Buzz
Soạn bài Con đường mùa đông
I. Chuẩn bị - Soạn bài Con đường mùa đông
* Gợi ý trả lời câu hỏi phần chuẩn bị:
1. Hãy tưởng tượng về những thách thức tinh thần mà người du hành đơn độc trên con đường mùa đông lạnh lẽo có thể phải đối mặt. Theo bạn, để vượt qua những thách thức đó, họ có thể thực hiện những hành động gì?
- Những thách thức tinh thần mà người du hành đơn độc trên con đường mùa đông lạnh lẽo có thể phải đối mặt:
+ Sự bất an không biết liệu họ đang đi đúng đường hay không.
+ Cô đơn, không có ai bên cạnh để giảm bớt nỗi sợ hãi, làm ấm lòng.
+ Nỗi sợ bóng tối, ám ảnh của ma, lo lắng về nguy cơ bị cướp giật,...
- Để vượt qua những trở ngại đó, con người cần sự kiên trì, lòng dũng cảm, và phải chuẩn bị kỹ lưỡng đồ vật tự vệ, để tồn tại trên con đường mùa đông tối tăm.
II. Hiểu - Soạn bài Con đường mùa đông
* Hướng dẫn trả lời câu hỏi phần đọc hiểu:
1. Chú ý: Mỗi hình ảnh và âm thanh trong bài thơ vừa làm nổi bật nỗi buồn, vừa thể hiện sự cố gắng liên tục vượt qua trở ngại.
- Hình ảnh:
+ Đặ emphasize nỗi buồn: 'Nỗi buồn phủ lên bóng vàng', 'cánh đồng buồn', 'con đường đơn độc mùa đông', 'những hàng cây dài',...
+ Vận động không ngừng vượt qua trở ngại: 'Chèo lướt qua làn sương', 'Xe tam mã hú vang qua đêm',...
- Âm thanh: 'Nhạc ngựa lặp đi lặp lại buồn bã', 'hát vang bài ca của người xà ích'.
2. Sự tương phản giữa bối cảnh bên ngoài và hình ảnh trong tâm tưởng thể hiện như thế nào?
- Bối cảnh bên ngoài: lạnh lẽo, u tối, cô đơn.
- Hình ảnh trong ẩn tưởng: ấm cúng, có hình bóng cô gái khiến nhân vật trữ tình trải qua niềm hạnh phúc.
3. Câu than 'Ôi buồn đau, ơi cô lẻ...' nối liền tâm hồn nhân vật trữ tình với ai? Nơi nào?
- Câu than 'Ôi buồn đau, ơi cô lẻ...' là sợi liên kết giữa tâm hồn của nhân vật trữ tình và Nhi-na, cô gái mà nhân vật yêu thương. Nhi-na ngồi gần lò sưởi, đó là nơi ấm áp, hoàn toàn trái ngược với cuộc hành trình lạnh giá và cô đơn của nhân vật trữ tình.
4. Các hình tượng thơ đã xuất hiện trong bài được mô tả như thế nào?
- Các biểu tượng thơ trong bài: 'Nhi-na', 'bác xà ích', 'nhạc ngựa', 'sương mờ', 'ánh trăng'.
- Những hình tượng này được đề cập lại nhưng có sự biến đổi về trạng thái. 'Bác xà ích' đã không còn hát mà ngủ quên, âm thanh của 'nhạc ngựa' vẫn buồn nhưng ngân xa xôi, ánh trăng không thể chiếu sáng qua tầng sương mờ.
Soạn bài Con đường mùa đông - Ngữ văn 11 Kết nối tri thức
III. Sau khi đọc - Soạn bài Con đường mùa đông
* Hướng dẫn trả lời câu hỏi sau khi đọc:
Câu hỏi 1 trang 64 Sgk Ngữ văn 11 Kết nối tri thức - tập 1:
- Nghĩa thực: Miêu tả con đường mà nhân vật trữ tình đang đi qua trong bóng tối, lạnh lẽo.
- Nghĩa biểu tượng:
+ 'Con đường': mở ra hình ảnh về sự di chuyển, biểu tượng cho hành trình của cuộc đời.
+ 'mùa đông': toát lên hơi lạnh buốt, nét buồn tâm hồn giữa cảnh đêm tĩnh lặng.
- Nỗi buồn và sự vận động, mặc dù hướng đi khác nhau, nhưng lại gắn kết tạo thành câu chuyện độc đáo trên con đường mùa đông lạnh lẽo. Làm thế nào để nỗi buồn không còn làm trở ngại trên hành trình này? Đó chính là bí mật mà nhan đề muốn khám phá.
Câu hỏi 2 trang 64 Sgk Ngữ văn 11 Kết nối tri thức - tập 1:
Hình ảnh và âm thanh trong bài thể hiện sự đối lập giữa nỗi buồn và ý thức vượt qua trở ngại của nhân vật trữ tình trên con đường mùa đông:
- 'Trăng': Ánh trăng, thường mang theo niềm tin và hi vọng, nhưng trong bài thơ, ánh trăng chiếu xuống nhân gian tạo nên không khí buồn lạnh. Mặc dù vậy, sự vận động vẫn tiếp diễn, xuyên qua những góc tối của đêm.
