Buzz
1. Phủ định biện chứng là gì?
Mỗi sự vật và hiện tượng đều trải qua giai đoạn hình thành, phát triển và kết thúc. Khi cái cũ không còn, nó được thay thế bởi cái mới. Quá trình thay thế này được gọi là phủ định.
Phủ định chính là sự thay thế của một sự vật này bằng một sự vật khác trong quá trình phát triển. Theo quan điểm triết học, có nhiều cách nhìn nhận về phủ định dựa trên thế giới quan và phương pháp luận. Một số quan điểm cho rằng sự vật mới chỉ là sự lặp lại của sự vật cũ, trong khi những quan điểm khác coi phủ định như sự chấm dứt hoàn toàn của cái cũ và sự ngừng lại của quá trình phát triển. Theo chủ nghĩa duy vật biện chứng, quá trình chuyển hóa từ những thay đổi về lượng dẫn đến thay đổi về chất, với sự đấu tranh của các mặt đối lập làm giải quyết mâu thuẫn, dẫn đến cái cũ mất đi và cái mới xuất hiện. Sự thay thế này diễn ra liên tục, thúc đẩy sự vận động và phát triển không ngừng của sự vật. Sự vật mới chính là kết quả của phủ định sự vật cũ, đồng thời cũng là điều kiện cần thiết cho sự phát triển liên tục và sự ra đời của cái mới.
Phủ định biện chứng là một khái niệm triết học thể hiện sự phủ định tự thân của sự vật, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành của cái mới, tiến bộ hơn cái cũ.
Phủ định biện chứng có hai đặc điểm cơ bản: tính khách quan và tính kế thừa. Tính khách quan của nó thể hiện ở chỗ nguyên nhân phủ định nằm ngay trong sự vật, từ việc giải quyết mâu thuẫn nội tại mà sự vật tiến triển. Sự phát triển không phải là sự tiêu diệt hoàn toàn mà là sự tiếp nối, bảo tồn những yếu tố tích cực của cái cũ và bổ sung những yếu tố mới phù hợp. Phủ định biện chứng vì thế vừa khẳng định lại cái cũ vừa mở đường cho cái mới.
Phủ định siêu hình là gì?
Phủ định xảy ra khi một sự vật được thay thế bởi một sự vật khác trong quá trình phát triển.
Phủ định siêu hình là hình thức phủ định do sự can thiệp từ bên ngoài, khiến sự vật không còn tồn tại ở trạng thái cũ mà chuyển sang trạng thái mới. Điều này xảy ra khi sự tác động bên ngoài làm gián đoạn hoặc xóa bỏ sự tồn tại và phát triển tự nhiên của sự vật.
Siêu hình là lĩnh vực triết học nghiên cứu những nguyên lý cơ bản của thực tại, bao gồm bản chất của sự tồn tại, bản sắc, sự thay đổi, không gian, thời gian, quan hệ nhân quả, tính tất yếu và khả năng. Nó cũng khám phá bản chất của ý thức và mối liên hệ giữa tâm trí và vật chất, chất và thuộc tính, cũng như tiềm năng và thực tại. Từ “siêu hình” xuất phát từ tiếng Hy Lạp, có nghĩa là “sau hoặc đằng sau tự nhiên”. Thuật ngữ này có thể được đặt ra bởi một nhà biên tập thế kỷ I sau Công nguyên, người đã tập hợp các tác phẩm của Aristotle thành một chuyên luận gọi là Siêu hình.
Sự vật mới không liên quan gì đến sự vật cũ, điều này tạo nên sự khác biệt chính giữa phủ định siêu hình và phủ định biện chứng hoặc phủ định của phủ định.
Phương pháp luận siêu hình nhận thức đối tượng trong trạng thái tĩnh và cô lập, tách rời các quan hệ liên quan và coi các mặt đối lập là tuyệt đối. Nhận thức này chỉ tập trung vào trạng thái tĩnh hiện tại, không phản ánh sự phát triển hay biến đổi của đối tượng. Nếu không có sự tác động, sự vật mới sẽ không xuất hiện và quá trình phủ định sẽ không có kết quả.
So sánh phủ định biện chứng với phủ định siêu hình
Dựa trên khái niệm đã đề cập, bảng so sánh giữa phủ định biện chứng và phủ định siêu hình như sau:
* Những điểm tương đồng:
Cả phủ định biện chứng và phủ định siêu hình đều dẫn đến việc xóa bỏ hoặc phủ nhận sự tồn tại của một sự vật hoặc hiện tượng nào đó.
* Những điểm khác biệt:
| Tiêu chí | Phủ định biện chứng | Phủ định siêu hình |
| Khái niệm | Phủ định biện chứng là phạm trù triết học dùng để chỉ sự phủ định tự thân, là mắt khâu trong quá trình dẫn đến tới sự ra đời sự vật mới, tiến bộ hơn sự vật cũ. | Phủ định siêu hình là sự phủ định được diễn ra do sự can thiệp, sự tác động từ bên ngoài, cản trở hoặc xóa bỏ sự tồn tại và phát triển tự nhiên của sự vật. |
| Nguyên nhân | Diễn ra do sự phát triển bên trong bản thân sự vật và hiện tượng. | Diễn ra do sự can thiệp, tác động từ bên ngoài |
| Quá trình phủ định | Không xóa bỏ sự tồn tại và phát triển tự nhiên của sự vật | Xóa bỏ sự tồn tại và phát triển tự nhiên của sự vật |
| Kết quả | Sự vật sẽ không bị xóa bỏ hoàn toàn mà là cơ sở cho sự xuất hiện sự vật mới và sẽ tiếp tục tồn tại và phát triển trong sự vật mới. | Sự vật và hiện tượng sẽ bị xóa bỏ hoàn toàn, không tạo ra và không liên quan đến sự vật mới |
| Ví dụ | – Cái cây sinh trưởng từ mầm cây – Gà con được sinh ra từ gà mẹ – Tre già măng mọc – Cây lúa trổ bông – Con nhà tông chẳng giống lông cũng giống cánh | – Gió bão làm đổ cây cối. – Động đất làm sập nhà. – Nước chảy đá mòn. – Không có lửa làm sao có khói. – Gạo đem cán thành mì để ăn |
Khi so sánh phủ định biện chứng và phủ định siêu hình, ta thấy rằng phủ định biện chứng có cách nhìn nhận hợp lý về sự phát triển của sự vật và hiện tượng. Sự vật, hiện tượng luôn thay đổi và phát triển theo những chu kỳ khác nhau, với chu kỳ sau thường vượt trội hơn chu kỳ trước.
So sánh giữa phủ định biện chứng và phủ định siêu hình rất quan trọng cho việc hiểu rõ sự phát triển của các sự vật và hiện tượng. Do đó, trong quá trình nhận thức và thực tiễn, cần áp dụng các quy luật một cách toàn diện, sâu sắc, linh hoạt và phù hợp với các điều kiện cụ thể.
Có thể thấy rằng, phủ định biện chứng và phủ định siêu hình đều tồn tại trong nhận thức triết học và đều thể hiện sự phủ định đối với một sự vật hoặc hiện tượng cụ thể trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, mỗi hình thức phủ định có cách tiếp cận và đánh giá khác nhau về việc loại bỏ hoàn toàn sự vật cũ. Phủ định biện chứng không xóa bỏ hoàn toàn sự vật cũ mà tạo điều kiện cho sự ra đời của cái mới và sự phát triển tiếp theo.
