Buzz
1. Tác giả và tác phẩm của bài Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn
Hịch tướng sĩ là một tác phẩm văn học quan trọng trong chương trình học, mang đậm giá trị lịch sử và văn học. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tác giả và nội dung của tác phẩm này.
- Về tác giả: Trần Quốc Tuấn (1231 – 1300), hay còn gọi là Hưng Đạo Vương, là một vị tướng lừng danh của dân tộc. Trong các cuộc xâm lược của quân Mông – Nguyên năm 1285 và 1287, ông được Trần Nhân Tông giao nhiệm vụ chỉ huy các đạo quân và đều giành chiến thắng. Sau khi về hưu, ông sống ở Vạn Kiếp (nay là xã Hưng Đạo, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương) và qua đời tại đó. Ông được nhân dân tôn thờ là Đức thánh Trần và nhiều đền thờ đã được dựng lên để tưởng nhớ ông.
- Về tác phẩm: Vào cuối thế kỷ XIII, trong khoảng thời gian từ năm 1257 đến 1287, quân Mông- Nguyên đã nhiều lần xâm lược nước ta. Lúc bấy giờ, thế lực của giặc rất mạnh, và để đánh bại chúng, cần có sự đồng lòng và ủng hộ từ toàn thể quân dân. Trần Quốc Tuấn đã viết bài hịch này nhằm kêu gọi các tướng sĩ ra sức chiến đấu chống giặc. Bài hịch không chỉ nêu rõ thực trạng mà còn khơi gợi lòng yêu nước và căm thù giặc. Trần Quốc Tuấn đã sử dụng một giọng điệu phong phú, kết hợp khích lệ và an ủi, tạo nên nét độc đáo của tác phẩm.
2. Soạn bài Hịch tướng sĩ
Câu 1: Bài hịch được chia thành 4 đoạn
- Đoạn 1: Từ đầu đến 'còn lưu tiếng tốt'. Nội dung đoạn này là nêu gương những trung thần nghĩa sĩ trong lịch sử để khuyến khích lòng yêu nước và tinh thần hy sinh vì nước.
- Đoạn 2: Từ 'Huống chi' đến 'cũng vui lòng'. Nội dung đoạn này lên án sự kiêu ngạo và tội ác của kẻ thù, đồng thời thể hiện lòng căm thù giặc.
- Đoạn 3: Từ 'các ngươi' đến 'không muốn vui vẻ phỏng có được không?'. Nội dung của đoạn này là phân tích các hành động và lối sống của các tướng sĩ, làm rõ đúng sai trong hành vi của họ.
- Đoạn 4: Phần còn lại của bài hịch, trong đoạn này, tác giả nêu rõ nhiệm vụ cấp bách và khuyến khích tinh thần chiến đấu của các tướng sĩ.
Câu 2: Tội ác và sự ngạo mạn của kẻ thù
- Kẻ thù thì tham lam và tàn bạo: Họ yêu cầu ngọc lụa, hạch sách bạc vàng, vét sạch tài sản, hung hãn như cọp đói. Họ còn ngang nhiên đi lại trên đường, bắt nạt người tể phụ.
- Các hình ảnh ẩn dụ như 'lưỡi cú diều', 'thân dê chó' để chỉ sứ Nguyên cho thấy sự căm ghét và khinh miệt giặc của Hưng Đạo Vương. Những hình tượng này được đặt trong mối tương quan với 'lưỡi cú diều', 'xỉ mắng triều đình', 'thân dê chó', 'bắt nạt tể phụ' để chỉ ra nỗi nhục của nhân dân khi chủ quyền đất nước bị xâm phạm.
Câu 3: Lòng yêu nước và sự căm thù kẻ thù của Trần Quốc Tuấn được thể hiện qua:
+ Qua hành động: Ông quên ăn, mất ngủ, đau đớn đến mức tim và ruột như thắt lại.
+ Qua thái độ: Ông cảm thấy uất ức, căm phẫn vì chưa được trả thù, sẵn sàng hy sinh để rửa mối nhục cho tổ quốc.
Những câu văn thể hiện sự tâm huyết của tác giả khi bày tỏ tinh thần sẵn sàng hy sinh để rửa mối nhục cho đất nước. Quyết tâm đó được diễn đạt qua câu nói 'Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.'
Câu 4:
Trần Quốc Tuấn chỉ trích những hành động sai lầm của các tướng sĩ, đồng thời nhấn mạnh những việc cần làm để nâng cao ý thức, trách nhiệm và tự đánh giá lại bản thân, nhằm điều chỉnh suy nghĩ và hành động của họ.
