Soạn bài Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây trong SGK Ngữ Văn 10 tập 1 Chân trời sáng tạo - chi tiết

Nội dung chính

Tóm tắt

     Hơ Nhị, vợ Đăm Săn bị Mtao Mxây bắt cóc. Đăm Săn đã cùng dân làng đi đánh Mtao Mxây để cứu vợ mình. Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây thách đọ đao. Lúc đầu, Mtao Mxây vẫn giữ thái độ hống hách, ngạo mạn nhưng sau khi thấy thái độ quyết liệt cùng những lời dọa nạt sẽ phá nhà thì Mtao Mxây dần trở nên sợ hãi. Cuộc chiến giữa hai người bắt đầu diễn ra và có thể thấy rõ sự đối lập giữa hai người. Mtao Mxây rung khiên múa, tiếng kêu lạch xạch như quả mướp khô, bước thấp bước cao. Ngược lại, Đăm Săn mỗi lần rung khiên thì vượt một đồi tranh, chạy nhanh vun vút. Cảm thấy tình thế không ổn, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho miếng trầu nhưng Đăm Săn đã đớp được nó và sức mạnh tăng lên gấp bội. Cuộc chiến lại tiếp tục. Cây giáo của Đăm Săn nhắm thẳng vào đùi và người Mtao Mxây nhưng không thủng. Lúc này, chàng đã thấm mệt, vừa chạy vừa ngủ thì mơ thấy ông Trời bày cho cách lấy một cái chày mòn ném vào vành tai Mtao Mxây. Đăm Săn bừng tỉnh, làm theo đúng lời dặn của ông Trời và kết quả chàng đã giành chiến thắng. Sau chiến thắng đó, Đăm Săn càng trở nên giàu có, tiếng tăm vang lừng và cùng mọi người trong làng mở tiệc liên hoan kéo dài suốt cả mùa khô.

Trước khi đọc

Trả lời Câu hỏi 1 Trước khi đọc trang 39 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Hãy nhớ lại một vài nhân vật lịch sử hoặc nhân vật văn học thường được mọi người gọi là anh hùng và cho biết: do đâu mà họ được tôn xưng như thế?

Phương pháp giải:

- Hồi tưởng những nhân vật lịch sử hoặc nhân vật văn học thường được mọi người gọi là anh hùng mà bạn biết.

- Khái quát về nhân vật đó để hiểu được lí do vì sao họ được tôn xưng là anh hùng.

Lời giải chi tiết:

Một vài nhân vật lịch sử hoặc nhân vật văn học thường được mọi người gọi là anh hùng:

- Nhân vật lịch sử:

+ Đinh Tiên Hoàng (924 – 979): là vị hoàng đế sáng lập triều đại nhà Đinh, nước Đại Cồ Việt trong lịch sử Việt Nam; ông có công dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất giang sơn à Đại Cồ Việt là nhà nước mở đầu cho thời đại độc lập, tự chủ.

+ Hồ Chí Minh (1890 – 1969): là nhà cách mạng, người sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam, một trong những người đặt nền móng và lãnh đạo công cuộc đấu tranh giành độc lập, toàn vẹn lãnh thổ cho Việt Nam trong thế kỷ 20.

+ Lê Thái Tổ (1385 – 1433): là vị hoàng đế đầu tiên của nhà Hậu Lê – triều đại lâu dài nhất trong lịch sử Việt Nam; dưới sự lãnh đạo của ông, nghĩa quân sau 10 năm chiến đấu gian khổ đã đánh bại quân Minh và giành lại độc lập cho người Việt.

- Nhân vật văn học:

+ Hình tượng người tráng sĩ thời Trần thuộc thời đại Đông A trong thi phẩm Thuật hoài (Phạm Ngũ Lão) hiện lên với vẻ đẹp hùng tráng, hào sảng với những khát vọng cháy bỏng và nhân cách cao đẹp; mang hoài bão, ước mơ muốn giúp chúa xoay chuyển tình thế, khôi phục đất nước.

