Soạn bài Lượm - Cánh Diều 6 Ngữ văn lớp 6 trang 32 sách Cánh Diều tập 2

Bài thơ Lượm đã mô tả chân dung của chú bé Lượm, người vui vẻ, nhiệt huyết và dũng cảm. Tác phẩm của nhà thơ Tố Hữu sẽ được giảng dạy trong chương trình Ngữ Văn lớp 6.

Mytour sẽ giới thiệu tài liệu Soạn văn 6: Lượm, thuộc sách Cánh Diều. Hãy cùng theo dõi chi tiết ngay sau đây.

Soạn bài Lượm - Mẫu 1

1.1 Tác giả

a. Một vài điều về tác giả

- Tố Hữu (1920 - 2002) sinh ra với tên là Nguyễn Kim Thành.

- Quê hương của ông là làng Phù Lai, nay là xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.

- Sinh ra trong một gia đình nho nghèo, cha mẹ tôi đều là con của những người nho, họ đã truyền đạt cho tôi tình yêu sâu sắc đối với văn học dân gian.

- Lúc tôi 12 tuổi, mẹ tôi qua đời. Sau đó, tôi nhập học tại trường Quốc học Huế, tham gia vào phong trào đấu tranh cách mạng.

- Vào độ tuổi thiếu niên, tôi tham gia vào phong trào cách mạng và trở thành một trong những nhà lãnh đạo chính của Đoàn thanh niên Dân chủ ở Huế.

- Vào cuối tháng 4 năm 1939, tôi bị thực dân Pháp bắt và giam trong nhà tù Thừa Thiên.

- Tháng 3 năm 1942: tôi trốn thoát và tiếp tục hoạt động tại Thanh Hoá.

- Trong Cách mạng tháng Tám 1945, tôi được bổ nhiệm làm Chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa tại Huế.

- Khi kháng chiến toàn quốc bùng nổ, tôi đi từ Thanh Hoá, lên Việt Bắc làm việc tại cơ quan Trung ương Đảng, phụ trách lĩnh vực văn hoá văn nghệ.

- Tố Hữu đã từng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong hệ thống chính trị của Việt Nam.

- Tôi là một nhà thơ đặc trưng của văn học cách mạng ở Việt Nam. Đồng thời, tôi cũng là một cán bộ cách mạng có nhiều kinh nghiệm của Việt Nam.

- Năm 1996: Tôi được vinh danh bằng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

b. Con đường của cách mạng, con đường của thơ ca

- Tố Hữu được coi là một biểu tượng của văn nghệ cách mạng ở Việt Nam.

- Những giai đoạn thơ của Tố Hữu luôn phản ánh chân thực con đường cách mạng đầy gian khổ và hy sinh, cũng như những thành công vẻ vang của dân tộc, đồng thời là những giai đoạn đánh đổi trong quan điểm tư tưởng và phẩm chất nghệ thuật của nhà thơ.

- Các giai đoạn thơ:

• Từ năm 1937 đến 1946: là giai đoạn đầu tiên của sự nghiệp thơ của Tố Hữu, đánh dấu bước chuyển biến của một thanh niên quyết tâm theo đuổi lý tưởng cách mạng với ba phần Máu lửa - Xiềng xích - Giải phóng.
• Giai đoạn từ 1947 đến 1954: là những bài thơ ca hùng tráng, tràn đầy cảm xúc về cuộc kháng chiến chống Pháp và những người anh hùng của cuộc chiến đó.
• Giai đoạn từ 1955 đến 1961: là thời kỳ của những nguồn cảm hứng dồi dào.
• Giai đoạn từ 1962 đến 1971; từ 1972 đến 1977: là những thời kỳ phấn khích, đầy sức mạnh của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và niềm vui của chiến thắng.
• Giai đoạn từ 1978 đến 1992, từ 1992 đến 1999: hai tập thơ đánh dấu một bước tiến mới trong sự nghiệp thơ của Tố Hữu, với những dòng chảy sôi động của cuộc sống hàng ngày với những niềm vui, nỗi buồn, mất mát, sự sung sướng và khổ đau...

