Soạn bài Bến quê (đầy đủ)

ND chính

Cấu trúc

Cấu trúc: 3 phần

- Phần 1 (từ đầu … trước cửa sổ nhà): Tình hình của nhân vật Nhĩ qua bài nói chuyện giữa Nhĩ và Liên.

- Phần 2 (tiếp … lá buồm cánh dơi in bật trên một vùng nước đỏ): Chuyến đi qua bên kia sông của Tuấn.

- Phần 3 (phần còn lại): Cuộc viếng thăm của cụ giáo Khuyến đến Nhĩ.

Câu 1

Câu 1 (trang 107 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Nhân vật Nhĩ trong truyện đang ở hoàn cảnh như thế nào? Tác giả muốn thể hiện điều gì thông qua tình huống này?

Trả lời:

Nhân vật Nhĩ trong truyện ngắn này đang ở trong hoàn cảnh khó khăn, đầy cảm xúc:

- Anh đã đi khắp nơi trên thế giới mà có thể nói không thiếu một nơi nào, nhưng ở cuối cuộc đời, Nhĩ bị trói buộc vào giường bệnh bởi một căn bệnh nặng nề khiến anh gần như tê liệt toàn thân và sự sống của anh sắp cạn kiệt. Anh không thể tự mình di chuyển được, thậm chí là nửa người trên giường bệnh.

- Và chính lúc này, Nhĩ mới phát hiện ra cảnh bãi cát màu mỡ ngay bên kia sông, nơi bến quê thân thuộc ấy, vẻ đẹp bình dị mà hết sức cuốn hút.  

- Tác giả muốn thông qua cảnh này, để nhấn mạnh về việc phát hiện lại những giá trị bình dị, sâu sắc của cuộc sống khi mọi thứ đã đến gần hết.

Câu 2

Câu 2 (trang 107 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Trong những ngày cuối cùng của cuộc đời, khi nằm trên giường bệnh, Nhĩ đã nhìn thấy những gì qua khung cửa sổ và anh ao ước điều gì? Vì sao Nhĩ lại mong mỏi điều đó và điều đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Trong những ngày cuối cùng của cuộc đời, khi phải trải qua cảnh trạng bị trói buộc trên giường bệnh, giữa một buổi sáng đầu thu, Nhĩ đã cảm nhận được vẻ đẹp của tự nhiên qua khung cửa sổ căn phòng của mình, một vẻ đẹp mà trước đây, dù có đi đâu, Nhĩ cũng không thể nhìn thấy được.

- Không gian vô biên từ những ngôi làng bên ngoài cửa sổ đến con sông Hồng với màu đỏ của mùa thu, bờ sông và bãi cát bên kia sông.

- Những bông hoa bằng lăng cuối cùng còn sót lại trở nên rực rỡ hơn, con sông Hồng nhạt màu đỏ, mặt nước sông như mở ra. Bầu trời cũng cao hơn.

- Những tia nắng sớm từ mặt trời nhẹ nhàng lan tỏa lên bờ sông kia, tạo ra một mảng ánh vàng xen kẽ với màu xanh non - những màu sắc quen thuộc như thể hiện sự sống và sự đổi thay của thời gian.

=> Những cảnh sắc ấy đã trở nên mới mẻ, lạ lẫm với Nhĩ, như là lần đầu tiên anh được chứng kiến.

- Nhĩ ao ước có thể đặt chân lên bãi cát bên kia sông. Đó là một ước mơ vô vọng vì lúc này anh sắp phải rời bỏ cuộc sống này.

=> Ước muốn cuối cùng của anh cũng chính là sự hiểu biết sâu sắc về những giá trị bình dị và sâu xa của cuộc sống, những giá trị mà khi còn trẻ, thường bị lơ đi hoặc quên mất trong những hoạt động hối hả và ham muốn không ngừng.

Câu 3 => 4

Câu 3 (trang 108 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Vì sao có thể nói ngòi bút miêu tả tâm lí của Nguyễn Minh Châu ở thiên truyện này rất tinh tế và thấm đượm tinh thần nhân đạo? Phân tích sự miêu tả tâm lí nhân vật Nhĩ để khẳng định nhận xét ấy.

Trả lời: 

- Tác giả đặt Nhĩ, nhân vật của mình vào một hoàn cảnh đặc biệt nghèo nàn, giữa ranh giới của sự sống và cái chết để chiêm nghiệm một triết lý về cuộc sống con người.

- Nhĩ suy nghĩ về ý nghĩa của cuộc sống, về những người thân yêu như vợ, con, và cuộc sống của chính bản thân mình:

+ Mọi thứ xung quanh Nhĩ trở nên tươi đẹp hơn, khi anh ta sắp phải xa rời thế giới này.

+ Hình ảnh người vợ mảnh mai với sự tận tả là 'điểm tựa' cho gia đình anh ta

+ Sự thức tỉnh của Nhĩ về vẻ đẹp của bờ sông bên kia tạo ra hình ảnh của đứa con chơi đùa mà không quan tâm tới bờ sông hấp dẫn kia

+ Sự yêu thương cuộc sống, được trải nghiệm qua những gian nan và thăng trầm

+ Nhĩ suy nghĩ về Liên: anh nhận ra tất cả sự tận tình và hy sinh im lặng của vợ mình.

