Soạn bài Cõi lá - Môn Ngữ văn lớp 11 Chân trời sáng tạo

Soạn bài Cõi lá

Soạn bài Cõi lá - Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo

I. Trước khi đọc - Chuẩn bị cho bài Cõi lá

* Gợi ý trả lời câu hỏi trước khi đọc:

Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông là những khoảnh khắc thiên nhiên biến hóa. Hãy mô tả những biểu hiện thay đổi của môi trường khi chuyển từ một mùa sang mùa khác.

- Từ xuân sang hè: Ánh nắng mặt trời trở nên mạnh mẽ, lá cây rực rỡ sắc màu. Dòng sông chảy mạnh, và đôi khi bất ngờ có cơn mưa rào.

- Chuyển từ mùa hè sang mùa thu, bầu trời trở nên nhẹ nhàng, nắng không còn gay gắt như mùa hè. Gió thu mang theo hơi mát, làm cho không khí trở nên sảng khoái. Mây trên bầu trời xuất hiện nhiều hơn và đôi khi bạn có thể bắt gặp đàn chim hướng về phía Nam.

- Chuyển từ mùa thu sang mùa đông, đêm đêm trở nên tối sớm hơn, gió bắt đầu se se lạnh, và lá cây rơi lả tả xuống đất.

- Khi mùa đông chuyển sang mùa xuân, trời ấm dần lên, cây cỏ bắt đầu nảy mầm, tạo nên hình ảnh tươi mới của mùa xuân.

II. Khám phá văn bản - Soạn bài Cõi lá

* Hướng dẫn trả lời câu hỏi phần đọc văn bản:

1. Theo dõi: 'òa thức' bạn hiểu như thế nào?

- 'Òa thức' giống như bất ngờ tỉnh táo, nhận ra điều đã tồn tại lâu nhưng đến giờ mới chú ý đến, đánh thức.

2. Suy luận: 'Cõi lá' làm nổi bật điều gì về cảnh sắc Hà Nội?

- 'Cõi lá' đặc biệt nhấn mạnh vào vẻ đẹp của mùa lá rụng tại Hà Nội.

III. Sau khi đọc - Soạn bài Cõi lá

* Hướng dẫn trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 trang 18 SGK Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo - tập 1:

- Bài văn được chia thành 3 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến 'xôn xao cành lá' -> Tràn đầy cảm xúc khi nhận ra mùa xuân bất ngờ đã đến.

+ Phần 2: Từ 'Chín cây bồ đề' đến 'quyến rũ từng bước chân người' -> Mô tả chi tiết về các loại lá, cây thay đổi theo mùa.

+ Phần 3: Phần còn lại -> Nổi lên niềm xúc động khi bước vào 'cõi lá mùa xuân của thành phố'.

- Cách tổ chức trình bày thể hiện đặc điểm cơ bản của tản văn: Không theo mạch tự sự mà luôn kết hợp giữa tự sự và miêu tả. Sự kết hợp tinh tế giữa cảm xúc và trữ tình làm cho văn bản trở nên hấp dẫn.

Câu 2 trang 18 SGK Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo - tập 1:

- 'Cõi lá' là thế giới, cuộc đời của lá. Tác giả đã mô tả 'cõi lá' với những lớp nghĩa sau:

+ 'Cõi lá' đại diện cho vẻ đẹp của thiên nhiên, góp phần tạo nên những nét đặc trưng, quyến rũ cho cảnh sắc phố phường Hà Nội.

+ 'Cõi lá' là không gian của con người, là thế giới nhân sinh. Trong tản văn, lá trở thành biểu tượng của gương mặt con người: 'Những đứa trẻ tỏ ra hồn nhiên dưới tán lá như những thiên thần hiện hữu từ lá. Đây là tình yêu thương và kỷ niệm sâu sắc của người Hà Nội, dù ở gần hay xa: 'Những người Hà Nội không gặp khó khăn gì... như mật ong rót vào tháng Giêng', 'Nó làm cho những người xa quê hương nhớ mãi... trong cuộc sống ồn ào nhộn nhịp'.

Câu 3 trang 18 SGK Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo - tập 1:

- Đoạn văn 'Chín cây bồ đề... thiên thần bước ra từ lá' kết hợp mô tả về thiên nhiên và con người:

+ Miêu tả về thiên nhiên trong nhẹ nhàng, trong trẻo: 'bầu trời trong xanh như màu thạch lựu', 'chiếc lá non lay động như có tiếng chuông chùa huyền bí hoặc vọng về từ cõi tĩnh lặng u tịch'.

+ Mô tả về con người: Sử dụng so sánh hình ảnh 'Những đứa trẻ vui đùa dưới bóng cây như những thiên thần hiện hữu từ lá' để thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên. Hoặc câu tự sự đơn giản 'Nhiều người Hà Nội, dù bận rộn với cuộc sống, vẫn giữ cho mình khoảnh khắc để thưởng thức sắc lá ngọt ngào' làm nổi bật tình cảm của người viết đối với lá.

