Soạn bài Cảnh mùa xuân (chi tiết)

ND chính

Câu 1

Câu 1 (trang 86 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Bốn câu thơ đầu kích thích cảm giác về mùa xuân.

- Những chi tiết nào làm nổi bật đặc điểm của mùa xuân? (Chú ý đến các đường nét, hình ảnh, màu sắc, thời tiết, cảnh vật)

- Em thấy sao về cách Nguyễn Du sử dụng từ ngữ và kỹ thuật viết nghệ thuật khi mô tả mùa xuân?

Lời giải chi tiết:

- Mô tả không gian và thời gian:

Ngày xuân chim én đưa nơi,

Bình minh chín chục đã qua sáu mươi.

- Hình ảnh thiên nhiên:

Cỏ xanh rì tận chân trời,

Cành mai trắng nhú mấy bông hoa.

=> Bối cảnh tự nhiên của cảnh sắc được miêu tả bởi sắc xanh mát mắt của thảm cỏ rộng lớn. Trên nền xanh mát, những bông hoa mai trắng thuần khiết được điểm xuyết. Từ 

Câu 2

Câu 2 (trang 86 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Tám câu thơ tiếp theo hình dung một bức tranh về lễ hội trong tiết Thanh Minh:

- Liệt kê các từ ghép như tính từ, danh từ, động từ (gần xa, yên ả, chị em, tài năng, náo nhiệt, dạo chơi...). Các từ đó thể hiện không khí và hoạt động của lễ hội như thế nào?

- Từ những cuộc du xuân của chị em Thúy Kiều, Nguyễn Du miêu tả một lễ hội truyền thống lâu đời. Em hãy đọc kỹ các ghi chú, kết hợp với đoạn thơ để nêu ý kiến về lễ hội truyền thống ấy.

Lời giải chi tiết:

Khung cảnh lễ hội trong tiết Thanh Minh được mô tả trong tám câu thơ tiếp theo:

- Phong tục đặt nén (viếng mộ, sửa sang phần mộ của người đã khuất) và du xuân (hội đặt nén);

- Khí thế vui tươi của lễ hội mùa xuân được thể hiện qua hàng loạt các từ ghép tính từ, danh từ, động từ:

+ Từ ghép danh từ: yên ả, chị em, tài năng, mỹ nhân;

+ Từ ghép động từ: nhảy múa, dạo chơi;

+ Từ ghép tính từ: náo nhiệt, sinh động.

Câu 3

Câu 3 (trang 86 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Sáu câu cuối gợi cảnh chị em Thúy Kiều du xuân trở về.

- Cảnh vật, không khí mùa xuân trong sáu câu cuối có gì khác so với câu thơ đầu? Vì sao?

- Các từ ngữ: thanh bình, nhàn nhạt, náo nhiệt chỉ phản ánh màu sắc của cảnh vật hay còn diễn đạt tâm trạng của con người? Tại sao?

- Cảm nhận của em về khung cảnh thiên nhiên và tâm trạng con người trong sáu câu thơ cuối.

Lời giải chi tiết:

Ở sáu câu thơ cuối là cảnh chị em Kiều du xuân trở về. Bên cạnh vẻ thanh bình, nhẹ nhàng của mùa xuân như ở những câu thơ trước, khung cảnh mùa xuân ở đây đã mang một sắc thái khác với bức tranh lễ hội náo nhiệt:

Thanh bình bóng ngả về phương tây,

Chị em dạo chơi nhẹ nhàng ra về.

Bước chân theo dòng sông nhỏ,

Đi theo dòng nước mát mẻ thanh thanh.

Náo nhiệt dòng nước uốn quanh,

Nhìn con dơi bé xíu ngang ghềnh

- Khung cảnh mang lại cảm giác lưu luyến khi cuộc du xuân đã kết thúc;

- Các từ thanh bình, nhàn nhạt, náo nhiệt không chỉ miêu tả sắc thái của cảnh vật mà còn phản ánh tâm trạng của con người. Có vẻ như có điều gì đó vẫn đang du dương, cảnh vật đã chuyển từ sự sống động, vui tươi sang vẻ thanh bình, nhẹ nhàng.

- Đến những câu thơ cuối, sự thay đổi dù nhẹ nhàng của cảnh vật và tâm trạng con người cũng đủ tạo ra cảm giác về những điều sắp xảy ra.

Câu 4

Câu 4 (trang 87 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Đánh giá những thành công về nghệ thuật mô tả thiên nhiên của Nguyễn Du trong đoạn trích Cảnh ngày xuân.

Lời giải chi tiết:

- Đoạn thơ được xây dựng theo trình tự thời gian từ tổng quan đến cụ thể, rất phù hợp với việc tái hiện cảnh mùa xuân và cuộc du xuân của chị em Kiều.

- Tác giả thành công trong việc kết hợp mô tả và gợi. Hai câu thơ đầu vừa mô tả thời gian vừa gợi lên không gian mùa xuân.

- Để tạo ra không khí xuân tươi vui, tác giả sử dụng một chuỗi từ hai âm tiết: gần xa, nô nức, yến anh,...

Luyện tập

So sánh, phân tích cảnh mùa xuân trong câu thơ cổ Trung Quốc: 'Phương thảo liên thiên bích/ Lê chi sổ điểm hoa' (Cỏ thơm liền với trời xanh - Trên cành lê có mấy bông hoa) với cảnh mùa xuân trong câu thơ: 'Cỏ non xanh tận chân trời/ Cành lê trắng điểm một vài bông hoa' để thấy được sự tiếp thu, sáng tạo của Nguyễn Du.

Lời giải chi tiết:

- Với kỹ thuật mô tả, câu thơ cổ Trung Quốc đã vẽ nên vẻ đẹp độc đáo của mùa xuân, với hương thơm, màu sắc, đường nét. Đó là hương thơm của cỏ non, màu xanh biếc của cỏ lan tỏa đến chân trời. Đó cũng là hình ảnh của cành lê nhẹ nhàng với vài bông hoa. Một cảnh đẹp tĩnh lặng.

- Hai câu thơ trong truyện Kiều là một bức tranh tuyệt vời về mùa xuân. Gam màu xanh tạo nền cho bức tranh. Trên nền xanh ấy, một vài bông hoa lê trắng được điểm xuyết. Câu thơ cổ Trung Quốc chỉ đề cập đến một vài bông hoa lê mà không nhấn mạnh đến màu sắc của hoa. Nguyễn Du chỉ cần thêm từ trắng đã tạo nên sự khác biệt. Chữ trắng là điểm nhấn làm nổi bật cả bức tranh mùa xuân. Tất cả đều thể hiện vẻ đẹp riêng của mùa xuân: mới mẻ, tinh khôi, đầy sức sống, phong phú, thanh khiết, nhẹ nhàng.