Soạn bài Bài thơ về tiểu đội xe không kính. Câu 3. Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của bài thơ này. Những yếu tố đó đã góp phần như thế nào trong việc khắc họa hình ảnh những người lính lái xe ở Trường Sơn.
ND chính
Bài thơ của Phạm Tiến Duật khắc họa một hình ảnh độc đáo: những chiếc xe không kính. Qua đó, tác giả khắc họa nổi bật hình ảnh những người lính lái xe ở Trường Sơn trong thời chống Mĩ, với tư thế hiên ngang, tinh thần lạc quan, dũng cảm, bất chấp khó khăn nguy hiểm và ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam. |
Câu 1
Câu 1 (trang 133 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Nhan đề bài thơ có điểm gì đặc biệt? Một trong những điểm nổi bật trong bài thơ là hình ảnh các chiếc xe không có kính. Tại sao có thể nói rằng hình ảnh này là độc đáo?
Lời giải chi tiết:
a. Nhan đề
Bài thơ mang một nhan đề rất đặc biệt: “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”. Ngay từ đầu, nhan đề của bài thơ đã tạo ra một không khí độc đáo: nói về một chủ đề rất gần gũi, quen thuộc với cuộc sống hàng ngày của người lính trên đường đi vào trận đấu. Đây là chất thơ của thực tại khắc nghiệt, là chất lãng mạn của tuổi trẻ đối diện với sự sống và cái chết, chiến đấu vì sự giải phóng của quê hương, chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ quốc.
b. Hình ảnh các chiếc xe không có kính
Một trong những điểm nổi bật của bài thơ là hình ảnh các xe ô tô liên tiếp nhau trên đường đi vào trận. Trong cuộc chiến, mất rất nhiều thứ, thậm chí cả chiếc xe cũng phải hy sinh và chia sẻ. Câu đầu tiên của bài thơ rất đơn giản nhưng gây bất ngờ:
Không có kính không phải vì xe không có kính.
Ba chữ “không” như thể đối đầu trong một câu thơ, chỉ để miêu tả về một sự thật “Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi”. Dường như nhà thơ đang tạo ra một cách nghịch ngợm, để nhấn mạnh sự hiện diện không hoàn hảo của chiếc xe:
- Không có kính, rồi xe không có đèn,
- Không có mui xe, thùng xe có xước…
=> Các chiếc xe đã bị bom phá hủy, nhưng không vì thế mà dừng lại. Chúng vẫn tiếp tục hành trình, cùng với những người lính vào miền Nam giải phóng đất nước.
Câu 2
Câu 2 (trang 133 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Những chiếc xe không có kính đã làm nổi bật người lái xe trên tuyến đường Trường Sơn. Em hãy phân tích hình ảnh người lính lái xe trong bài thơ. (lưu ý: tư thế tự tin, tinh thần dũng cảm không ngại khó khăn nguy hiểm, niềm vui sôi động của tuổi trẻ trong tình đoàn kết, ý chí chiến đấu vì miền Nam).
Lời giải chi tiết:
- Tư thế tự tin, lạc quan trước những điều kiện khó khăn làm tôn thêm phẩm chất của người lính. Bất chấp “gió xoa vào mắt đắng”, bất chấp “mưa tuôn mưa xối” người lính vẫn nhìn thấy con đường dẫn vào trái tim, thấy sao trời và đột nhiên có tiếng chim kêu. Một loạt hình ảnh hiện lên tạo nên những cảm xúc, ấn tượng vừa quen thuộc vừa mới mẻ. Đẹp và tự tin. Nặng nề nhưng tinh thần người lính vẫn vươn lên, vẫn yêu cuộc sống:
Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phủ tóc trắng như người già.
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt đất lấm cười ha ha.
Những câu thơ mô tả thực tế, kể cả những tiếng “ừ” rất thực tế và kiêu căng của người lính như thể thách thức với khó khăn: Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.
