Buzz
Hướng dẫn tìm hiểu bài thơ Con cò của Chế Lan Viên trong môn Ngữ văn lớp 9.
Cùng Mytour khám phá tài liệu Soạn Văn 9: Con cò, hãy cùng nhau khám phá những kiến thức bổ ích.
Soạn bài Con cò - Mẫu 1
Soạn văn Con cò chi tiết
I. Tác giả
- Chế Lan Viên (1920 - 1989) sinh ra với tên Phan Ngọc Hoan.
- Xuất thân từ huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị, nhưng ông lớn lên ở Bình Định.
- Trước khi Cách mạng tháng 8 năm 1945, ông đã nổi danh trong phong trào Thơ mới qua tập Điêu tàn.
- Chế Lan Viên được coi là một trong những tên tuổi hàng đầu của văn học Việt Nam trong thế kỉ XX.
- Năm 1966, ông đã được vinh dự nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Một số tác phẩm nổi bật của ông bao gồm: Điêu tàn, Gửi các anh, Hoa ngày thường - Chim báo bão, Đối thoại mới, Hoa trên đá I, II…
II. Tác phẩm
1. Bối cảnh sáng tác
Bài thơ Con cò được viết vào năm 1962 và được xuất bản trong tập Hoa ngày thường - Chim báo bão vào năm 1967.
2. Cấu trúc
Bao gồm 3 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân”: Mô tả con cò từ lời ru đến tuổi thơ của con.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Và trong hơi mát câu văn…”: Hình ảnh con cò hiện diện trong tiềm thức của con.
- Phần 3. Phần còn lại: Con cò trở thành biểu tượng của tình mẹ.
3. Thể thơ
Bài thơ Con cò được viết theo thể thơ tự do.
4. Ý nghĩa của tiêu đề
- Con cò là biểu tượng thường xuất hiện trong những câu ca dao, tượng trưng cho người nông dân, đặc biệt là phụ nữ. Dù cuộc sống họ gặp nhiều gian khó, vất vả, nhưng họ vẫn giữ được những phẩm chất đáng quý.
- Trong bài thơ, hình ảnh con cò đóng vai trò biểu tượng cho người mẹ già gầy, dành cả cuộc đời để lo lắng cho con cái. Dù con lớn hay bé, con vẫn mãi là của mẹ, và mẹ luôn dành trọn tình thương, lo lắng cho con. Dù con đi đâu, mẹ vẫn ở bên cạnh, chăm sóc che chở con, như con cò chở mẹ điều đến những nơi con muốn.
III. Đọc - hiểu văn bản
1. Hình ảnh của con cò trong bài thơ ru mang lại kí ức tuổi thơ
- Hình ảnh của “con cò”: biểu tượng cho người phụ nữ lao động vất vả, hy sinh bản thân.
- Hình ảnh con cò được lấy cảm hứng từ những câu ca dao được sử dụng trong lời ru: “Con cò bay la… Cò sợ xáo măng”
=> Hình ảnh con cò chiếm lĩnh tâm trí của đứa trẻ.
2. Hình ảnh của con cò trong tiềm thức của đứa trẻ
- Khi lời ru của mẹ vang lên, con cò xuất hiện, trở thành bạn đồng hành đáng tin cậy của đứa trẻ từ khi còn nhỏ, qua những giai đoạn của cuộc đời.
- Con cò ấm áp bên con từ khi con còn trong nôi, theo con từ trường học đến khi trưởng thành.
=> Cánh cò không ngừng vượt qua thời gian và không gian, theo đuổi những ước mơ, khát vọng của đứa trẻ.
3. Hình ảnh của con cò là biểu tượng của tình mẹ
- Nguyên tắc về tình mẫu tử thiêng liêng “Dù ở đâu, con ở đâu… mẹ vẫn luôn yêu con”: Dù trong bất kỳ tình huống nào, tình cảm của mẹ dành cho con không bao giờ thay đổi.
