Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước - Kết nối tri thức 6, Sách Ngữ văn lớp 6 trang 89, Tập 1

Văn bản Chùm ca dao về quê hương đất nước sẽ được giới thiệu trong chương trình Ngữ văn lớp 6 của bộ sách Kết nối tri thức, tập 1.

Mytour sẽ cung cấp tài liệu Soạn văn 6: Chùm ca dao về quê hương đất nước. Hãy cùng theo dõi chi tiết ngay dưới đây.

1. Kiến thức về Ngữ văn

1.1 Thể loại thơ lục bát

• Thể loại thơ lục bát (6 - 8) là dạng thơ mà mỗi câu thơ có sáu chữ cái, kết hợp cùng một câu thơ có tám chữ cái.
• Đặc điểm của thơ lục bát: Kết thúc của câu thơ thứ sáu phải vần với câu thơ thứ tám, và kết thúc của câu thơ thứ tám cũng vần với câu thơ tiếp theo.
• Cách ngâm của thơ lục bát: Trong câu thứ sáu và câu thứ tám, các từ cuối cùng thường có thanh bằng, trừ từ thứ tư có thanh trắc. Trong câu thứ tám, nếu từ thứ sáu có thanh huyền, từ thứ tám sẽ có thanh ngang, và ngược lại.
• Rytmo của thơ lục bát: Thường là nhịp chẵn (2/2/2, 2/4, 4/4…)

1.2 Các dạng thơ lục bát biến thể

Thơ lục bát biến thể không hoàn toàn tuân theo luật của thể loại thơ lục bát thông thường, thường có sự thay đổi về số lượng từ trong mỗi câu thơ, cách gieo vần, cách sắp xếp thanh điệu và ngắt nhịp.

1.3 Từ đồng âm và từ đa nghĩa

• Từ đồng âm là các từ có cùng âm nhưng có nghĩa khác nhau, không liên quan gì với nhau.
• Từ đa nghĩa là các từ có hai hoặc nhiều hơn hai ý nghĩa, nhưng các ý nghĩa này có mối liên kết với nhau.

1.4 Sử dụng hoán dụ

Hoán dụ là kỹ thuật sử dụng từ ngữ của một sự vật, hiện tượng để chỉ tên một sự vật, hiện tượng khác có mối quan hệ tương đồng, nhằm tạo ra hình ảnh và ý nghĩa sâu sắc cho văn bản.

2. Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước

2.1 Trước khi bắt đầu đọc

1. Đối với tôi, quê hương yêu quý là nơi tôi sinh ra và lớn lên. Những ấn tượng đẹp và sâu sắc nhất về quê hương: phong cảnh dịu dàng, con người thân thiện, hòa nhã, và sự hiểu biết lẫn nhau.

2. Bài thơ yêu thích về quê hương: Quê hương (Đỗ Trung Quân)

2.2 Đọc văn bản

1. Bài số 1

Những cành trúc đong đưa theo làn gió,
Chuông chùa Trấn Võ vang vọng cùng tiếng gà kêu từ làng Thọ Xương.
Khói mù mịt mờ phủ khắp bốn phương,
Nhịp chày ở làng Yên Thái, mặt nước hồ Tây sáng bóng.

- Ðề tài: Vẻ đẹp của Thăng Long xưa

- Những nét đặc trưng: Tiếng chuông vang vọng từ chùa Trấn Võ, tiếng gà kêu từ làng Thọ Xương, nhịp chày ở làng Yên Thái, và mặt nước trong sáng của hồ Tây.

2. Bài số 2

Ðường lên xứ Lạng dường như không có điểm dừng,

- Chủ đề: Vẻ đẹp của đất Lạng.

- Ðề xuất: Hãy ghi nhớ về quê hương, nguồn gốc của mình.

3. Bài thứ 3

Chuyến đò từ bến Đông Ba, qua dòng nước Đập Đá,
Rồi đò trở về bến Vĩ Dạ, đi thẳng đến ngã ba Sình.
Bóng trăng trải dài, vờn mịt mù,
Tiếng hò vang xa, đậm chất tình quê.

- Chủ đề: Vẻ đẹp của xứ Huế.

- Các điểm đặc sắc: Đông Ba, Đập Đá, Vĩ Dạ, ngã ba Sình.

- Vẻ đẹp mơ màng, êm đềm của đất Huế.

2.3 Sau khi kết thúc đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Đọc bài ca dao 1 và 2, hãy cho biết: Mỗi bài ca dao có bao nhiêu dòng? Cách sắp xếp số tiếng trong mỗi dòng thể hiện điều gì về thơ lục bát?

- Mỗi bài ca dao có 4 dòng.

- Cách phân bổ số tiếng trong mỗi dòng: dòng 1 và dòng 3 có 6 tiếng, dòng 2 và dòng 4 có 8 tiếng.

- Cách sắp xếp số tiếng này cho thấy mỗi cặp câu thơ lục bát tạo thành một bài ca dao.

Câu 2. So sánh với những điều được nêu trong phần Tri thức văn học ở phần đầu bài học, hãy xác định cách gieo vần, ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu trong các bài ca dao 1 và 2.

