Soạn bài Làm thơ lục bát trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 6 tập 1 Chân trời sáng tạo chi tiết

Hướng dẫn phân tích VB 1

Hướng dẫn phân tích kiểu văn bản

Em hãy đọc bài thơ “Chăn trâu đốt lửa”, sau đó trả lời những câu hỏi sau:

Câu 1 (trang 72 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Cách ngắt nhịp của thơ lục bát thường là nhịp chẵn. Tuy nhiên, cách ngắt nhịp của dòng thơ thứ 4 là 3/3/2. Việc ngắt nhịp như thế có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

Em xem những từ ngữ trong dòng thơ đó có gì đặc biệt, từ đó trả lời câu hỏi trên.

Lời giải chi tiết:

Cách ngắt nhịp của dòng thơ thứ 4 là: 'Củ khoai nướng/ để cả chiều/ thành tro' khác với cách ngắt nhịp thông thường trong thơ lục bát đã góp phần diễn tả cảm xúc bâng khuâng của nhà thơ, khi khoảnh khắc hoàng hôn đang đến.

Hướng dẫn phân tích Văn bản 3

Câu 3 (trang 72 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Cảnh thiên nhiên và hoạt động của con người trong bài thơ được mô tả chi tiết, rõ ràng, tỉ mỉ hay chỉ qua một vài nét tiêu biểu? Việc miêu tả như vậy có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ bài thơ và liệt kê các hình ảnh thiên nhiên và con người để chọn câu trả lời phù hợp.

Lời giải chi tiết:

- Cảnh thiên nhiên và hoạt động của con người trong bài thơ được mô tả bằng một số chi tiết, một vài nét tiêu biểu như chăn trâu, thả diều, nướng khoai, gió đông, hoàng hôn.  

- Việc sử dụng các chi tiết cụ thể, tiêu biểu, từ ngôn từ đơn giản nhưng giàu sức hút đã tạo ra bức tranh về cảnh quê yên bình, tĩnh lặng.

Hướng dẫn phân tích Văn bản 4

Câu 4 (trang 72 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tác giả thể hiện cảm xúc trong bài thơ một cách trực tiếp hay gián tiếp, thông qua những hình ảnh nào?

Phương pháp giải:

- Cảm xúc trực tiếp là cách diễn đạt tình cảm của tác giả một cách thẳng thắn.

- Cảm xúc gián tiếp là sự biểu hiện tình cảm qua các đối tượng mà không nói trực tiếp.

Lời giải chi tiết:

Cảm xúc của tác giả được thể hiện gián tiếp thông qua việc miêu tả về buổi chiều chăn trâu, thả diều, nướng khoai, và cảm nhận về “gió đông”, khoảnh khắc hoàng hôn dần buông.

Hướng dẫn phân tích Văn bản 5

Câu 5 (trang 72 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Từ việc tìm hiểu bài thơ, em học được điều gì về cách viết thơ lục bát?

Phương pháp giải:

Em tìm hiểu về hình thức thơ lục bát để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

Tham khảo bài thơ sau và tự sáng tác một bài thơ của em:

Bài 1:

Quê hương là tiếng ve kêu

Mẹ ru dịu dàng nắng chiều nhuốm vàng

Dòng sông bao la mờ sương

Quê hương kỷ niệm tuổi thơ êm đềm

Quê hương ngày xưa như mơ

Tôi là cậu bé hồn nhiên đáng yêu

Quê hương là tiếng sáo diều

Là cánh cò trắng chiều chiều bên đê

Quê hương là phiên chợ quê

Chờ mẹ mang về bánh đa chiều trưa

Quê hương là tiếng gà gáy

Bình minh sáng ngân nga làng quê

Quê hương là cánh đồng vàng

Hương lúa chín mùi sắc vàng trên đồng

Quê hương là dáng mẹ yêu

Áo nâu nón lá liêu diệu kỳ về

Quê hương khiến lòng nhớ thương

Người đi đâu vẫn nhớ quê nhà xưa

Quê hương là cơn mưa phùn

Quê hương là hàng dừa ven đường

Quê hương tròn đầy tình thương

Quê hương ta đẹp lung linh nhất đời

Quê hương là niềm vui mãi

Nhớ nhung tình thương mãi mãi trên đời.

(Trích Quê hương – Nguyễn Đình Huân)

Bài 2:

Về quê tìm lại mái nhà

Mẹ hiền bên dưới nắng hoa

Ánh sáng chiếu đổ trên lá

Hương mùa mới thổi bên cửa

Đàn trâu lênh đênh trên sông

Áo bà ba bốn phương hòa

Nón lá ngả bóng nước non

Quê hương một trời lưng chừng chói sáng

Đàn chim hòa giọng chúc mừng

Chàng trai cả mênh mang trời

Quê hương thật lòng hòa mình

Xóm làng cũ mọi người về

Những người thương nhớ về ngày xưa

Quê hương còn mãi bên ta

Khi xa mất nhớ về quê nhà.

