Soạn bài Mẹ (Đỗ Trung Lai), Ngữ văn lớp 7 - Cánh Diều

Soạn bài Mẹ (Đỗ Trung Lai), Ngữ văn lớp 7- Cánh Diều

Soạn văn 7 cánh diều bài Mẹ

I. Chuẩn bị

1.1. Người sáng tác
- Đỗ Trung Lai, sinh năm 1950 tại Phùng Xá, Mỹ Đức, Hà Tây (cũ).
- Đỗ Trung Lai từng là giáo viên trường Văn hóa quân đội, phóng viên và là Phó trưởng phòng báo Quân đội Nhân dân cuối tuần. Ngoài thơ, ông còn nổi tiếng với sự đa tài trong việc vẽ tranh và làm báo.
- Một số tác phẩm nổi bật: 'Đêm sông Cầu' (1990), 'Anh em và những người khác' (1990), 'Thơ và tranh' (1998), 'Người chơi đàn nguyệt ở Hàng Châu' (2000),...

1.2. Tác phẩm
- Bài thơ 'Mẹ' thuộc tập thơ 'Đêm sông Cầu'.
- Tác giả sử dụng hình ảnh cây cau quen thuộc để mô tả hình ảnh mẹ, từ đó thể hiện những khổ cực mẹ phải đối mặt cũng như tình yêu thương sâu sắc, lòng xót xa của người con khi nhìn thấy tuổi già của mẹ đang gần kề.

II. Phân tích văn bản

2.1. Trong quá trình đọc

1. Tập trung vào vần và nhịp của bài thơ.
- Vần chân được sử dụng.
- Nhịp thơ biến đổi giữa 2/2 và 1/3 tùy thuộc vào từng câu.

2. Mối quan hệ giữa các từ ngữ miêu tả 'mẹ' và 'cau' ở hai khổ đầu của bài thơ.
- Những từ ngữ như 'còng - thẳng', 'xanh rờn - bạc trắng', 'cao - thấp', 'giời - đất' tạo ra mối quan hệ đối lập giữa hình ảnh của 'mẹ' và 'cau'.
=> Sử dụng từ ngữ đối lập nhấn mạnh sự già yếu theo thời gian của người mẹ.

3. Đặc điểm độc đáo của cảm xúc khi nghe từ 'nâng' (dòng 15) và 'cầm' (dòng 16).
- 'nâng' ở đây mang ý nghĩa của việc nâng đỡ nhẹ nhàng, như là sự gìn giữ tình cảm lên cao.
- Trong khi đó, 'cầm' thể hiện việc giữ chặt lại bên trong, không để nó bộc lộ ra ngoài.
=> Từ 'nâng' (dòng 15) và 'cầm' (dòng 16) là biểu tượng cho tình cảm sâu sắc, lòng kính trọng và sự chăm sóc mà người con dành cho mẹ, tạo nên một cảm xúc thăng hoa đầy xúc động.

4. Liệu dòng 18 có phải là câu hỏi hay là sự trút bỏ cảm xúc?

Dòng 18 ' - Mẹ đã già như thế nào?' là một câu hỏi thấu đáo, là cách người con thể hiện cảm xúc: sự đau đáu khi nhìn thấy mẹ già đi theo thời gian.

2.2. Sau cảm nhận

1. Phân tích đặc điểm của thể thơ bốn chữ trong bài 'Mẹ' qua các yếu tố: Số âm và nhịp ở từng dòng thơ, vần của bài thơ.
- Số âm trên mỗi dòng thơ: 4 âm/1 dòng.
- Nhịp thơ linh hoạt 2/2, 1/3 tùy theo bối cảnh.
- Vần chân của bài thơ: Gieo vần chặt.

Soạn bài 'Mẹ' (tác giả Đỗ Trung Lai), Môn Ngữ Văn lớp 7 - Bài học về Sự Kiện Đặc Biệt

2. Bài thơ 'Mẹ' nói lên điều gì và tác động cảm xúc ra sao? Đưa ra nhận định tổng quan sau khi thưởng thức bài thơ.
- Bài thơ 'Mẹ' thể hiện cảm nhận của người con trước hình ảnh mẹ già đi theo thời gian, từ đó truyền đạt cảm xúc của sự xót xa, lòng trân trọng và tình yêu thương mẹ sâu sắc.
- Nhận định tổng quan: Sau khi đọc bài thơ, tôi cảm thấy xúc động và bi kịch trước diễn biến tuổi già của người mẹ và sự yêu thương chân thành từ phía người con.