1.2 Các tác phẩm

a. Bối cảnh sáng tác

Bài thơ được sáng tác vào năm 1949, trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.

b. Hình thức thơ

• Bài thơ được viết theo thể thơ bốn chữ.
• Sử dụng ngôn ngữ tự nhiên, sáng sủa
• Nhịp thơ nhanh, sôi động
• Hình ảnh đơn giản, gần gũi

c. Sơ đồ

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “ Cháu đi xa dần ”: cuộc gặp gỡ giữa hai chú cháu và giới thiệu về công việc của Lượm
• Phần 2. Tiếp theo đến “ Hồn bay giữa đồng ”: câu chuyện về sự hy sinh của Lượm.
• Phần 3. Còn lại: hình ảnh của Lượm vẫn sống mãi.

d. Nội dung

Bài thơ miêu tả hình ảnh của chú bé Lượm, một cậu bé đáng yêu, hồn nhiên, luôn nở nụ cười trên môi, và dũng cảm. Mặc dù đã hy sinh, nhưng hình ảnh của Lượm vẫn mãi sống đọng trong lòng quê hương, đất nước và trong tâm trí mọi người.

e. Nghệ thuật

Thể thơ bốn chữ, từ ngôn từ sinh động và âm điệu phong phú, truyền đạt được tinh thần của tác phẩm.

Soạn bài Lượm - Mẫu 2

2.1 Chuẩn bị

- Câu chuyện kể về hành trình của chú bé Lượm trong việc truyền tin.

- Yếu tố mô tả: vẻ ngoại của cậu bé; yếu tố cá nhân: cuộc gặp gỡ giữa cậu bé Lượm và người chiến sĩ. Tác dụng: Tăng tính chân thực, sinh động cho bài thơ.

- Đặc điểm nghệ thuật của bài thơ: thể thơ bốn chữ, sử dụng từ ngữ sinh động và đa dạng, áp dụng các biện pháp tu từ…

- Ý nghĩa của bài thơ: Bài thơ miêu tả hình ảnh của chú bé Lượm - một cậu bé hồn nhiên, vui vẻ, hăng hái và dũng cảm. Cảm xúc sau khi đọc: Tự hào và ngưỡng mộ sự dũng cảm của chú bé.

- Tác giả Tố Hữu:

• Tố Hữu (1920 - 2002), tên thật là Nguyễn Kim Thành.
• Quê gốc tại làng Phù Lai, hiện nay thuộc xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.
• Ông đã đảm nhận nhiều vị trí quan trọng trong hệ thống chính trị của Việt Nam.
• Ông là một nhà thơ tiêu biểu của văn học cách mạng Việt Nam và là một cán bộ cách mạng có kinh nghiệm của đất nước.
• Tố Hữu đã được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật vào năm 1996.
• Một số tác phẩm: Từ ấy, Việt Bắc, Gió lộng, Máu và hoa…

- Nguyên cảnh sáng tạo của bài thơ: Bài thơ được viết vào năm 1949, trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.

- Một số nhân vật trẻ tuổi dũng cảm đã được đề cập trong các truyện lịch sử: Trần Quốc Toản, Kim Đồng, Võ Thị Sáu…

2.2 Hiểu bài

Câu 1. Lưu ý cách sắp xếp nhịp điệu và sử dụng các biện pháp tu từ trong khổ thơ đầu tiên.

- Cách phân đoạn nhịp:

Trong ngày ở Huế/ nước máu,
Chú từ Hà Nội/ về,
Tình cờ/ chú và cháu,
Gặp nhau/ ở Hàng Bè.

- Biện pháp tu từ: Sử dụng hoán dụ “Trong ngày ở Huế nước máu” để chỉ ngày thành phố Huế bị thực dân Pháp xâm chiếm.

Câu 2. Xác định và mô tả tác dụng của các từ nghệ thuật trong các dòng thơ từ 5 đến 8.

