Buzz
Bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi sẽ được tìm hiểu trong chương trình Ngữ văn. Vì vậy, Mytour cung cấp tài liệu Soạn văn 10: Đất nước, vô cùng cần thiết và hữu ích cho các bạn.
Chúng tôi kính mời các bạn học sinh lớp 10 tham khảo nội dung chi tiết sẽ được giới thiệu ngay sau đây.
Sáng tác bài văn Đất nước
1. Chuẩn bị tâm trí
- Người viết với vai trò là “tôi”, thể hiện tình yêu sâu đậm dành cho quê hương.
- Mô tả về những điểm nhấn đặc biệt: mùi cốm mới thơm ngát, những con phố dài xao xác dưới ánh nắng rực rỡ, rừng tre xanh mướt…
- Ý nghĩa chính: Tình yêu và niềm tự hào về đất nước.
- Chủ đề: Tạo hình đất nước qua vẻ đẹp của mùa thu ở Hà Nội, những năm tháng đầy khó khăn, nhưng cũng đầy hào hùng.
- Tác giả Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003) sinh ra tại Luông Pha-bang (Lào):
- Quê gốc của ông là ở làng Vũ Thạch (hiện tại là phố Bà Triệu, Hà Nội).
- Khi còn nhỏ, Nguyễn Đình Thi sống cùng gia đình ở Lào.
- Năm 1931, ông về nước cùng gia đình và tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1941.
- Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, Nguyễn Đình Thi tham gia Hội Văn hóa cứu quốc và Hội Văn nghệ Việt Nam.
- Từ 1958 đến năm 1989, ông là Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học - Nghệ thuật Việt Nam.
- Nguyễn Đình Thi là một nhà văn hóa, một nghệ sĩ đa tài: viết văn, làm thơ, sáng tác nhạc, soạn kịch, viết lý luận phê bình văn nghệ, biên khảo triết học…
- Năm 1996, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Một số tác phẩm nổi bật: Các tiểu thuyết như Xung kích (1951), Vào lửa (1966); các tập thơ như Người chiến sĩ (1956), Bài thơ Hắc Hải (1958); các vở kịch như Con nai đen (1961), Rừng trúc (1978); các tập tiểu luận như Mấy vấn đề về văn học (1956)...
- Bối cảnh sáng tác: Bài thơ lấy cảm hứng từ hai bài thơ “Sáng mát trong như sáng năm xưa” (1948) và “Đêm mít tinh” (1949). Bài thơ hoàn thành vào năm 1955, được in trong tập Người chiến sĩ (1956).
- Một số bài thơ về Đất nước: Việt Nam quê hương ta (Nguyễn Đình Thi), Bài học đầu tiên cho con (Đỗ Trung Quân)... Những bài thơ này thể hiện tình yêu và tự hào đối với quê hương.
2. Hiểu bài
Câu 1. Trong khổ 1, 2: Nhân vật trữ tình được mô tả bằng những từ ngữ nào? Hãy tưởng tượng về Hà Nội và “người ra đi” trong kỷ niệm của nhân vật trữ tình.
- Nhân vật trữ tình được mô tả bằng những từ ngữ: “Tôi nhớ những ngày thu đã xa”.
- Trong trí tưởng tượng, Hà Nội vào mùa thu hiện lên với vẻ đẹp thơ mộng, còn hình ảnh của “người ra đi” tràn đầy quyết tâm, không chút chần chừ.
Câu 2. Từ dòng thơ 5 - 10: Cảm nhận chính về điều gì trong đó: Đất nước đau thương, căm hờn? Đất nước mạnh mẽ, dũng cảm?
- Đất nước đau thương, căm hờn:
Bát cơm ngập tràn nước mắt
Bay đi nhưng vẫn còn đọng lại trong lòng chúng ta
Kẻ thù Tây, kẻ chúa đất
Một số bóc lột da, một số bóc cả hồn...
- Đất nước mạnh mẽ, dũng cảm:
Om sát đất nước những con người bằng áo vải
Họ đã tỏa sáng thành những anh hùng.
*
Súng nổ, trời vang tiếng giận dữ
Nhân dân nổi lên như dòng nước cuồn cuộn
Máu lửa của dân tộc Việt Nam
Loài bùn sẽ rửa sạch, ánh sáng sẽ chiếu rạng rỡ.
3. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Bài thơ Đất nước có thể được phân thành bao nhiêu phần? Tình cảm của nhân vật trữ tình thay đổi ra sao qua từng phần? Từ đó, hãy đề cập đến cảm hứng chính của bài thơ.
- Bài thơ Đất nước có thể được phân thành 3 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”: Mùa thu của quá khứ.
- Phần 2. Tiếp theo đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”: Mùa thu của hiện tại.
- Phần 3. Phần còn lại: Suy tư về đất nước.
- Tình cảm của nhân vật trữ tình: Từ sự tiếc nuối đến niềm vui, niềm tự hào và sự tức giận, quyết tâm.
- Cảm hứng chính: Tình yêu và niềm tự hào dành cho quê hương.
Câu 2. Mùa thu ở Hà Nội trong quá khứ được mô tả như thế nào trong 7 dòng đầu của bài thơ? Hình ảnh nào bạn thấy ấn tượng nhất? Tại sao?
- Mùa thu ở Hà Nội trong quá khứ:
- Tín hiệu của mùa thu Hà Nội “sáng mát trong” và “gió thổi mùa thu hương cốm mới”: Đây là những nét đặc trưng quen thuộc của mùa thu Bắc Bộ, mùa thu Hà Nội.