+ Anh hùng Đăm Săn trong Sử thi Đăm Săn: một người lãnh đạo lý tưởng toàn thiện toàn mỹ với vẻ đẹp, sức mạnh, tài năng, lòng dũng cảm cùng những khát vọng lớn lao đại diện cho lý tưởng của cộng đồng dân tộc.

Trong khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 39 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Lời văn ở đoạn này gần với truyện hay vở kịch?

Phương pháp giải:

Đọc những lời văn ở phần 1 (Liên hệ).

Lời giải chi tiết:

Sau khi đọc phần 1, chúng ta có thể thấy lời văn ở đoạn này gần với kịch. Bởi đoạn văn chủ yếu là đoạn hội thoại của hai nhân vật Đăm Săn, Mtao Mxây và có sự phân chia thoại của từng nhân vật rất rõ ràng.

Trong lúc đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 40 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Chú ý đến những hình ảnh được dùng để mô tả Đăm Săn. Những hình ảnh đó có điểm gì đặc biệt?

Phương pháp giải:

- Đọc và tìm hiểu đoạn văn trong phần 2 (Suy luận).

- Lưu ý các câu văn mô tả Đăm Săn.

Lời giải chi tiết:

- Các hình ảnh dùng để mô tả Đăm Săn:

+ Mỗi khi tiến lên, vượt qua một đồi tranh, một đồi lồ ô.

+ Chạy vun vút về phía đông, phía tây.

+ Múa trên cao, gió thổi như bão; múa dưới thấp, gió thổi như lốc.

+ Múa chạy nước kiệu, núi ba lần nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung.

- Nhận xét: Các hình ảnh được sử dụng để mô tả Đăm Săn chủ yếu là huyền ảo nhằm đặc tả, nhấn mạnh sức mạnh phi thường của nhân vật Đăm Săn.

Trong lúc đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 40 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Ý nghĩa và tác dụng của cụm từ “bà con xem...” trong lời kể?

Phương pháp giải:

- Đọc đoạn văn phần 3 (Theo dõi).

- Chú ý đến cụm từ “bà con xem...”

Lời giải chi tiết:

Ý nghĩa và tác dụng của cụm từ “bà con xem...” trong lời kể:

- Giúp độc giả hiểu được cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây đang được kể từ một già làng, trưởng bản (người đứng đầu làng), và đối tượng nghe là bà con làng.

- Làm cho câu chuyện trở nên khách quan, thực tế hơn.

- Làm nổi bật đặc điểm của sử thi.

- Thể hiện sự tôn trọng đối với người nghe của người kể chuyện, giúp người nghe chú ý đến những điều mà người kể đang nói.

- Tạo sự đồng cảm giữa người kể và người nghe về câu chuyện sử thi đó.

Trong lúc đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Trong khi đọc trang 41 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Cảnh tiệc tùng trong đoạn này được miêu tả thông qua lời của ai? Điều này có ý nghĩa gì trong việc thể hiện hình tượng nhân vật Đăm Săn?

Phương pháp giải:

- Đọc các đoạn văn trong phần 4 (Suy luận).

- Chú ý đoạn văn mô tả cảnh tiệc tùng.

Lời giải chi tiết:

- Cảnh tiệc tùng trong đoạn này được mô tả qua lời của một người kể chuyện (là một già làng, trưởng bản – những người đứng đầu làng).

- Điều này giúp hình tượng Đăm Săn hiện lên chi tiết, khách quan, thực tế, từ nhiều góc độ, giúp người đọc cảm nhận được những ấn tượng cụ thể về nhân vật Đăm Săn.

Trong lúc đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Trong khi đọc trang 42 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Miêu tả ngoại hình của nhân vật Đăm Săn có điểm gì đặc biệt và tác dụng của nó như thế nào?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ đoạn văn trong phần 5 (Suy luận).

- Chú ý các chi tiết miêu tả ngoại hình của nhân vật Đăm Săn.