• Các từ nghệ thuật trong dòng thơ từ 5 đến 8 gồm: loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh.
• Tác dụng: Chuỗi từ nghệ thuật “loắt choắt”, “xinh xinh”, ”thoăn thoắt”, “nghênh nghênh” tạo nên một bức tranh nhỏ xinh, nhanh nhẹn và vui tươi của đứa trẻ liên lạc.

Câu 3. Phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ trong các dòng thơ từ 10 đến 12.

• Biện pháp tu từ: So sánh “Tiếng huýt sáo nhỏ nhắn/Như con chim chích/Nhảy trên con đường rực rỡ”.
• Tác dụng: Miêu tả hình ảnh của chú bé Lượm, nhỏ bé nhưng nhanh nhẹn và hoạt bát.

Câu 4. Bức tranh về ngoại hình và tính cách của chú bé liên lạc được thể hiện như thế nào qua các hình tượng này?

- Hình ảnh của Lượm:

• Trang phục “Cái xắc xinh xinh”, “Ca lô đội lệch”: đây là trang phục của những chiến sĩ liên lạc.
• Dáng người: dáng người nhỏ bé “loắt choắt”, bé nhỏ nhưng Lượm lại rất nhanh nhẹn và hoạt bát.
• Cử chỉ nhanh nhẹn: bước chân “thoăn thoắt”, nụ cười “híp mí”, “tiếng huýt sáo vang lên”.
• Ngôn ngữ tự nhiên chân thành: “Cháu đi liên lạc/Rất vui chú ạ/Ở đồn Mang Cá/Thích hơn ở nhà”.

=> Hình ảnh của Lượm nhỏ nhắn, vui tươi, hồn nhiên, chân thành làm cho ai cũng thích thú và yêu mến.

Câu 5. Điểm đặc biệt của khổ thơ (dòng 25 - 26) so với các khổ khác là gì?

Đặc điểm của khổ thơ: “Ra thế/Lượm ơi!”: chỉ gồm 2 câu thơ, mỗi câu 2 dòng. Điều này thể hiện tâm trạng trữ tình của nhân vật trong bài thơ: đột ngột, bất ngờ và đầy đau đớn, xót xa trước cái chết của Lượm.

Câu 6. Cách ngắt nhịp trong khổ thơ (dòng 39 - 42) có gì đặc biệt?

- Cách ngắt nhịp:

Bỗng/ lòe sáng đỏ
Kết thúc, /Lượm ơi!
Chú lính /đồng mạnh mẽ
Dòng máu/ nóng hổi

=> Cách ngắt nhịp thể hiện được tâm trạng bất ngờ và xót xa trước cái chết của Lượm.

Câu 7. Ý nghĩa của câu hỏi trong dòng 47 là gì?

Câu thơ “Lượm ơi, còn chưa?” biểu hiện một câu hỏi đầy đau đớn về cái chết của Lượm.

2.3 Trả lời các câu hỏi

Câu 1. Mô tả lại câu chuyện trong bài thơ theo trình tự thời gian (khoảng 10 dòng).

- Mẫu 1: Trong ngày Huế chảy máu, Lượm vô tình gặp một người lính ở Hàng Bè. Cậu bé nhỏ bé, vui vẻ kể về công việc của mình. Rời nhau, Lượm tiếp tục nhiệm vụ của mình. Một lần, khi thực hiện nhiệm vụ, Lượm nhận một lá thư thượng khẩn từ một chiến sĩ. Dũng cảm, cậu làm nhiệm vụ mặc kệ nguy hiểm. Dưới bầu trời nổ súng, máy bay địch vồ vập, cậu đi qua đồng lúa xanh mướt. Chiếc túi xinh xắn của Lượm đưa tin nhắn quan trọng đến đúng địa chỉ. Đột nhiên, một tia sáng đỏ, Lượm bị bắn trúng. Lá thư rơi xa, khuôn mặt chìm trong bùn đất, bộ quần áo đỏ từ máu. Cậu nằm dưới cánh đồng lúa, tay nắm chặt bông lúa non, đôi mắt đóng cửa dần dần. Lượm đã hy sinh.