- 'Cột sọc chỉ đường': Biểu tượng của sự lẻ loi, cô đơn, nhưng cỗ xe vẫn chạy vụt qua, để lại những cột sọc đơn độc. Sự vận động không ngừng được thể hiện rõ.
- 'Tiếng lục lạc': Dù tiếng lục lạc mô tả là 'đơn điệu' và 'mệt mỏi', nhưng tiếng nhạc ngựa vẫn vang lên, làm nổi bật sự chuyển động và hành trình.
- 'Kim đồng hồ kêu tích tắc': Đây là âm thanh đơn điệu, monoton, đếm bước của thời gian nhưng cũng chính là nhắc nhở về sự thay đổi liên tục.
Câu hỏi 3 trang 64 Sgk Ngữ văn 11 Kết nối tri thức - tập 1:
- Hình ảnh và hoạt động tương phản trong khổ thơ thứ tư:
+ Màu sắc:: 'mái lều thẫm đen' - 'tuyết' trắng.
+ Hình ảnh: 'lửa' - 'tuyết' tạo nên bức tranh tương phản, kết hợp giữa sự ấm áp và lạnh lẽo.
+ Cỗ xe vụt qua và những vật thể ngược chiều bên đường thu hút sự chú ý của nhân vật trữ tình.
- Tâm tưởng người lữ hành không còn đắm chìm trong cảnh u buồn mà chuyển hướng về phía trước, khát khao một ngày mai mới. Đọc giả không còn cảm nhận 'nỗi buồn' trong những dòng thơ này mà chỉ còn sự tiến lên, vượt qua mọi khó khăn trên con đường.
Câu hỏi 4 trang 64 Sgk Ngữ văn 11 Kết nối tri thức - tập 1:
- Kí ức và ảo ảnh tâm tưởng của nhân vật trong hai khổ thơ 5-6:
+ 'Ôi buồn đau, ôi cô lẻ': tiếng than thảm trong hiện tại.
+ 'Hướng về ngày mai bên em': tâm tư của tác giả đưa tới tương lai, nơi có 'lò sưởi' ấm áp và bên cạnh người yêu Nhi-na.
- Nhân vật trữ tình chuyển động từ suy nghĩ hiện tại đến tâm tưởng tương lai, trong không gian ấm áp hơn là đêm mùa đông giá rét ngoài kia.
- Niềm hạnh phúc mà nhân vật trữ tình trải qua bao gồm:
+ Sự ấm áp từ ngôi nhà: 'lửa ấm trên bếp'.
+ Hạnh phúc của tình yêu: Nhi-na, 'ngắm em, mãi không thôi', 'bên nhau dưới bóng đêm'.
- Chiến lược đối mặt với nỗi buồn:
+ Trông chờ Nhi-na yêu dấu.
+ Đợi thời gian trôi qua như 'kim đồng hồ... sẽ hoàn thành quãng đường quay của mình'.
+ 'Xua đi xa lạ mặt xô bồ'.
- Nhận thức của nhân vật trữ tình về luật lệ của cuộc sống: Cuộc sống luôn chuyển động theo nhịp điệu của thời gian. Dần dần, nỗi buồn ('lạ mặt xô bồ') sẽ bị thời gian xua đi, để lại hạnh phúc ('để ta bên nhau trong bóng đêm').
Câu hỏi 5 trang 64 Sgk Ngữ văn 11 Kết nối tri thức - tập 1:
Hình ảnh mang tính biểu tượng đối với hành trình tâm tưởng của nhân vật trữ tình trên 'đường mùa đông':
- 'Xe tam mã': biểu tượng của nước Nga, như mũi tên vượt qua mọi trở ngại, tìm đến tinh thần dân tộc Nga trên con đường mùa đông.
- 'Bài ca của người xà ích': là âm thanh thân thuộc từ cội nguồn dân tộc, nhắc nhở nhân vật trữ tình về niềm vui và nỗi buồn.
- 'Mái ấm, ánh sáng': tưởng tượng về ngôi nhà là điểm dừng chân với ánh sáng và hơi ấm bình yên. Thực tế, người lữ hành vẫn lao lướt giữa rừng tuyết, không hề thấy dấu vết của 'mái ấm, ánh sáng' nào. Hình ảnh chỉ xuất hiện trong tâm tưởng của người lữ hành.
- Người này khao khát tìm kiếm mái ấm gia đình, nơi trở thành điểm tựa tinh thần để vượt qua gian khó.
- 'Nhi-na': biểu tượng của tình yêu, làm nổi bật khao khát hạnh phúc trong cuộc hành trình của nhân vật trữ tình.
