Soạn bài Điệp ngữ

Hướng dẫn hỗ trợ:

I. KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

1. Khi nói hay viết, ta có thể sử dụng biện pháp tái lặp từ ngữ (hoặc cả một câu) để làm nổi bật ý, tạo cảm xúc mạnh mẽ. Phương pháp tái lặp như vậy được gọi là kỹ thuật điệp ngữ; từ ngữ được tái lặp gọi là điệp ngữ.
Ví dụ:

Nghe tiếng nắng xao lạnh
Nghe bàn chân đỡ mệt mỏi
Nghe gọi về quá khứ thơ ấu.
(Xuân Quỳnh)

Chuyện được kể từ nỗi nhớ sâu xa
Thương em, thương em, thương em mấy lần biết.
(Phạm Tiến Duật)

- Điệp ngữ dẫn dắt (điệp ngữ xoay):

Cùng ngắm nhìn mà chẳng thấy
Thấy xanh xanh những hàng ngàn dâu
Ngàn dâu xanh ngắt một màu
Lòng chàng ý thiếp ai buồn hơn ai?
(Đoàn Thị Điểm)

II. THỰC HÀNH - LUYỆN TẬP

A. Hướng dẫn thực hiện bài tập trong SGK
1. Yêu cầu của bài tập này là xác định đúng điệp ngữ và nêu rõ ý tác giả muốn nhấn mạnh điều gì thông qua những điệp ngữ đó.
Ví dụ: Đoạn văn của Chủ tịch Hồ Chí Minh:
a) Điệp ngữ:
- Dân tộc đã tan rã (2 lần)
- Dân tộc cần được (2 lần)
b) Tác giả sử dụng điệp ngữ để nhấn mạnh:
- Quyết tâm vững vàng giành lấy sự độc lập, tự do cho dân tộc Việt Nam.
- Rõ ràng khẳng định rằng dân tộc ta cần đạt được sự tự do và độc lập.
Các em tiếp tục với bài ca dao.
2. Yêu cầu của bài tập này là tìm ra điệp ngữ và chỉ ra loại của điệp ngữ đó.
a) Tìm điệp ngữ: Xa cách (2 lần), một giấc mơ (2 lần).
b) Xác định loại:
- 2 cụm từ 'xa cách' có liền nhau không? (khoảng cách 3 từ 'có thể sẽ') → đó là điệp ngữ cách quãng.
- 2 cụm từ 'một giấc mơ' liền nhau (một ở cuối câu trước, một ở đầu câu sau) → đó là điệp ngữ dẫn dắt (điệp ngữ xoay).
3. Đoạn văn này không sử dụng kỹ thuật điệp ngữ mà mắc phải lỗi lặp từ ngữ, làm cho câu văn trở nên rối bời, không rõ ràng. Học sinh cần sửa lại bằng cách viết ngắn gọn hơn, loại bỏ các từ ngữ trùng lặp không cần thiết,
4. Bài này học sinh tự thực hiện. Sau đó, trao đổi bài viết với bạn và cùng nhau đưa ra nhận xét về cách sử dụng điệp ngữ trong các bài văn.
B. Bài tập bổ sung
1. Tìm điệp ngữ trong bài Cảnh khuya, cho biết đó là những dạng điệp ngữ gì và tác dụng của chúng,
2. Tìm điệp ngữ trong bài Nguyên tiêu (chữ Hán). Đó là dạng điệp ngữ gì, tác dụng của chúng như thế nào? Trong bản dịch thơ, điệp ngữ đó còn được giữ nguyên không? Tác dụng của chúng có bị hạn chế như thế nào?