Soạn bài Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo).

Buzz

Đọc tóm tắt

- Phần I yêu cầu phân tích hàm ý trong đoạn trích SGK Ngữ văn 9, tập 2 về chị Dậu thông báo việc bán con mà không nói thẳng vì quá đau lòng, và câu nói rõ hơn khi chị Dậu giải thích việc bán con cho nhà cụ Nghị.
- Phần II yêu cầu phân tích hàm ý trong các đoạn trích của Nguyễn Thành Long, Lỗ Tấn và Nguyễn Du, cùng việc nhận diện các câu mời mọc và từ chối trong đoạn hội thoại và thơ.

Phần I

ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý

Đọc đoạn trích trong SGK Ngữ văn 9, tập 2 và trả lời câu hỏi.

Chị Dậu vừa nói vừa mếu:

- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:

- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?

Chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:

- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Cái Tí nghe nói liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc:

- U bán con thật đấy u? Con van u, con lạy u, con còn bé, u đừng bán con đi, tội nghiệp.

1. Nêu hàm ý của những câu in đậm. Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý?

2. Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy? Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ?

Trả lời:

1. Câu nói đầu của chị Dậu hàm ý rằng sau bữa ăn này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa vì mẹ đã bán con. Chị Dậu tránh nói thẳng vì điều này quá đau lòng.

2. Câu nói sau của chị Dậu rõ hơn: mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí hiểu được câu nói sau qua phản ứng giãy nảy và câu hỏi trong tiếng khóc 'U bán con thật đấy ư?'

Phần II

LUYỆN TẬP

Câu 1=> 2

Câu 1 (trang 91 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Đọc đoạn trích trong SGK và trả lời câu hỏi.

- Anh nói tiếp đi. – Ông giục.

- Báo cáo hết! – Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. – Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.

Thời gian ngắn ngủi thúc giục cả họa sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo mắt nhìn qua một lượt rồi ngồi xuống ghế.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

- […] Anh Tấn này! Anh bây giờ sang trọng rồi, không cần mấy thứ đồ gỗ hỏng này nữa. Chuyên chở lại lịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được hết.

- Có gì đâu mà sang trọng! Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để…

- Ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo là không sang trọng? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng? Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu!

Biết không thể nói được đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm.

- Ối dào! Càng giàu càng không dám rời đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu!

(Lỗ Tấn, Cố hương)

Thoắt trông nàng đã chào thưa:

“Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!

Đà bà dễ có mấy tay,

Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan!

Dễ dàng là thói hồng nhan,

Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều.”

Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,

Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

Trả lời:

a) Người nói là anh thanh niên, người nghe là họa sĩ và cô gái.

- Hàm ý của câu in đậm là “Mời bác và cô vào uống nước'.

- Hai người nghe đều hiểu hàm ý, chi tiết “Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà” và “ngồi xuống ghế “ cho biết điều này.

b) Người nói là anh Tấn, người nghe là chị hàng đậu (ngày trước).

- Hàm ý của câu in đậm là “Chúng tôi không thể cho được”.

- Người nghe hiểu được hàm ý đó, thể hiện ở câu nói cuối cùng: “Càng giàu càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu!”.

c) Người nói là Thúy Kiều, người nghe là Hoạn Thư.

- Hàm ý câu in đậm đầu là cách chào “mát mẻ”, “giễu cợt”.

- Hàm ý câu in đậm sau là “Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng'.

- Hoạn Thư hiểu hàm ý đó, nên “hồn lạc phách xiêu - Khấu đầu dưới trướng, liệu điều kêu ca'.

Câu 3 => 4

Câu 3 (trang 92 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Điền câu có hàm ý từ chối vào đoạn hội thoại sau:

A: Mai về quê với mình đi!

B: /.../

A: Đành vậy.

Trả lời:

- Đưa lý do không thể về quê, ví dụ: “Bận ôn thi”, “Phải đi thăm người ốm”...

- Chú ý phải dùng câu chứa hàm ý từ chối, không dùng những câu mơ hồ như 'Để mình xem đã!”, “Mai hẵng hay!”...

Câu 4 (trang 92 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc so sánh 'hi vọng' với 'con đường' trong các câu sau:

Tôi nghĩ: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Giống như những con đường trên mặt đất; thật ra trên mặt đất vốn không có đường. Người ta đi mãi thành đường thôi.

(Lỗ Tấn, Cố hương)

Trả lời:

Hàm ý của Lỗ Tấn là: Dù hi vọng chưa thực hư rõ ràng, nhưng cố gắng thực hiện thì có thể đạt được kết quả.

Câu 5

Câu 5 (trang 92 SGK Ngữ văn 9, tập 2)

Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người ở trên mây và sóng (trong bài thơ Mây và sóng của Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.

Trả lời:

- Câu có hàm ý mời mọc là hai câu mở đầu bằng “Bọn tớ chơi...”.

- Câu có hàm ý từ chối là hai câu “Mẹ mình đang đợi ở nhà“ và “Làm sao có thể rời mẹ mà đến được?”.

- Câu có hàm ý mời mọc thêm có thể là: 'Có muốn chơi với bọn tớ không?'

- Câu có hàm ý từ chối thêm có thể là: “Mình phải về nhà với mẹ yêu của mình.”

Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc khách hàng và chỉ dành cho khích lệ tinh thần trải nghiệm du lịch, chúng tôi không chịu trách nhiệm và không đưa ra lời khuyên cho mục đích khác.

Nếu bạn thấy bài viết này không phù hợp hoặc sai sót xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua email [email protected]

Các câu hỏi thường gặp

Hàm ý trong câu nói của chị Dậu thể hiện điều gì về tình cảm của mẹ dành cho con?

Câu nói của chị Dậu hàm ý mẹ đã bán con đi, nhưng chị không dám nói thẳng vì sợ làm tổn thương con. Điều này thể hiện sự hy sinh và tình yêu thương vô bờ của người mẹ.

Tại sao chị Dậu phải dùng hàm ý thay vì nói thẳng với con về sự chia ly?

Chị Dậu không dám nói thẳng vì sự chia ly quá đau lòng. Việc sử dụng hàm ý giúp giảm bớt nỗi đau cho cả mẹ lẫn con, nhất là khi điều đó quá tàn nhẫn.

Làm sao để nhận biết hàm ý trong các câu nói của các nhân vật trong đoạn trích?

Hàm ý trong các câu nói có thể nhận diện qua phản ứng hoặc câu hỏi của người nghe, như khi Cái Tí khóc và hỏi 'U bán con thật đấy ư?'.

Hàm ý trong đoạn đối thoại của anh Tấn và chị hàng đậu là gì?

Hàm ý của anh Tấn là họ không thể cho được những món đồ cũ, dù anh cố tránh đề cập thẳng đến lý do. Câu cuối của chị hàng đậu thể hiện sự hiểu rõ hàm ý này.

Hàm ý trong câu nói của Thúy Kiều đối với Hoạn Thư có tác dụng gì?

Câu nói của Thúy Kiều có hàm ý mỉa mai và giễu cợt, đồng thời cũng ngầm báo hiệu sự trả thù, khiến Hoạn Thư sợ hãi và hoang mang.

Câu nói của Lỗ Tấn về hi vọng và con đường mang ý nghĩa gì?

Lỗ Tấn sử dụng hình ảnh con đường để diễn đạt rằng hi vọng, dù không rõ ràng, nhưng nếu cố gắng thực hiện thì sẽ dẫn đến kết quả, giống như con đường dần hình thành qua sự đi lại.