(Trích Quê Hương Nỗi Nhớ - Hoàng Thanh Tâm)

Bài 3:

Em thích từng tia nắng tơ

Bên sông những đò vẫy gọi

Em yêu cánh cò nhẹ lơ

Cánh đồng chín lúa sắp thu

Em thích hơi nước sương mù

Trên mái đình mơ màng dừa bao la

Em yêu màu sắc hồn nhiên

Cầu vồng chờ đợi giọt mưa

Em yêu tiếng hát ơi là

Mồ hôi cha mẹ mặn mà

Em thích chiếc võng tình là

Diều bay lẹ bước chân về

Đàn trâu cùng chân chân lênh đê

Bát ngát hoa xưa dọc nằm rì

Trăng rọi sáng đón khắp nơi

Gió mùa lảo đảo hoa hồng

Em đi khắp chốn quê hương

Yêu quê yêu đất chân thương.

(Trích Yêu Lắm Quê Hương - Hoàng Thanh Tâm)

Hướng dẫn quy trình viết

Viết một bài thơ lục bát thể hiện cảm xúc, suy ngẫm về một cảnh đẹp hoặc sự kiện mà em từng trải qua.

Phương pháp giải:

Chọn một cảnh đẹp mà em yêu thích, dựa vào các quy tắc về vần và điệu để sáng tác thơ. Bài thơ cần phải mang ý nghĩa và phải hiệp vần.

Lời giải chi tiết:

Tham khảo một số bài thơ dưới đây và tự sáng tác bài thơ của em:

Bài 1:

Quê hương là tiếng ve kêu

Mẹ ru dịu dàng nắng chiều nhuốm vàng

Dòng sông bao la mờ sương

Quê hương kỷ niệm tuổi thơ êm đềm

Quê hương ngày xưa như mơ

Tôi là cậu bé hồn nhiên đáng yêu

Quê hương là tiếng sáo diều

Là cánh cò trắng chiều chiều bên đê

Quê hương là phiên chợ quê

Chờ mẹ mang về bánh đa chiều trưa

Quê hương là tiếng gà gáy

Bình minh sáng ngân nga làng quê

Quê hương là cánh đồng vàng

Hương lúa chín mùi sắc vàng trên đồng

Quê hương là dáng mẹ yêu

Áo nâu nón lá liêu diệu kỳ về

Quê hương khiến lòng nhớ thương

Người đi đâu vẫn nhớ quê nhà xưa

Quê hương là cơn mưa phùn

Quê hương là hàng dừa ven đường

Quê hương tròn đầy tình thương

Quê hương ta đẹp lung linh nhất đời

Quê hương là niềm vui mãi

Nhớ nhung tình thương mãi mãi trên đời.

(Trích Quê hương – Nguyễn Đình Huân)

Bài 2:

Về quê tìm lại mái nhà

Mẹ hiền bên dưới nắng hoa

Ánh sáng chiếu đổ trên lá

Hương mùa mới thổi bên cửa

Đàn trâu lênh đênh trên sông

Áo bà ba bốn phương hòa

Nón lá ngả bóng nước non

Quê hương một trời lưng chừng chói sáng

Đàn chim hòa giọng chúc mừng

Chàng trai cả mênh mang trời

Quê hương thật lòng hòa mình

Xóm làng cũ mọi người về

Những người thương nhớ về ngày xưa

Quê hương còn mãi bên ta

Khi xa mất nhớ về quê nhà.

(Trích Quê Hương Nỗi Nhớ - Hoàng Thanh Tâm)

Bài 3:

Em thích từng tia nắng tơ

Bên sông những đò vẫy gọi

Em yêu cánh cò nhẹ lơ

Cánh đồng chín lúa sắp thu

Em thích hơi nước sương mù

Trên mái đình mơ màng dừa bao la

Em yêu màu sắc hồn nhiên

Cầu vồng chờ đợi giọt mưa

Em yêu tiếng hát ơi là

Mồ hôi cha mẹ mặn mà

Em thích chiếc võng tình là

Diều bay lẹ bước chân về

Đàn trâu cùng chân chân lênh đê

Bát ngát hoa xưa dọc nằm rì

Trăng rọi sáng đón khắp nơi

Gió mùa lảo đảo hoa hồng

Em đi khắp chốn quê hương

Yêu quê yêu đất chân thương.

(Trích Yêu Lắm Quê Hương - Hoàng Thanh Tâm)