Lời giải chi tiết:

- Các chi tiết miêu tả ngoại hình của nhân vật Đăm Săn:

+ Ngực quấn bởi tấm mền chiến, vai gánh áo chiến, sát bên gươm sắc.

+ Đôi mắt lanh lợi như mắt chim ghếch hái hoa tre.

+ Bắp chân to bằng cây xà ngang.

+ Bắp đùi to bằng ống bưởi.

+ Sức mạnh như sức của voi đực.

+ Hơi thở ầm ầm như sấm sét vang dậy.

→ Sự diễn đạt táo bạo cùng với việc so sánh sáng tạo đã tạo nên bức tranh ngoại hình phi thường, kỳ ảo của nhân vật Đăm Săn. Điều này đã làm nổi bật vẻ đẹp của hình tượng mạnh mẽ, cường tráng của Đăm Săn.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 42 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Tóm tắt các sự kiện quan trọng trong văn bản.

Phương pháp giải:

- Đọc lại toàn bộ văn bản.

- Chú ý đến các sự kiện quan trọng trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

Các sự kiện chính trong văn bản bao gồm:

- Sự kiện 1: Hơ Nhị, vợ của Đăm Săn bị Mtao Mxây bắt đi. Khi nghe tin, Đăm Săn cùng người dân làng đã kéo đến nhà của Mtao Mxây để giải cứu vợ.

- Sự kiện 2: Đăm Săn đề ra thách thức đọ gươm với Mtao Mxây. Ban đầu, thái độ của Mtao Mxây rất kiêu căng, tự phụ. Nhưng khi thấy quyết tâm ngày càng mạnh mẽ cùng với những đe dọa sẽ phá nhà của mình từ Đăm Săn, hắn trở nên sợ hãi.

- Sự kiện 3: Cuộc đọ gươm giữa Đăm Săn và Mtao Mxây diễn ra. Mtao Mxây khiến khiên múa, tiếng kêu lạch xạch như quả mướp khô. Ngược lại, mỗi lần Đăm Săn khiến khiên thì vượt qua một đồi tranh, một đồi lồ ô, chạy nhanh vun vút.

- Sự kiện 4: Khi đã mệt mỏi, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng miếng trầu cho Đăm Săn, nhưng Đăm Săn đã đớp được và sức mạnh của hắn càng tăng lên.

- Sự kiện 5: Đăm Săn sử dụng cây giáo thần của mình để đâm vào Mtao Mxây nhưng không thể xuyên qua. Khi Mtao Mxây đang chạy và ngủ, hắn được ông Trời chỉ dạy ném một cái chày mòn vào tai kẻ địch.

- Sự kiện 6: Đám Săn nghe và làm theo, dẫn đến Mtao Mxây thất bại.

- Sự kiện 7: Sau khi giành chiến thắng, Đăm Săn thu được nhiều của cải và cùng người dân làng tổ chức tiệc ăn mừng suốt mùa khô.

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 42 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Đăm Săn gặp khó khăn khi dùng cây giáo thần không thủng vào Mtao Mxây. Nhờ lời mách của ông Trời, chàng đã ném một cái chày mòn vào tai kẻ địch, từ đó giành chiến thắng.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn văn mô tả cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây.

Lời giải chi tiết:

- Khó khăn của Đăm Săn là không thể thủng được Mtao Mxây bằng cây giáo thần.

- Chàng vượt qua khó khăn nhờ lời mách của ông Trời, ném một cái chày mòn vào tai kẻ địch.

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 42 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Đăm Săn và Mtao Mxây đều là những tù trưởng tài giỏi, nhưng văn bản trên đã cho thấy, người xứng đáng được xem là anh hùng của cộng đồng chỉ có thể là Đăm Săn. Hãy so sánh hai nhân vật để làm rõ điều đó.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết miêu tả hai nhân vật Đăm Săn và Mtao Mxây để tìm ra sự khác biệt.