- Bài ca dao 1:

• Cách gieo vần: đà - gà, Xương - gương.
• Thanh điệu: tiếng đà, Xương, sương, Hồ là thanh bằng; tiếng trúc, Võ, tỏa, Thái là thanh trắc.
• Nhịp thơ: 2/2/2

- Bài ca dao 2:

• Cách gieo vần: xa - ba, đồng - trông
• Thanh điệu: tiếng xa, đồng, trông, Cờ là thanh bằng; tiếng Lạng, núi, lại là thanh trắc.
• Nhịp thơ: 4/4.

Câu 3. So với hai bài ca dao đầu, bài ca dao 3 là bài lục bát biến thể. Hãy chỉ ra tính chất biến thể của thơ lục bát trong bài ca dao này trên các phương diện: số tiếng trong mỗi dòng, cách gieo vần, cách phối hợp thanh điệu…

- Số tiếng mỗi dòng: Câu 1, 2 và 4 là 8 tiếng, câu 3 là 6 tiếng.

- Cách phân bố vần: Không theo quy tắc

Câu 4. Trong cụm từ mặt gương Tây Hồ, tác giả đã áp dụng biện pháp tu từ nào? Ý nghĩa của biện pháp tu từ là gì?

- Biện pháp tu từ: ẩn dụ

- Ý nghĩa: Thể hiện vẻ đẹp thanh bình của mặt nước Tây Hồ.

Câu 5. Đánh giá về cảm nhận của bạn về tình cảm mà tác giả dân gian muốn truyền đạt qua lời nhắn: “Ai ơi đứng lại mà trông”. Hãy tìm một số câu ca dao, tục ngữ chứa từ ai hoặc lời nhắn tương tự.

- Tình cảm mà tác giả dân gian mong muốn truyền đạt: nhấn mạnh việc nhớ về quê hương, gốc nguồn dân tộc.

- Một số câu ca dao, tục ngữ:

Ai ơi đứng lại mà nhìn,

Nồi nấu bên đấy, sông trôi qua bên kia.

*

Ai ơi đừng quên ruộng hoang
Bao nhiêu tấc đất, bấy nhiêu vàng.

*

Ai ơi đừng quên bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.

Câu 6. Bài ca dao 3 sử dụng từ ngữ, hình ảnh để tả thiên nhiên xứ Huế. Chúng giúp em hình dung về cảnh sông nước nơi đây như thế nào?

- Bài ca dao 3 dùng từ ngữ, hình ảnh: Đông Ba, Đập Đá, Vĩ Dạ, ngã ba Sình, bóng trăng, tiếng hò.

- Cảnh sông nước ở xứ Huế: đẹp đẽ, thơ mộng.

Câu 7. Các bài ca dao thường trực tiếp thể hiện tình cảm của con người. Từ chùm ca dao trên, em cảm nhận tình cảm của tác giả dành cho quê hương đất nước như thế nào?

• Tình yêu với quê hương đất nước.
• Tự hào với vẻ đẹp của quê hương.

Kết nối với đọc

Viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) diễn đạt cảm nghĩ của em về một danh lam thắng cảnh của quê hương đất nước.

Gợi ý:

Mẫu 1

Hà Nội, thủ đô của Việt Nam, là quê hương của tôi. Đây là một thành phố rộng lớn và sôi động, với nhiều tòa nhà cao tầng và các cửa hàng, quán ăn sầm uất. Hà Nội nổi tiếng với các điểm tham quan như hồ Gươm, tháp Rùa, chùa Một Cột, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, và Hoàng Thành Thăng Long, thu hút nhiều du khách. Người Hà Nội thanh lịch và hiếu khách, và mỗi mùa trong năm mang lại một vẻ đẹp đặc biệt. Tôi yêu tất cả những gì thuộc về thành phố này.

Mẫu 2

Chùa Hương là một danh lam thắng cảnh và di tích văn hóa tín ngưỡng của Việt Nam. Vẻ đẹp của nó rất đặc biệt và gây ấn tượng mạnh mẽ. Tôi đã có dịp đến thăm chùa Hương trong dịp Tết cùng gia đình. Nơi này khiến tôi cảm thấy tự hào và yêu mến. Với kiến trúc độc đáo và cảnh quan thiên nhiên xung quanh, chùa Hương không chỉ là một điểm du lịch mà còn là biểu tượng văn hóa và tâm linh. Khi đặt chân đến đây, tôi cảm nhận được sự thanh thản và nhẹ nhàng trong lòng, giúp giải tỏa căng thẳng và áp lực cuộc sống hàng ngày.

Mẫu 3

Việt Nam có nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng, và bãi biển Mỹ Khê ở Đà Nẵng là một trong số đó. Bãi biển này nằm dọc theo đường Võ Nguyên Giáp, với bãi cát trắng mịn, nước biển trong xanh mát lạnh, và sóng biển êm đềm. Cảnh bình minh và hoàng hôn ở đây rất đẹp và yên bình, và có rất nhiều nhà hàng và khách sạn hiện đại gần bờ biển. Tôi yêu thích bãi biển Mỹ Khê vô cùng.