- Tình đồng đội thân thiết:
Bếp Hoàng Cầm ta xây giữa trời
Chung bát đũa là gia đình đấy
- Ý chí quyết tâm giải phóng miền Nam:
Xe vẫn chạy vì Miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
Trái tim đó là trái tim của người lính, là sứ mệnh vĩ đại của tuổi trẻ thế hệ Hồ Chí Minh kế tục các thế hệ cha anh trên con đường tiến tới trận địa. Câu thơ cuối cùng mang màu sắc của triết lý, một triết lý đơn giản nhưng vô cùng chân thực và mang tầm thời đại. Bức chân dung của người lính lái xe trong bài thơ là bức chân dung tràn đầy sức sống, bức chân dung của niềm tin vào chiến thắng.
Câu 3
Câu 3 (trang 133 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của bài thơ này? Những yếu tố đó đã góp phần như thế nào trong việc mô tả hình ảnh những người lính lái xe ở Trường Sơn.
Lời giải chi tiết:
Ngôn ngữ và giọng điệu của bài thơ đã đóng góp quan trọng vào việc mô tả hình ảnh những chiến sĩ lái xe ở Trường Sơn. Dấu ấn thơ ca kiêu hãnh kết hợp với tính cách hóm hỉnh phù hợp với những người lính trong chiếc xe không có kính:
'Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi'
Giọng điệu này làm cho các dòng thơ trở nên gần gũi với văn bản thường, với lời đối thoại, vô cùng tự nhiên nhưng vẫn rất hấp dẫn, rất thơ.
Câu 4
Câu 4 (trang 133 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Cảm nghĩ của tôi về thế hệ trẻ thời chiến đấu chống Mĩ qua hình ảnh người lính trong bài thơ? So sánh với hình ảnh người lính trong bài Đồng chí.
Lời giải chi tiết:
Thế hệ trẻ Việt Nam thời chiến đấu chống Mĩ
- Tư thế ung dung, chủ động, lạc quan, yêu đời.
- Coi thường mọi khó khăn, thiếu thốn, hiểm nguy.
- Ý chí chiến đấu vì sự thống nhất của đất nước
So sánh:
Khác biệt:
- Giai đoạn lịch sử khác nhau:
+ Đồng chí: chiến đấu chống Pháp
+ Bài thơ về tiểu đội xe không kính: chiến đấu chống Mĩ
- Mục đích của tác giả:
+ Đồng chí: tôn vinh tình đồng chí đồng đội
+ Bài thơ về tiểu đội xe không kính: mô tả vẻ đẹp hiên ngang của người lính lái xe.
Tương tự: lý tưởng chiến đấu cao cả, ý chí vượt lên mọi khó khăn, thiếu thốn, gian khổ, tinh thần lạc quan, tình đồng đội sâu sắc.
Luyện tập
(trang 133 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Cảm xúc, ấn tượng của người lái xe trong chiếc xe không kính trên đường ra trận đã được tác giả diễn tả rất cụ thể, sinh động. Em hãy phân tích khổ thơ thứ hai để thấy rõ điều đó.
Lời giải chi tiết:
- Cảm xúc, ấn tượng của người lái xe trong chiếc xe không kính trên đường ra trận đã được tác giả diễn tả rất cụ thể, sinh động.
- Không có kính chắn, người lính lái xe trên đường ra mặt trận thường có những cảm giác, ấn tượng rất đặc biệt, thể hiện rõ nét qua khổ thơ thứ hai.
- Thấy gió vào xoa mắt đắng: gió trên đường đi ùa vào buồng lái, khiến đôi mắt người chiến sĩ trở nên cay. Tác giả sử dụng từ 'đắng' để diễn tả cảm giác ấy, khiến cảm giác cay vì gió ở mắt được vị giác hóa, chân thực hơn.
- Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim, sao trời và đột ngột cánh chim như sa như ướt vào buồng lái: Giữa người lính lái xe và những sự vật, khung cảnh trên đường không có rào cản. Mọi thứ trở nên gần hơn, rõ nét hơn.
=> Phép phóng đại, ẩn dụ: chạy thẳng vào tim, như sa như ướt vào buồng lái khiến không gian trong xe và ngoài xe như hòa vào làm một, người lính và chiếc xe không kính có thêm những người bạn đồng hành.