Câu hỏi 6 trang 64 Sgk Ngữ văn 11 Kết nối tri thức - tập 1:
- Các biểu tượng thơ trong khổ thơ cuối đã trải qua sự biến đổi về trạng thái:
+ Nhi-na không còn liên quan đến 'ngày mai', thể hiện cô không chỉ là tưởng tượng trong tâm hồn của nhân vật trữ tình mà đã trở thành điểm tựa vững chắc, đồng hành trên con đường mùa đông.
+ 'Con đường' vẫn giữ vẻ 'tẻ ngắt', nhưng giờ đây đã có thêm hai từ 'của tôi', ngụ ý rằng đây chính là con đường mà người lữ hành phải chinh phục để đạt đến hạnh phúc.
+ 'Bác xà ích' không còn hát mà thay vào đó là 'ngủ quên', tạo nên không khí yên bình, an lành.
+ 'Âm thanh của ngựa' vẫn âm nhạc đơn điệu, nhưng bước chân của chú ngựa vẫn không ngừng di chuyển, tạo ra âm thanh vang vọng trong đêm, làm cho bức màn đêm không còn đáng sợ nữa.
+ 'Sương mờ che phủ ánh trăng nghiêng': mặc dù ánh trăng bị che lấp bởi sương mờ, nhưng câu thơ không mang nét buồn bã. Thay vào đó, nó như nói về quy luật vận động, với cấu trúc đối xứng với câu thơ đầu: sương mờ có thể che lấp ánh trăng, nhưng ánh trăng sẽ 'xuyên qua' lớp sương mù để tỏa sáng nhân gian.
- Để khôi phục cảm giác bình yên trên những 'con đường mùa đông' của cuộc sống, chúng ta cần tìm kiếm những điểm tựa tinh thần, tìm những điều ấm áp mà chúng ta luôn khao khát, giống như nhân vật trữ tình tìm đến Nhi-na trong tâm tưởng. Sau đó, giữ cho tinh thần lạc quan, tin vào sự vận động, sự tuần hoàn của thời gian và cuộc sống.
Câu hỏi 7 trang 64 Sgk Ngữ văn 11 Kết nối tri thức - tập 1:
- Cấu trúc bài thơ: Hành trình theo dòng tâm tưởng của nhân vật trữ tình, xoay quanh hình tượng hạt nhân được đề cập ngay từ tiêu đề.
- Bài thơ giữ nguyên cấu trúc tứ: 'Bếp lửa' - Bằng Việt:
+ Hình tượng 'bếp lửa' xuất hiện từ tiêu đề và được lặp lại suốt bài thơ.
+ Từ hình tượng 'bếp lửa', tác giả tái hiện kí ức về những ngày ấm áp bên người bà, thể hiện tình cảm sâu sắc và yêu thương dành cho người bà.
- Bài thơ sử dụng cấu trúc tứ: 'Mùa xuân nho nhỏ' - Thanh Hải:
+ Mùa xuân nho nhỏ là những điều giản dị nhưng tinh tế, là hòa mình vào vẻ đẹp tinh khôi nhất của cuộc sống.
+ Hình tượng này liên kết mật thiết với bài thơ, thể hiện ước mơ đóng góp mùa xuân nho nhỏ của bản thân vào sự nở rộ của mùa xuân chung của đất nước.
- Các tác phẩm khác sử dụng cấu trúc tứ như: 'Tiếng gà trưa' - Xuân Quỳnh, 'Sóng' - Xuân Quỳnh, 'Khi con tu hú' - Tố Hữu,...
* Kết nối đọc - viết: Viết đoạn văn (khoảng 150 từ) về một hình ảnh mang ý nghĩa tượng trưng mà bạn cho là nổi bật nhất trong bài thơ 'Con đường mùa đông'.
'Con đường mùa đông' là một tác phẩm trữ tình của Pu-skin với nhiều hình ảnh biểu tượng. Trong đó, hình ảnh 'mái lều, ánh lửa' là đặc sắc nhất. 'Mái lều' đại diện cho mái ấm, nơi trú ẩn; còn 'ánh lửa' là niềm hy vọng, ấm áp giữa lạnh giá của đêm đông. Hình ảnh này phản ánh sự tìm kiếm hạnh phúc và niềm tin giữa cuộc hành trình cô đơn. Người lữ hành khát khao tìm thấy 'mái lều, ánh lửa' như một điểm dừng lặng cho tâm hồn mệt mỏi sau những đêm dài. Đây là biểu tượng của niềm tin và hy vọng, nơi khắc họa lòng yêu thương và kỳ vọng trong cuộc sống khó khăn.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - HẾT - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Khát vọng lạc quan và tình yêu dân tộc được thể hiện qua hình ảnh biểu tượng. Bài thơ là một kiệt tác của Pu-skin, hòa mình vào những hình ảnh tượng trưng sâu sắc. Mời bạn đọc tham khảo thêm các bài soạn trên Mytour như: Soạn bài Tràng Giang, Ngữ văn 11 Kết nối tri thức; Soạn bài Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ, Ngữ văn 11 Kết nối tri thức.
