Soạn bài Ánh trăng (chi tiết)

ND chính

Câu 1

Câu 1 (trang 157 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Hãy đánh giá về cấu trúc của bài thơ?

Ánh trăng kết hợp giữa tự sự và trữ tình. Trong sự thay đổi của thời gian và sự kiện, tác giả bộc lộ cảm xúc và thể hiện chủ đề của tác phẩm? 

Lời giải chi tiết:

Bài thơ có cấu trúc ba phần, mỗi phần có sự thay đổi về ngôn từ thơ:

- Hai khổ đầu: Vầng trăng trong quá khứ.

- Hai khổ tiếp theo: Vầng trăng trong hiện tại.

- Hai khổ cuối: Cảm xúc và suy tư của tác giả trước vầng trăng.

=> Trong sự biến đổi của thời gian và sự kiện, điểm nổi bật trong khổ thơ thứ tư chính là bước ngoặt để tác giả bộc lộ cảm xúc và thể hiện chủ đề của tác phẩm. Từ đây, hai khổ năm và sáu có sự chuyển đổi ngôn từ: sâu lắng sau đó là suy tư và cảm xúc lặng lẽ.

Câu 2

Câu 2 (trang 157 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ mang nhiều ý nghĩa sâu xa. Hãy phân tích điều đó. Khổ thơ nào trong bài thơ tập trung nhất vào ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh vầng trăng, mang tính triết học của tác phẩm?

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ chứa đựng nhiều ý nghĩa:

+ Vầng trăng đầu tiên là biểu tượng của thiên nhiên, của bầu trời.

+ Trăng còn là biểu tượng cho những điều gắn liền với con người trong những thời kỳ khó khăn.

+ Trăng là kỷ niệm về quá khứ, về những khoảnh khắc đẹp.

+ Trăng cũng là một phần trong sự trong sáng, đẹp đẽ trong con người, luôn chiếu sáng, soi rọi những góc khuất, những điều tối tăm chỉ hiện ra khi con người sống trong thế giới vật chất, với những tiện nghi.

- Khổ thơ cuối cùng là nơi tập trung nhất vào ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh vầng trăng, với chiều sâu triết học của tác phẩm. 'Trăng vẫn tròn, soi sáng' như một biểu tượng cho quá khứ đẹp đẽ, vĩnh cửu không thể phai mờ. Quá khứ tươi đẹp vĩnh cửu tồn tại trong vũ trụ: 'ánh trăng bình yên' như một người bạn, một nhân chứng cho tình bạn và nghĩa tình mà luôn kiên cường. Sự yên bình đó như đang nhắc nhở nhà thơ, nhắc nhở tất cả chúng ta. Con người có thể quên, có thể vô tình, nhưng thiên nhiên và nghĩa tình luôn tồn tại, không bao giờ tàn phai, hồn nhiên và mở lòng.

Câu 3

Câu 3 (trang 157, SGK Ngữ Văn 9, Tập 1)

Nhận xét về cấu trúc và giọng điệu của bài thơ. Những yếu tố này ảnh hưởng thế nào đến việc thể hiện chủ đề và tạo ra sức hấp dẫn của tác phẩm?

Lời giải chi tiết:

* Cấu trúc:

- Hai khổ thơ đầu là về hình ảnh vầng trăng sáng chói và những ngày chiến tranh rừng rậm. Những ngày đó làm cho mối quan hệ với vầng trăng tươi đẹp và sâu sắc.

- Hai khổ tiếp theo: Về cuộc sống hòa bình trong thành phố, với ánh sáng điện và các tiện ích hiện đại. Vầng trăng đã trở nên xa lạ, và quá khứ nghĩa tình dần phai nhạt.

- Khổ thơ thứ tư: Sự kiện không bình thường: mất điện, tối om, mở cửa ra thì thấy vầng trăng tròn sáng. Đây là thời điểm gặp khó khăn mới khiến tác giả nhớ lại quá khứ nghĩa tình. Khổ thơ này tạo ra một bước ngoặt để tác giả thể hiện cảm xúc.

- Hai khổ cuối cùng: Lời thơ lúc ngân nga, lúc trầm lắng và suy tư, như một sự hối hận, tự trách.

* Giọng điệu:

- Giọng điệu tâm trạng được thể hiện qua hình thức thơ năm chữ, với nhịp điệu tự nhiên, nhẹ nhàng theo luồng câu chuyện, lúc êm đềm, lúc sâu lắng suy tư. Tất cả đều đóng góp vào việc thể hiện cảm xúc sâu sắc của một người lính nghĩ về chiến tranh và quá khứ.

Câu 4

Câu 4 (trang 157 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Xác định thời điểm ra đời của bài thơ Ánh trăng, kết nối với cuộc đời Nguyễn Duy để nói về chủ đề của bài thơ. Theo cảm nhận của tôi, chủ đề này có ảnh hưởng đến đạo lý, lẽ sống của dân tộc Việt Nam?

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ được viết vào năm 1978 sau thời kỳ hòa bình kéo dài ba năm. Những người đã chịu khó gian khổ ở rừng núi đã quay về thành phố và bắt đầu cuộc sống mới trong thời bình. Cuộc sống của họ khác biệt nhiều so với thời chiến tranh. Câu chuyện này như một lời nhắc nhở sâu sắc về thái độ, tình cảm đối với quá khứ gian khó, tình nghĩa, thiên nhiên, đất nước và tinh thần bình dị của dân tộc.

- Bài thơ không chỉ là câu chuyện của nhà thơ mà còn mang ý nghĩa quan trọng với nhiều người, nhiều thế hệ, bởi vì nó đặt ra câu hỏi về thái độ với quá khứ, với người đã khuất, và với bản thân mình.

- Bài thơ thuộc dòng chảy cảm xúc 'Uống nước nhớ nguồn', đề cập đến đạo lý của tình bạn và tình nghĩa, một giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Luyện tập

(trang 157 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Hãy tưởng tượng mình là nhân vật trữ tình trong bài Ánh trăng và miêu tả dòng cảm xúc trong bài thơ thành một bức tâm thư ngắn.

Lời giải chi tiết:

* Gợi ý trả lời:

- Về quá khứ: sự gắn bó mật thiết giữa nhân vật trữ tình và vầng trăng.

- Thời kỳ hòa bình: thay đổi cuộc sống như thế nào?

- Sự kiện nào khiến 'tôi' nhận ra những sai lầm của mình?

- Rút ra bài học, ý nghĩa cho bản thân và người khác.

* Đoạn văn mẫu:

Đối với tôi, vầng trăng là người bạn tri kỷ đi cùng tôi qua những năm tháng tuổi thơ. Lúc ấy, tôi và vầng trăng thân thiết, vô tư bên nhau. Khi lớn lên, tôi tham gia chiến tranh, và vầng trăng đi cùng tôi vào rừng. Trong những ngày tháng gian lao ấy, vầng trăng đã trở thành người bạn đồng hành của tôi qua những thăng trầm của cuộc đời. Sau hòa bình trở lại, tôi quay về thành phố với cuộc sống hiện đại, tiện nghi. Mải mê trong cuộc sống đó, tôi đã vô tình lãng quên vầng trăng và lời hứa của mình. Tôi đã quay lưng lại với quá khứ, với vầng trăng, và với bản thân mình. Nhưng khi mất điện, tôi gặp lại vầng trăng. Vầng trăng vẫn tròn, trung thành và không trách tôi, nhưng tôi cảm thấy hối hận về sự vô tâm, sơ hở của mình.