3. Phân tích từ ngữ tác giả sử dụng để mô tả 'mẹ' và 'cây cau' trong bài thơ. Các biện pháp tu từ nào được tác giả áp dụng? Đánh giá tác dụng của chúng.
- Từ ngữ mô tả 'mẹ': còng, tóc bạc trắng, cao suy giảm, gần đất, khô gầy.
- Từ ngữ về 'cây cau': thẳng, lá xanh tươi tắn, cao ngất, gần với trời, khô cạn.
- Biện pháp tu từ sử dụng để mô tả 'mẹ' và 'cây cau':
+ Sự tương phản (phép đối): 'còng - thẳng, xanh tươi - bạc trắng, cao - suy giảm, trời - đất'.
=> Hiệu quả: Đặ emphasize hình ảnh người mẹ dần già đi theo thời gian.
+ Biện pháp so sánh 'Miếng cây cau khô/ Khô gầy như hình bóng mẹ'.
=> Hình ảnh cây cau được so sánh với hình ảnh mẹ, nhấn mạnh sự già yếu của mẹ. Điều này thể hiện sự xót thương và tiếc nuối của người con đối với mẹ.
+ Câu hỏi tu từ 'Tại sao mẹ lại già?'.
=> Hiệu ứng: Thể hiện tâm trạng buồn bã, xót thương của người con khi chứng kiến sự già nua của mẹ theo thời gian.

4. Phân tích từ ngữ và hình ảnh thể hiện tình cảm của đứa con đối với mẹ ở hai khổ thơ cuối cùng của bài.
- 'Con đưa lên tay/ Đôi lệ không cầm giữ nổi'
- 'Ngẩng lên trời hỏi/ - Sao mẹ ta lại già?'
=> Thể hiện tình cảm xót xa, đau đớn của đứa con trước sự già nua của mẹ.

5. Trong những hình ảnh tác giả vẽ nên để mô tả người mẹ, tôi ấn tượng nhất với hình ảnh nào? Vì sao?

Trong tất cả những hình ảnh tác giả tận dụng để miêu tả người mẹ, tôi bị ấn tượng sâu sắc nhất bởi hình ảnh 'Miếng cau khô/ Khô gầy như hình bóng mẹ'. Hình ảnh miếng cau khô gợi lên hình ảnh mẹ già mệt mỏi và sự hy sinh không ngừng nghỉ của mẹ. Mẹ, người đã hi sinh hết mình để nuôi dưỡng con cái, giờ đây đã trở nên già nua. Điều này khiến tôi cảm thấy biết ơn và yêu quý mẹ hơn.

6. Qua những thay đổi của người thân trong gia đình theo thời gian, tôi nhận thấy những sự biến đổi nào? Tôi trải qua những cảm xúc gì khi chứng kiến những thay đổi đó?

HS chia sẻ theo cảm nhận cá nhân.

Gợi ý:

Khi nhìn nhận về thời gian, những thành viên trong gia đình em đã trải qua những sự biến đổi đáng chú ý. Bố mẹ, người đã bao dung nuôi nấng em, giờ đây trải qua sự già nua: nếp nhăn khắp khuôn mặt, mái tóc như lụa mỏng manh, những sợi tóc bạc bay bổng. Đôi mắt bố mẹ cũng không còn phô diễn sự tinh tế như trước. Những thay đổi ấy làm cho em trân trọng và yêu quý bố mẹ hơn. Em sẽ nỗ lực học tập để chăm sóc bố mẹ và làm cho họ tự hào.

Ánh sáng từ hình ảnh cây cau trong bài thơ của Đỗ Trung Lai làm nổi bật nỗi đau lòng khi chứng kiến mẹ già yếu từng ngày. Bài thơ không chỉ làm cho học sinh thấu hiểu về tình cảm gia đình thiêng liêng, cao quý mà còn truyền đạt thông điệp sâu sắc về sự quý trọng của những người thân yêu!

Các bài soạn văn mẫu lớp 7 khác để các bạn tham khảo, giúp các em chuẩn bị bài tốt hơn và hiểu rõ hơn về bài học.
- Soạn bài 'Người hàng xóm' (Nguyễn Xuân Hoàng), Ngữ văn lớp 7, Cánh Diều
- Soạn bài 'Tìm hiểu văn hóa dân dụ H'Mông', Ngữ văn lớp 7, Cánh Diều