+ Nhĩ mong mỏi được đặt chân tới bờ sông bên kia.

Câu 4 (trang 108 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Ở đoạn kết, tác giả đã tập trung vào việc miêu tả chi tiết và hành động của nhân vật Nhĩ một cách rất đặc biệt. Hãy giải thích ý nghĩa của các chi tiết đó.

Trả lời:

- Đặc biệt: 'Anh đang cố gom góp tất cả những chút sức lực cuối cùng còn lại để giương lên nhẹ nhàng, với một cánh tay gầy guộc hướng ra ngoài cửa sổ, bày tỏ sự cần cấp cho một ai đó”.

-> Anh ta đang rất hấp tấp khuyến khích cậu con trai của mình nhanh chóng lên để không bỏ lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày.

-> Điều này muốn nhắc nhở mọi người về những giá trị thực sự, giản dị và gần gũi mà họ nên đặt trọng trách, dù chúng có thể bị lãng quên.

Câu 5 => 6

Câu 5 (trang 108 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Nhiều hình ảnh và chi tiết trong truyện này mang tính biểu tượng. Hãy tìm và mô tả ý nghĩa biểu tượng của một số hình ảnh và chi tiết đó.

(Gợi ý: hình ảnh bãi cát bên kia sông, bờ sông ở phía này bị sụt lở, chi tiết về con trai sa vào đám chơi phá cờ...)

Trả lời:

Trong truyện ngắn này, nhiều hình ảnh và chi tiết mang tính biểu tượng, nghĩa là chúng đồng thời cả thể hiện một nghĩa rõ ràng và một nghĩa ẩn.

- Hình ảnh bãi cát bên kia sông không chỉ đơn thuần là vẻ đẹp của cuộc sống trong những điều bình dị, gần gũi như một bãi cát, một bến sông nói lên nhiều hơn về quê hương.

- Những đám cỏ dại mùa đông màu nâu sẫm và tiếng đất sụt lở ở bờ sông này trong khi Nhĩ đang ngủ gần sáng là hai chi tiết cho thấy sự sống của Nhĩ kéo dài qua những ngày cuối cùng.

- Hành động của con trai Nhĩ tham gia vào một trò chơi phá cờ đó là cách tác giả muốn nói về sự xoay vòng và khó khăn trong cuộc sống của con người.

- Hành động và cử chỉ của Nhĩ ở cuối truyện cũng mang ý nghĩa biểu tượng như đã phân tích ở câu trên.

Câu 6 (trang 108 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Truyện ngắn này chứa đựng những suy ngẫm và trải nghiệm của tác giả về con người và cuộc sống. Tìm trong đoạn văn thể hiện tập trung chủ đề của truyện và cho biết cảm nhận của bạn về đoạn văn đó.

Trả lời:

- Đoạn văn này thể hiện chủ đề: 'Không may thay, thằng con trai đã lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày, Nhĩ cảm thấy một cảm giác buồn, làm cho anh hiểu rằng con người trên con đường cuộc sống thật sự không thể tránh khỏi những sự xoay vòng, những điều bất ngờ, và liệu có gì đó đáng để khám phá bên kia sông không? Có thể chỉ khi đã từng đi qua mọi ngóc ngách của thế giới này, đã từng dấu chân trên mọi con đường xa lạ mới có thể hiểu hết sự phong phú và vẻ đẹp của một bãi cát bên bờ kia sông Hồng, trong những vẻ đẹp giản dị và những kỷ niệm đầu đời, những điều mà không lời lẽ nào có thể diễn tả hết”.

- Tác giả muốn nhắc nhở độc giả cần phải thức tỉnh để nhận biết đúng hướng đi trong cuộc sống.

- Đồng thời, nhấn mạnh vào giá trị vững chắc vẫn tồn tại trong những điều giản dị, thân thuộc nhất.

Bài Tập

Câu 1 (trang 108 SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 2)

Hình ảnh của tự nhiên, như hàng cây, con thuyền, dòng sông, bến đò, bãi bồi... Tất cả những hình ảnh này, dù có vẻ bình thường, nhưng lại ẩn chứa nhiều ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.

Câu 2 (trang 108 SGK Ngữ Văn lớp 9 Tập 2)

       Đoạn văn này là lời nhắn gửi của tác giả về triết lý cuộc sống thông qua suy tư của nhân vật Nhĩ. Những suy nghĩ này đánh thức sự nhận thức của độc giả về những phức tạp của cuộc sống. Trong cuộc sống, chúng ta thường gặp phải những khó khăn, những trở ngại khiến chúng ta lãng quên những giá trị hạnh phúc, những vẻ đẹp bình dị và lâu dài ở xung quanh chúng ta như bãi bồi bên kia sông. Khi còn trẻ, chúng ta thường tìm kiếm sự hoàn hảo xa xôi mà không nhận ra rằng gia đình, quê hương mới là nơi chứa đựng những giá trị thực sự. Nhưng khi chúng ta nhận ra điều này, thì đã quá muộn, giống như Nhĩ, khi anh ấy bị tàn phế một nửa cơ thể dưới sự ảnh hưởng của căn bệnh và không còn cơ hội để đặt chân lên bãi bồi bên kia sông nữa. Con trai của anh, Tuấn, cũng không thể giúp bố anh hoàn thành ước mơ cuối cùng của mình.