- Mẫu 2: Trong ngày Huế đổ máu, Lượm tình cờ gặp một người lính ở Hàng Bè. Dù nhỏ nhắn, Lượm vẫn nhanh nhẹn với mũ ca nô đội lệch và túi xắc xinh xắn. Cậu kể cho người lính nghe về công việc của mình và rời đi. Một thời gian sau, người lính nghe tin Lượm đã hy sinh. Trong một lần nhiệm vụ, Lượm nhận được lá thư thượng khẩn từ một chiến sĩ. Dù trận súng nổ tung, đạn rơi rụng, cậu vẫn dũng cảm bước qua cánh đồng lúa. Một ánh sáng đỏ xuất hiện, Lượm bị thương. Cậu ngã xuống, tay nắm chặt bông lúa non, đôi mắt nhắm lại. Lượm đã hy sinh.

Câu 2. Đọc các khổ thơ: 2, 3, 4, 5, lập bảng sau và điền các thông tin miêu tả Lượm vào cột bên phải.

Chi tiết đáng chú ý nhất: So sánh với hình ảnh “Như con chim chích/Nhảy trên đường vàng”. Bởi chi tiết này thể hiện sự hoạt bát, hồn nhiên của Lượm.

Câu 3. Theo em, tại sao các dòng thơ 25, 26, 47 được tách riêng thành khổ thơ?

Gợi ý: Các dòng thơ 25, 26, 47 được tách thành những khổ thơ riêng để thể hiện tâm trạng đau đớn, xót xa trước sự hy sinh của Lượm.

Câu 4. Trong tác phẩm, tác giả sử dụng nhiều từ ngữ khác nhau để gọi Lượm, mỗi từ ngữ thể hiện thái độ và tình cảm khác nhau:

Trong bài thơ, Lượm được gọi bằng các từ ngữ sau:

- “Chú bé”: Thể hiện sự thân mật nhưng không quá gần gũi, thể hiện tình cảm của một người lớn với một em trai nhỏ.

- “Cháu”: Biểu hiện mối quan hệ gần gũi, thân thiết nhưng không phải là của một người lớn với một em nhỏ.

- “Chú đồng chí nhỏ”: Cách gọi vừa thân mật, trìu mến vừa trang trọng đối với một chiến sĩ nhỏ tuổi.

- “Lượm ơi”: Sử dụng khi tình cảm, cảm xúc của người kể lên đến cao trào, thể hiện trong cách gọi tên kèm theo những từ cảm thán: “Thôi rồi, Lượm ơi và Lượm ơi, còn không?”

Câu 5. Bài thơ kết thúc bằng việc lặp lại những dòng thơ miêu tả hình Lượm vẫn như ngày đầu để khẳng định rằng Lượm vẫn sống mãi trong tâm trí và trái tim của người đọc.

Khẳng định rằng Lượm sẽ không bao giờ chết, hình ảnh của cậu vẫn sống mãi trong lòng người đọc.

Câu 6. Trong cuộc sống và trong văn học có nhiều tấm gương thiếu niên dũng cảm như nhân vật Lượm. Ví dụ, Thiếu úy Nguyễn Văn Cốc - một thiếu niên dũng cảm của lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam, đã hy sinh trong trận chiến bảo vệ biên giới quê hương.

- Mẫu 1: Nông Văn Dền, tên gọi quen thuộc là Kim Đồng, là người Nùng. Anh là đội trưởng của Đội Nhi Đồng Cứu Quốc và đã hy sinh anh dũng trong một cuộc chiến giao liên với quân Pháp, đồng thời giúp đồng đội rút lui an toàn. Vì những hành động gan dạ, Kim Đồng đã được trao danh hiệu Anh Hùng Lực Lượng Vũ Trang năm 1997.

- Mẫu 2: Trần Quốc Toản, một anh hùng dân tộc, đã thể hiện tấm lòng yêu nước khi còn rất trẻ. Dù bị loại khỏi buổi họp của vua Trần Nhân Tông, Trần Quốc Toản vẫn là một tấm gương sáng cho tinh thần yêu nước và dũng cảm của người trẻ. Câu chuyện về anh là một nguồn cảm hứng lớn cho tất cả mọi người.