- Khẳng định một triết lý vĩnh cửu “Con lớn lên vẫn là con của mẹ/ Suốt cuộc đời mẹ vẫn theo sát con”:
Soạn văn Con cò ngắn gọn
I. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Bài thơ Con cò phát triển từ một hình ảnh quen thuộc trong những bài hát ru. Từ hình ảnh con cò, tác giả muốn thể hiện điều gì?
Trong những câu ca dao, hình ảnh con cò thường đại diện cho người nông dân. Trong bài thơ, hình ảnh con cò nói lên tình mẹ sâu nặng, lớn lao đối với con và những bài hát ru.
Câu 2. Bài thơ được tác giả phân thành ba phần. Nội dung chính của mỗi phần là gì? Hình ảnh biểu tượng của con cò được mở rộng, biến đổi ra sao qua các phần thơ?
- Nội dung chính của từng phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân”: Hình ảnh con cò theo lời ru đến với tuổi thơ của con.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Và trong hơi mát câu văn…”: Hình ảnh con cò trong tiềm thức của con.
- Phần 3. Phần còn lại: Hình ảnh con cò là biểu tượng của tình mẹ.
- Qua sắp xếp bố cục, hình ảnh con cò được phát triển từ lời ru thơ ấu, theo dấu bước trên con đường cuộc sống, cuối cùng đưa ra những triết lý sâu sắc về tình mẹ và lời ru.
Câu 3. Trong phần đầu của bài thơ, tác giả đã áp dụng những câu ca dao nào? Đánh giá về cách sử dụng ca dao của tác giả.
Trong phần đầu của bài thơ, những câu ca dao được sử dụng bao gồm:
- Con cò bay lả bay la
Bay từ cánh phủ, bay về cánh đồng
- Con cò bay lả bay la
Bay từ cổng phủ bay tới Đồng Đăng
- Con cò đuổi mồi trên cây
Đậu trên cành mềm, lật cổ xuống ao
Ô ơi ôi ông nhặt tôi ra
Con có lòng thương ông xin hãy xáo măng
Nếu xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục, cảm thấy xót xa.
Hình ảnh con cò được lấy trực tiếp từ các câu ca dao, tuy nhiên tác giả chỉ sử dụng vài từ trong mỗi câu ca dao để khơi gợi, không sử dụng hoàn toàn. Cách làm này cho thấy sự đa dạng và phong phú trong ý nghĩa biểu tượng của “con cò”.
Câu 4. Trong bài thơ này có những câu thơ rất tổng quát. Ví dụ:
- Dù lớn lên, vẫn là con của mẹ,
Đi qua cuộc đời, lòng mẹ vẫn bên con.
- Một con cò duy nhất,
Con cò mẹ ru
Là cả cuộc sống
Vỗ cánh qua nơi nôi
Em hiểu như thế nào về những dòng thơ đó?
- Hình ảnh con cò đại diện cho những người phụ nữ Việt Nam. Họ là những người phụ nữ lao động, không được công nhận đã âm thầm hy sinh và yêu thương con suốt đời.
- Cánh cò vỗ qua nôi như dáng của mẹ nghiêng xuống che chở, nói với con những lời tha thiết của tình mẹ.
Câu 5. Đánh giá về hình thức thơ, nhịp điệu, giọng điệu của bài thơ. Những yếu tố này ảnh hưởng như thế nào đến việc thể hiện tư tưởng, cảm xúc của nhà thơ?
- Thể loại thơ tự do, nhịp điệu nhanh.
- Giọng điệu trầm lắng, suy tư.
=> Có vai trò quan trọng trong việc thể hiện cảm xúc của nhà thơ về tình mẫu tử cao quý.
II. Thực hành
Câu 1. Đọc lại bài Khúc hát ru những đứa trẻ trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm (Ngữ Văn 9, tập 1, bài 12). So sánh với bài thơ Con cò và chỉ ra cách sử dụng lời ru trong mỗi bài thơ.