Trong việc phê phán và khẳng định, tác giả tập trung vào việc nâng cao tinh thần cảnh giác và rèn luyện để chiến thắng kẻ thù xâm lược. Mục tiêu chính là kêu gọi tinh thần yêu nước, quyết tâm chống ngoại xâm.
Câu 5:
Giọng văn rất đa dạng, có khi là lời của chỉ huy đối với tướng sĩ, có khi là sự đồng cảm, lúc lại là lời khuyên bảo rõ ràng hoặc cảnh cáo nghiêm khắc.
Sự thay đổi giọng điệu này phù hợp với nội dung cảm xúc và thái độ của tác giả, tác động đến cả lý trí và tình cảm, kích thích trách nhiệm của mọi người đối với chủ tướng và bản thân họ.
Câu 6: Đặc điểm nổi bật về nghệ thuật
- Một trong những đặc điểm nổi bật là sự biến đổi linh hoạt của giọng văn: có lúc thì đầy xúc động, có lúc lại mạnh mẽ và đầy khí thế, có khi lại châm biếm, mỉa mai, hoặc nghiêm khắc và ra lệnh dứt khoát.
- Kết cấu rõ ràng, lập luận sắc sảo
- Áp dụng cấu trúc câu nguyên nhân-kết quả
- Sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, điệp từ, điệp ý tăng tiến, phóng đại, v.v.
- Sử dụng những hình ảnh nghệ thuật sinh động và dễ hiểu.
Câu 7: Khơi dậy lòng yêu nước và quyết tâm đánh bại kẻ xâm lược.
- Kích thích lòng căm thù kẻ thù và nỗi nhục khi mất nước
- Khuyến khích lòng trung thành với đất nước và sự ân nghĩa của những người cùng cảnh ngộ
- Thúc đẩy tinh thần lập công và sự sẵn sàng hy sinh vì tổ quốc của các tướng sĩ
- Khơi dậy lòng tự trọng và danh dự cá nhân trong vận mệnh quốc gia.
3. Thực hành bài Hịch tướng sĩ
Câu 1:
Khi đọc bài hịch, ta cảm nhận như từng chữ, từng câu đều mang tâm tư sâu sắc của Trần Quốc Tuấn. Những câu văn đầy nhiệt huyết phản ánh hình ảnh của một anh hùng yêu nước đau xót vì sự xâm lược của quân thù, là ngọn lửa căm thù cháy bỏng trong lòng. Sự đau đớn, lo lắng đến quên ăn, mất ngủ thể hiện sự quyết tâm rửa nhục của ông, từ đó tạo nên hình mẫu lòng yêu nước bất khuất để tướng sĩ noi theo.
Câu 2:
'Hịch tướng sĩ' không chỉ có lập luận rõ ràng, sắc bén mà còn đầy hình tượng và cảm xúc:
- Lập luận rõ ràng và sắc sảo (bao gồm ba phần - xem câu 1, lý lẽ sắc bén với những so sánh xưa - nay, hơn - thiệt, trách nhiệm - quyền lợi,…, dẫn chứng chính xác và dễ hiểu từ sử sách).
- Đầy hình tượng và cảm xúc, khi thì thống thiết, khi lại sục sôi, khi nghiêm khắc, lúc lại ân cần...
4. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm Hịch tướng sĩ
Tác phẩm Hịch tướng sĩ, qua thời gian vẫn giữ được giá trị to lớn, với những giá trị nội dung và nghệ thuật như sau:
- Giá trị nội dung: Hịch tướng sĩ từ lâu đã được coi là một 'hùng văn vĩnh cửu' của dân tộc. Bài hịch thể hiện sự kết tinh sâu sắc của truyền thống chống ngoại xâm và ý chí kiên cường của dân tộc qua nhiều thế kỷ. Trần Quốc Tuấn qua bài hịch đã bộc lộ mạnh mẽ lòng yêu nước chân thành và sự căm phẫn đối với kẻ thù của một vị chủ tướng tận tâm với nước nhà.
- Giá trị nghệ thuật: Giá trị nghệ thuật của tác phẩm Hịch tướng sĩ được thể hiện qua các yếu tố sau:
+ Là một tác phẩm văn chính luận xuất sắc
+ Lập luận rõ ràng, sắc sảo, hình ảnh phong phú, có sức thuyết phục mạnh mẽ
+ Sự kết hợp hài hòa giữa lý trí và cảm xúc
+ Lời văn tràn đầy hình ảnh và âm điệu nhạc cảm
