Soạn bài Nghĩa tường minh và ý nghĩa (phần tiếp theo)
I. Điều kiện áp dụng hàm ý
Câu 1 (trang 90 sách Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):
Hàm ý của các câu in đậm:
- 'Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.' có nghĩa: Bữa sau con ăn ở nhà ông Nghị, thôn Đoài
'Con sẽ ăn ở nhà ông Nghị thôn Đoài.' có nghĩa: Ông U đã bán con cho ông Nghị thôn Đoài.
- Chị Dậu không dám nói trực tiếp với con vì sợ con buồn, vì trong lòng còn đau buồn, day dứt vì đã bán con.
Câu 2 (trang 91 sách Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):
- Ý nghĩa trong câu thứ 2 rõ hơn
- Vì khi nói câu đầu tiên, cái Tí vẫn chưa hiểu rõ ý của chị Dậu
- Cái Tí hỏi lại mẹ “U bán con thật đấy ư?
II. Bài tập rèn luyện
Câu 1 (trang 91 sách Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):
a. 'Chè đã thấm đầy rồi đấy.': Người nói là anh trai trẻ, người nghe là ông họa sĩ và cô con gái. Ý nghĩa là: Mời ông và cô vào uống nước.
b. 'Chúng tôi cần phải bán những thứ này đi để...': Người nói là anh Tấn, người nghe là chị chủ quán. Ý nghĩa là: Chúng tôi không thể giữ những thứ này nữa.
c. Trong cả hai trường hợp, người nói là Thuý Kiều, người nghe là Hoạn Thư.
- 'Tiểu thư cũng phải đến đây bây giờ !': Người quyền uy, quý phái như tiểu thư cũng phải đến đây ư? (câu này mang ý giễu cợt).
- 'Càng độc ác càng gặp báo ứng nhiều.'': Rồi đây kẻ độc ác như ngươi sẽ phải gánh sự trả thù xứng đáng.
Trong các trường hợp trên, người nghe đều hiểu được ý nghĩa của người nói. Các chi tiết dưới đây minh chứng điều này:
- (a): Ông lập tức theo sau anh trai vào nhà, quét mắt qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế.
- (b): - Ôi dào ! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại càng giàu có !
- (c): Hoạn Thư tinh quái lung lay bước chân,- Trở ngại dưới chân cũng cười vui vẻ.
Câu 2 (trang 92 sách Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):
- ' Cơm sôi rồi, ăn bây giờ!': Ý nghĩa là: đổ nước vào để cơm không nhão.
- Bé Thu phải sử dụng hàm ý vì không muốn gọi tên ông Sáu, không muốn gọi ông Sáu là ba, nhưng vì không biết nấu ăn
- Sử dụng hàm ý trong tình huống này không hiệu quả, vì người nghe từ chối hợp tác bằng cách 'ngồi yên', giả vờ không nghe bởi vì lời nói đó không dành cho họ.
Câu 3 (trang 92 sách Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Có thể đưa ra lý do không thể tham gia vào ngày mai (ví dụ: “Rất tiếc, mình đã hứa Hoa rồi”, “Mai mình phải ôn thi”...
Câu 4 (trang 92 sách Ngữ Văn lớp 9 Tập 2): Qua việc so sánh giữa “hi vọng” và “con đường” của Lỗ Tấn, chúng ta có thể hiểu được ý nghĩa của tác giả: “Mặc dù hi vọng chưa chắc chắn là thực sự hay không, nhưng nếu ta cố gắng và kiên trì thì vẫn có thể đạt được thành công”
Câu 5 (trang 93 sách Ngữ Văn lớp 9 Tập 2):
- (a): Các câu mời gọi:
+ 'Bọn mình chơi từ khi tỉnh giấc cho đến khi hoàng hôn buông xuống. Bọn mình chơi với bình minh rực rỡ, bọn mình chơi với ánh trăng bạc.'
+ 'Bọn mình hát từ sớm tới muộn cho đến khi hoàng hôn buông xuống. Bọn mình khám phá mọi nơi mà không biết đến đâu là kết thúc.'.
Các câu từ chối:
+ 'Mẹ mình đang đợi ở nhà'
+ 'Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời xa mẹ được?'
(b): Có thể thêm câu mời mọc rõ ràng hơn:
+ Có ai muốn tham gia cùng với bọn mình không?
+ Chơi cùng bọn mình thật là thú vị!