- Bức tranh thiên nhiên mùa thu đầy hấp dẫn, với nét đặc trưng của mùa thu Hà Nội nhưng cũng mang một chút buồn bã: Những con phố dài chìm trong sương sớm, gió nhẹ nhàng heo may thổi.
- Hình ảnh của con người “Người ra đi không quay đầu lại/Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”: ra đi với nỗi buồn, nỗi tiếc nuối nhưng cũng đầy kiên quyết.
=> Mùa thu ở Hà Nội rực rỡ nhưng cũng buồn bã khi nhân vật trữ tình phải rời xa để tìm kiếm con đường giải thoát khỏi sự đau khổ và nhục nhã.
- Hình ảnh đáng nhớ nhất: “Người ra đi không quay lại/Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”. Bởi vì hình ảnh này thể hiện sự quyết tâm của con người muốn bước đi tìm con đường giải thoát khỏi sự đau khổ và nhục nhã.
Câu 3. Hãy phân tích tình cảm của nhân vật trữ tình trong “mùa thu hiện tại”. Tại sao có sự khác biệt trong cảm nhận về mùa thu giữa hai đoạn thơ đầu và đoạn thơ thứ ba?
- Tiếng vui reo trước mùa thu hiện tại tự do, hạnh phúc: “Tôi đứng reo vui giữa núi đồi”.
- Mùa thu cách mạng rực rỡ, phồn thịnh: không gian nghệ thuật dịch chuyển từ những con phố dài xao xác buồn bã sang không gian núi rừng tươi mới, tràn đầy sức sống (rừng tre phấp phới, trời thu đổi áo mới) với những âm thanh ngân nga, vang vọng; tâm trạng của nhân vật trữ tình vui mừng, hạnh phúc hòa mình trong niềm vui của tạo vật (phấp phới, thiết tha).
- Mùa thu của độc lập, tự chủ: “Bầu trời xanh này là của chúng ta… Những dòng sông đỏ nặng phù sa”.
=> Phần thơ này thể hiện tình yêu mãnh liệt, niềm tự hào về quê hương đã giành được độc lập, có truyền thống anh hùng, bất khuất.
- Sự khác biệt là do tình hình lịch sử thay đổi: Sau chiến thắng Việt Bắc mùa thu - đông năm 1947, một vùng lãnh thổ lớn thuộc sáu tỉnh biên giới phía Bắc được giải phóng. Điều này mang lại niềm tin, lòng tự hào cho những nhà thơ tham gia vào cuộc kháng chiến.
Câu 4. Những dòng thơ nào mô tả sâu sắc, gợi cảm nhận mạnh mẽ về đất nước trong những thời kỳ đau khổ, mạnh mẽ trong cuộc chiến? Cách diễn đạt, biểu hiện của nhà thơ có điểm gì đặc biệt?
- Đất nước chìm trong máu và nước mắt: “Ôi những cánh đồng quê chảy máu/Dây thép gai đâm nát trời chiều”, “Bát cơm chan đầy nước mắt/Bay còn giằng khỏi miệng ta”.
- Đất nước từ những năm tháng đau khổ để hình thành nỗi căm hận: “Từ những năm tháng chiến đấu đau khổ/Đã in sâu vào khuôn mặt quê hương/Từ gốc lúa bên bờ cây tre mảnh mai/Đã phát ra những tiếng thanh thản của sự căm phẫn”
=> Nhà thơ đã sử dụng những hình ảnh đầy tính biểu tượng.
Câu 5. Trình bày suy tư của em về hình ảnh đất nước được miêu tả trong đoạn thơ cuối cùng.
- Vượt qua đau khổ để lao động và chiến đấu, đối mặt với kẻ thù: Những đêm dài đi quân nung nấu/Các xiềng xích của chúng bay không cần khóa…/Trái tim của dân ta yêu nước, thương nhà.
- Hình ảnh của đất nước hoành tráng, rực rỡ, nổi dậy giữa cảnh thực khuấy động: “Ôm đất nước những người mặc áo vải/Đã nổi lên thành những anh hùng, Nước Việt Nam từ máu lửa/Đẩy bùn lên, đứng lên sáng lòa”.
- Nghệ thuật đặc sắc trong đoạn thơ: Sử dụng hình ảnh sáng tạo đầy sức mạnh tạo hình, kỹ thuật tạo sự tương phản, xu hướng thi ep và cảm hứng lãng mạn sâu sắc.
=> Hình ảnh đất nước được tái hiện bằng cách sử dụng các yếu tố hiện thực (đường nét tương phản). Hình tượng mang đậm tính sử thi, là điểm cao trào của cảm xúc, phản ánh được tư tưởng toàn bài.
Câu 6. Trong bài thơ, nhân vật trữ tình thay từ “tôi” bằng “ta” (“chúng ta”). Ý nghĩa của việc thay đổi này là gì?
Việc thay đổi từ “tôi” sang “ta” là một chiêu thức nghệ thuật. Từ “tôi” xuất hiện ở đầu bài để thể hiện cảm xúc cá nhân của tác giả trước cảnh mùa thu Hà Nội trong quá khứ. Đó là cá nhân yêu thiên nhiên, xao xuyến, bâng khuâng và rung động trước vẻ đẹp của đất trời. Còn từ “ta” xuất hiện sau đó để biểu hiện niềm tự hào, niềm vui chung trong không khí độc lập tự do của dân tộc.