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ | Con cò |
- Lời ru đan xen với những đoạn thơ khác trong tác phẩm. | - Lời ru xuất hiện ở Đoạn I của bài thơ. |
- Lời ru hể hiện tình yêu thương của người mẹ dành cho con. Tình yêu này được chuyển hóa, đồng nhất với những tình cảm lớn lao, như tình đồng bào (mẹ thương bộ đội, mẹ thương làng đói), tình yêu quê hương đất nước (mẹ thương đất nước). | - Lời ru là dáng nhìn của cội nguồn văn hóa dân gian (những lời ru truyền thống). Lời ru ấy còn nhằm khắc họa hình ảnh người mẹ tảo tần, vất vả để chăm lo cho con thơ. Những nỗi vất vả ấy mẹ âm thầm chịu đựng để con có được những giấc ngủ an lành, không phân vân. |
- Lời ru thể hiện ước mơ của người mẹ về cuộc sống ấm no, hạnh phúc, tự do song song với nó là niềm tin vào kháng chiến của dân tộc sẽ toàn thắng. | - Lời ru mang tinh thần nhân văn, nâng đỡ những tâm hồn trẻ thơ |
Câu 2. Viết một đoạn văn trình bày những dòng thơ sau:
Dù ở gần con,
Dù ở xa con,
Lên núi xuống biển,
Con cò sẽ tìm con,
Mẹ mãi yêu con.
Dù con lớn lên vẫn là con của mẹ,
Đi suốt cuộc đời, lòng mẹ vẫn bên con
Gợi ý:
Dù ở gần con,
…
Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.
Đoạn thơ trích từ bài Con cò của Chế Lan Viên chứa đựng những triết lí sâu sắc về tình mẫu tử. Tình mẹ được so sánh với hình ảnh của “con cò, cánh cò”. Dù con ở đâu, vào lúc nào, làm gì, mẹ vẫn luôn ở bên cạnh và dành cho con tình thương không điều kiện. Tình mẹ như cánh cò bảo vệ con qua những khó khăn của cuộc đời. Hai dòng cuối cùng là lời tóm tắt sâu sắc, chân thành của nhà thơ về triết lí của tình mẫu tử. Với mẹ, con luôn là đứa trẻ cần sự chăm sóc, che chở. Dù cuộc sống thay đổi ra sao, tình mẹ vẫn ấm áp, trọn vẹn, làm lành những vết thương trong lòng con, dẫn dắt con qua những chặng đường dài. Đoạn thơ này gây ấn tượng sâu sắc cho độc giả.
Soạn bài Con cò - Mẫu 2
(1) Mở đầu
Giới thiệu về nhà thơ Chế Lan Viên và bài thơ Con cò.
(2) Phần chính
a. Hình ảnh con cò qua lời ru đến với tuổi thơ.
- Hình ảnh “con cò”: biểu tượng cho người phụ nữ lao động, hy sinh.
- Hình ảnh con cò xuất hiện trực tiếp từ những câu ca dao dùng làm lời ru: “Con cò bay la… Cò sợ xáo măng”
=> Hình ảnh con cò thấm vào tâm hồn trẻ thơ.
b. Hình ảnh con cò trong tiềm thức của trẻ thơ
- Từ lời ru của mẹ, con cò hiện ra, gắn bó với trẻ thơ, trở thành bạn thân.
- Cò ấp ủ từ khi còn nằm trong nôi, qua trường lớp đến khi trưởng thành.
=> Cánh cò luôn bay không ngừng, theo từng ước mơ, khát vọng của trẻ thơ.
c. Hình ảnh con cò là biểu tượng của tình mẹ
- Nguyên lý về tình mẫu tử cao quý “Dù ở bên con… lòng mẹ vẫn mãi dành cho con”: Trong mọi tình huống, tình cảm mẹ dành cho con không bao giờ thay đổi.
- Xác nhận triết lý vĩnh cửu “Con dù lớn đi cũng là con của mẹ/ Suốt cuộc đời, lòng mẹ vẫn bên con”: Dù con trưởng thành nhưng với mẹ, con vẫn là đứa trẻ nhỏ của hôm nào và mẹ luôn yêu thương, quan tâm đến con.
(3) Phần kết
Tái khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Con cò.