Lời giải chi tiết:

 → Từ bảng so sánh trên, ta đã hiểu rất rõ lí do Đăm Săn và Mtao Mxây đều là những tù trưởng tài giỏi, nhưng người xứng đáng được xem là anh hùng của cộng đồng chỉ có thể là Đăm Săn.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 42 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Lời nói của Đăm Săn thể hiện tính cách, vị thế xã hội của mình. Qua những câu thoại, chúng ta thấy Đăm Săn gan dạ, không chút sợ hãi trước kẻ thù, đồng thời là người trọng lời hứa và trân trọng tình nghĩa.

Phương pháp giải:

Phân tích lời thoại của Đăm Săn trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Lời nói của Đăm Săn thể hiện gan dạ, không sợ hãi trước kẻ thù.

- Đồng thời, chàng là người trọng lời hứa và tôn trọng tình nghĩa.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 42 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

a. Lối nói quá và cách ví von trong văn bản giúp tạo ra hình ảnh sống động, hào hùng. Ngôn ngữ sử thi giản dị, hàm súc, mang đậm bản sắc văn hóa Tây Nguyên.

b. Cụm từ “bà con xem...” được người kể sử thi hướng đến bà con làng. Việc này giúp tăng tính khách quan, chân thực của câu chuyện, làm nổi bật đặc trưng của sử thi và tạo sự đồng cảm giữa người kể và người nghe.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 42 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Cảnh tiệc tùng và hình ảnh Đăm Săn ở nửa sau của văn bản gợi cho bạn suy nghĩ gì về phong tục và không khí hội hè của người Ê-đê?

Phương pháp giải:

Chú ý đọc những đoạn văn cuối, phần miêu tả cảnh tiệc tùng và hình ảnh Đăm Săn.

Lời giải chi tiết:

- Cảnh tiệc tùng:

+ Nhà Đăm Săn đông nghịt khách, tôi tớ đầy nhà.

+ Thịt lợn, thịt trâu ăn không ngớt, ăn đến cháy đen hết ống le, ống lồ ô.

- Hình ảnh Đăm Săn:

+ Nằm trên võng, tóc thả trên sàn.

+ Đăm Săn chiêng lắm la nhiều, đầu đội khăn nhiễu vai mang nải hoa, đánh đâu đập tan đó.

+ Danh tiếng vang lừng.

+ Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm,...

→ Từ ảnh tiệc tùng và hình ảnh Đăm Săn ở nửa sau của văn bản cho thấy không khí hội hè của người Ê-đê diễn ra trong thời gian khá dài cùng những phong tục độc đáo. Tất cả mọi người dân trong bản tập trung về một nơi, họ ăn mừng chiến thắng cùng nhau, góp công, góp sức, góp của và đặc biệt họ rất kính trọng, biết ơn, tôn thờ một người tù trưởng vừa có tài, vừa có tâm như Đăm Săn.

Sau khi đọc 7

Trả lời Câu hỏi 7 Sau khi đọc trang 42 SGK Văn 10 Chân trời sáng tạo

Có người cho rằng văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây có đủ yếu tố của truyện, kịch và thơ. Cho biết ý kiến của bạn về nhận định trên.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ toàn bộ văn bản.

- Hiểu rõ đặc điểm của truyện, kịch và thơ.

Lời giải chi tiết:

Theo ý kiến của em, văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây hội tụ đầy đủ yếu tố của truyện, kịch và thơ, bởi:

- Yếu tố truyện: văn bản kể về cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây cùng những kì tích mà người anh hùng Đăm Săn đã có được.

- Yếu tố thơ: trong bài có những câu văn khá ngắn, chất chứa vần và nhịp điệu trong đó (“Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc”).

- Yếu tố kịch: văn bản chủ yếu là cuộc hội thoại giữa hai nhân vật chính là Đăm Săn và Mtao Mxây; các lời thoại cũng được phân chia rõ ràng theo tên nhân vật.