- Đoạn văn 'Nhìn chung thì quãng đời của một chiếc lá... biển người hối hả' là sự pha trộn tinh tế giữa yếu tố tự sự và trữ tình:

+ Tự sự: Bởi vì chiếc lá chỉ 'trải qua không đến một năm' nên đã làm nên 'mùa lá rụng kéo dài từ thu sang đông', một đặc điểm của Hà Nội.

+ Trữ tình: Tác giả ngầm so sánh mùa lá rụng như 'những khoảnh khắc tĩnh lặng của tâm hồn' trong cuộc sống hối hả và đầy áp lực.

- Đoạn văn 'Những tưởng vô duyên...quyến rũ từng bước chân người' sử dụng sự kết hợp tinh tế giữa hình ảnh tưởng tượng, so sánh, và cấu trúc đối lập để vừa kể chuyện vừa mô tả:

+ Liên tưởng: cây xà cừ vô duyên như 'người phụ nữ phổng phao nhạt nhòa', đó là đặc điểm có thể coi là ưu và nhược điểm cùng một lúc.

+ Tự sự: 'Mùa mưa bão đôi khi phải tốn công cắt tỉa những cành phòng khi chúng bị đổ.'.

+ Miêu tả: 'Thân hình cây xà cừ ... trở nên mềm mại trước cơn mưa sớm. Lối đi rực rỡ với sự hòa quyện của lá xanh và lá vàng, tạo nên một khung cảnh thu quyến rũ từng bước chân người.'.

+ Sự tương phản: 'ngoằn ngoèo' và 'mê đắm'.

- Hòa mình trong vẻ đẹp đối lập của cây xà cừ, khiến người đọc cảm nhận sâu sắc.

Câu 4 trang 18 SGK Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo - tập 1:

Một số ghi chú khi tiếp cận với văn bản thuộc thể loại tản văn:

- Phân biệt nội dung, đối tượng chính được đề cập trong bài. Hiểu rõ tâm trạng, quan điểm của tác giả hiển lộ trong quá trình mô tả.

- Quan sát, liên kết các câu văn, sự kiện, chi tiết nhỏ để nắm bắt chủ đề chung của tác phẩm.

- Các chi tiết, sự kiện được nhấn mạnh vừa sâu sắc suy ngẫm, vừa phóng khoáng và lãng mạn. Tính tự sự và trữ tình giao thoa một cách hài hòa.

- Ngôn ngữ tản văn đa dạng, tạo ra một bức tranh sắc nét, tràn ngập vẻ đẹp thơ mộng.

- Qua tác phẩm, khám phá góc nhìn, quan điểm mỹ thuật và nhận thức của tác giả về vẻ đẹp, thiên nhiên, con người, hoặc bất kỳ chủ thể nào được đề cập trong văn bản.

Câu 5 trang 18 SGK Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo - tập 1:

- Chủ đề chính của văn bản: Tâm huyết của tác giả đối với vẻ đẹp của cảnh thiên nhiên Hà Nội qua từng mùa lá thay đổi, kết nối hiện tại và quá khứ.

- Đánh giá ý nghĩa và thông điệp của văn bản:

+ Cuộc sống con người luôn kết nối, hòa mình vào bản hòa nhạc của thiên nhiên.

+ Thiên nhiên không chỉ làm tăng thêm vẻ đẹp cho phong cảnh mà còn là nguồn năng lượng nuôi dưỡng tâm hồn, làm tươi mới và phong phú hơn.

+ Mỗi người được nhắc nhở hãy biết trân trọng và bảo vệ thiên nhiên xung quanh.

Câu 6 trang 18 SGK Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo - tập 1:

Biểu hiện của vẻ đẹp văn hóa trong văn bản hiện lên qua những nét sau:

- Con người tràn đầy hứng thú, ngóng chờ để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của dãy cây khi mùa lá bắt đầu thay áo mới.

- Dù xa quê hương, nhưng trong tâm hồn, hình ảnh đẹp của Hà Nội vẫn là niềm khao khát, là tình yêu thương không bao giờ phai nhạt. Điều này thể hiện lòng yêu quê, yêu tổ quốc dù ở bất cứ đâu.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - HẾT - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Bài tản văn 'Cõi lá' của Đỗ Phấn đã tài tình tái hiện vẻ đẹp mê hồn của mùa lá rụng trong phố phường Hà Nội. Hãy khám phá thêm những tác phẩm khác tại kho văn bản của Mytour như: Soạn bài Chiều xuân, Ngữ văn lớp 11 Chân trời sáng tạo; Soạn bài Trăng sáng trên đầm sen, Ngữ văn lớp 11 Chân trời sáng tạo