Sợ Hạnh Phúc Ư…

Người tư vấn đề xuất, “Bạn có cảm thấy lo lắng về điều gì đó trong tương lai không?”

Lo âu về tương lai? Chưa bao giờ tôi nghĩ mình sợ điều đó. Ngược lại, tôi thường sống nhiều trong những kế hoạch tương lai hơn là tận hưởng hiện tại. Tôi cảm thấy nên phủ nhận điều đó ngay lập tức.

Nhưng đôi khi, cảm xúc không dựa vào lý trí. Muốn điều gì không có nghĩa là không sợ hãi điều đó. Nếu không mở lòng cho những trải nghiệm mới, cuộc sống sẽ trở nên tẻ nhạt.

Một buổi sáng trời nắng đẹp. Một tách cà phê, không, một cốc sữa đặc pha cà phê. Một quyển sổ ghi chú rõ ràng. “Sợ tương lai à…”

Biểu Hiện Sợ Tương Lai chứa đựng nhiều giả định. Trong bài viết này, tôi không quan tâm đến thời gian dưới góc nhìn vật lý; vì vậy, ta giả định rằng thời gian là chiều kích của thế giới trải nghiệm. Có thể thời gian không tồn tại, hoặc chỉ là một khía cạnh của không gian, nhưng không quan trọng. Ta biết rằng ta trải nghiệm thời gian qua cả tâm trí và cơ thể, đó là quan trọng. Tương lai tương ứng với quá khứ qua hiện tại, nếu ta sắp xếp các sự kiện thành một chuỗi trên trục ngang (hoặc dọc, hoặc chéo, tùy ý).

Vì thế, tương lai là đối tượng của tâm trí và nếu ta lo sợ nó, điều đó ngụ ý một nỗi sợ cụ thể. Không giống như nỗi sợ hiện sinh, nỗi sợ này không đối mặt với bất cứ thứ gì cụ thể; Loại lo này liên quan đến việc tồn tại và tạo ra nỗi khổ trong tâm hồn – bệnh tật cho tâm hồn, theo Kierkegaard.

Tuy tôi tin rằng việc khám phá nỗi lo không đối tượng – có thể do thiếu mối kết nối nội tâm – rất đáng để suy nghĩ, nhưng bài viết này chỉ tập trung vào nỗi sợ đối tượng và đó chính là tương lai. Vì nếu ta lo sợ một thứ cụ thể, chúng ta có thể kiểm soát nó dễ dàng hơn.

Vậy là ta đã giải quyết phần giả định về thời gian và nỗi sợ đối tượng. Bước tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu về điều khiển học là gì.

Điều Khiển Học (cybernetics) có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại kubernētikēs, có nghĩa là “biết lái thuyền”; trong Cộng Hòa cuốn 6, Plato so sánh việc lái thuyền với việc quản trị một quốc gia.

Tuy nhiên, chỉ đến năm 1948, thuật ngữ điều khiển học mới được Norbert Wiener chính thức sử dụng để mô tả một lĩnh vực khoa học mới. Cuốn sách Cybernetics: Or Control and Communication in the Animal and the Machine của ông mở ra một cách nhìn đặc biệt về mọi hình thái sống, xem chúng như những hệ thống nhỏ tương tác với hệ thống lớn hơn, sử dụng phản hồi để tự điều chỉnh và tự điều hành.

Rất tiếc là tôi chưa có dịp tìm hiểu về Norbert Wiener, vì vậy tạm dựa vào phép so sánh đơn giản của Plato để làm sáng tỏ. Chúng ta không cần phải hiểu “biết lái thuyền” theo cách hiện đại. Trong thời Hy Lạp cổ đại, nó hoàn toàn khác, và quan trọng hơn, cách sử dụng ẩn dụ không giống như vậy. Đó có thể là việc hiểu rằng việc lái thuyền bao gồm mọi hoạt động giúp chiếc thuyền đến được nơi mong muốn, kể cả việc xác định điểm đến. Người lái thuyền ở đây phải thực hiện công việc rất phức tạp: không chỉ cần kiến ​​thức sâu về cấu trúc của chiếc thuyền và môi trường nơi hoạt động, mà còn phải đảm nhận vai trò của quản lý cũng như kỹ sư, bao gồm việc chọn điểm đến, xác định lộ trình và điểm dừng, hướng dẫn thuyền đi theo đúng đường, điều phối tài nguyên có sẵn trên thuyền, tránh các nguy hiểm trên đường đi,...

Tôi tin rằng ánh xạ là một công cụ toán học để so sánh trong lập luận, và nếu như vậy, khi chứng minh được hai thứ tương đương nhau, ta có thể kết luận rằng hoạt động lái thuyền và quản trị là tương đương nhau. Để chứng minh điều này, tôi sử dụng một hàm ánh xạ đơn giản ở dưới.

Đừng quá lo lắng nếu bạn không hứng thú với các khái niệm toán học như trên. Nói một cách đơn giản, ý của tôi là hoạt động lái thuyền và quản trị có bốn yếu tố tương đương, gồm:

Mục Tiêu Là Điểm Đến Đầu Tiên, Đây Là Đích Mà Chúng Ta Muốn Đạt Được. Trước Khi Bắt Đầu Hành Trình, Chúng Ta Cần Xác Định Rõ Hòn Đảo Mà Chúng Ta Mong Muốn Đến.

Trạng Thái Hiện Tại Là Nguồn Lực Quan Trọng, Đây Là Vị Trí Mà Chúng Ta Đang Ở. Chúng Ta Phải Hiểu Rõ Tình Hình Hiện Tại Để Có Thể Đưa Ra Các Quyết Định Hiệu Quả, Đạt Đến Đích Đến Mà Chúng Ta Mong Ước.

Chiến Lược Là Đường Đi, Con Đường Mà Chúng Ta Chọn Để Đến Đích Đến. Để Đạt Đến Hòn Đảo Mong Muốn, Chúng Ta Cần Phải Quyết Định Hướng Đi, Lộ Trình Đi, Có Thể Lựa Chọn Đi Qua Đại Tây Dương Hoặc Bên Bờ Biển Phi, Vượt Qua Mũi Hảo Vọng Để Đến Ấn Độ Dương.

Cơ Chế Kiểm Soát Là Cần Thiết Để Nhận Biết Và Đáp Ứng Kịp Thời Trước Các Tín Hiệu Phản Hồi. Như La Bàn, Các Chòm Sao, Khí Hậu, Hải Đăng,... Để Giữ Thuyền Đi Đúng Hướng, Tránh Né Các Vùng Biển Động, Nước Cạn, Rặng Đá Ngầm, Hoặc Các Tình Huống Khác Nhau Như Cướp Biển.

Với Cả Bốn Thành Tố Này, Con Thuyền Của Chúng Ta Sẽ Có Khả Năng Lớn Đến Đích, Đạt Được Bất Kỳ Mục Tiêu Nào, Dù Bạn Có Là Một Người Thường Dân Đến Từ Vùng Biển Yếu Nhất.

Đã Hiểu Rõ Về Điều Khiển Học, Giờ Quay Lại Vấn Đề Chính: Sợ Tương Lai Dưới Góc Nhìn Điều Khiển Học.