức năng nhận thức chung.

Mặc dù smartphone mở ra một thế giới kiến thức mới, nhưng cũng có thể làm cho con người lạc mất thực tại, chẳng hạn như việc “chúi đầu” vào màn hình mà bỏ lỡ những trải nghiệm tuyệt vời ngoài kia. Khi thiếu trải nghiệm, chúng ta trở nên ít sáng tạo và hạn chế khả năng nảy ra ý tưởng mới. Như nhà nghiên cứu trí nhớ Wendy Suzuki gần đây đã nói: “Nếu không thể ghi nhớ những gì đã làm, đã học và những sự kiện trong đời, chúng ta sẽ thay đổi”.

Catherine Price, tác giả của cuốn sách “How to Break Up with your phone” (Cách chia tay với điện thoại), cũng chia sẻ quan điểm tương tự. “Những gì chúng ta tập trung sẽ làm cho cuộc sống của chúng ta phong phú hơn. Não của chúng ta không thể đa nhiệm... Nếu bạn tập trung vào điện thoại, bạn sẽ không tập trung vào điều gì khác. Nếu không tập trung, bạn sẽ không có ký ức gì để nhớ”.

Nhà nghiên cứu thần kinh Barbara Sahakian cung cấp bằng chứng. Trong một thí nghiệm vào năm 2010, ba nhóm được yêu cầu đọc một bài báo. Một nhóm nhận tin nhắn trước khi bắt đầu, một nhóm nhận tin nhắn trong khi đang đọc, và một nhóm không nhận tin nhắn nào. Sau đó, họ phải làm một bài kiểm tra toàn diện. Những người nhận tin nhắn không thể nhớ họ đã đọc gì.

Không ai đo lường được mức độ sáng tạo trước khi có smartphone, nhưng Price cho rằng lạm dụng smartphone có thể gây tổn thương đến khả năng nắm bắt và hiểu sâu thông tin. Để kết nối hai thứ không liên quan và tạo ra những ý tưởng mới, chúng ta cần có nguyên liệu “thô” trong não, giống như việc bạn không thể nấu ăn nếu không có nguyên liệu nào. Giáo sư tâm lý học Larry Rosen cũng đồng tình: “Phân tâm liên tục khiến cho việc giải mã thông tin trong bộ nhớ trở nên khó khăn”.

Theo nghiên cứu của ABCD Study trên 10.000 trẻ em Mỹ, một trong những kết quả đầu tiên thú vị là sự liên kết giữa việc sử dụng công nghệ và việc vỏ não mỏng đi. Trẻ em sử dụng công nghệ thường xuyên có vỏ não mỏng hơn, điều này thường xảy ra khi già đi. Điều này có thể liên quan đến các bệnh như Parkinson, Alzheimer hoặc chứng đau nửa đầu.

Rõ ràng, “vị thần đèn” smartphone đã thoát khỏi chai và hiện diện khắp nơi trên thế giới. Chúng ta cần smartphone để làm việc, học tập, tham gia sự kiện, thanh toán, đặt vé, gọi điện, gửi email. Nếu lo ngại về tác động của nó đến trí nhớ, chúng ta nên làm gì?

Giáo sư tâm lý học Larry Rosen đề xuất một số kế hoạch. Ví dụ, bạn có thể thực hiện một công việc gì đó trên điện thoại trong 1 phút và đặt báo thức mỗi 15 phút. Tắt chuông và đặt điện thoại xuống. Tiếp tục làm như vậy cho đến khi bạn quen với việc tập trung trong 15 phút, sau đó tăng lên 20 phút. Nếu bạn có thể tập trung trong 60 phút, đó là một thành công.

Đối với Price, người sáng lập tổ chức Screen/Life Balance để giúp mọi người kiểm soát việc sử dụng điện thoại, bà tin rằng điện thoại thực sự ảnh hưởng đến trí nhớ và sự tập trung. Không cần phải có bằng chứng khoa học để chứng minh điều này. Nếu tránh xa điện thoại nhiều hơn, bạn sẽ cảm thấy bình tĩnh hơn và ghi nhớ tốt hơn. Khi đó, bạn sẽ tự trả lời được câu hỏi: smartphone ảnh hưởng như thế nào đến bạn.

Theo The Guardian