Soạn bài Nguyệt cầm Chân trời sáng tạo trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11, ở trang 60 của tập sách Chân trời sáng tạo tập 2

Trong chương trình học môn Ngữ văn lớp 11, học sinh sẽ được rèn luyện kỹ năng nói và nghe.

Mytour muốn giới thiệu tài liệu Soạn văn 11: Nguyệt cầm, để hỗ trợ học sinh chuẩn bị bài học và ôn tập kiến thức.

Sắp xếp bài Nguyệt cầm

Trước khi bắt đầu đọc

Hãy tưởng tượng cảm xúc của bạn khi nghe tiếng đàn trong đêm trăng.

Gợi ý:

Cảm nhận khi nghe tiếng đàn trong đêm trăng là mơ màng, đầy cảm xúc và một chút buồn bã.

Tiến hành đọc văn bản

Câu hỏi 1. Hình ảnh “mỗi giọt rơi tàn” mô tả điều gì?

Hình ảnh “mỗi giọt rơi tàn” mô tả tiếng đàn như được hòa quyện thành từng giọt, rơi xuống.

Câu hỏi 2. Bạn tưởng tượng âm thanh “long lanh tiếng sỏi” như thế nào?

Từ “long lanh” mô tả hình ảnh nhưng được sử dụng để diễn tả âm thanh vang vọng, trầm ấm của tiếng sỏi.

Câu hỏi 3. Hình ảnh “biển” và “chiếc đảo” tương quan như thế nào?

Hình ảnh “biển” rộng lớn, còn “chiếc đảo” lại nhỏ bé. “Biển” bao gồm cả
chiếc đảo”.

Sau khi đã đọc

Câu hỏi 1. Hình ảnh trăng lấp lánh trên dây đàn ở khổ thơ đầu tiên có điều gì đặc biệt so với hình ảnh trăng và đàn trong tác phẩm nghệ thuật (văn học hoặc hội hoạ, âm nhạc) mà bạn biết?

Trăng và đàn hòa quyện vào nhau (không thể tách rời), trăng như thấm vào dây đàn như linh hồn nhập vào thể xác, mang lại sự sống, linh hồn cho đàn.

Bài 2. Kẻ bảng sau vào sổ và ghi vào cột [1], cột [2] một số chi tiết nghệ thuật đã kết hợp để tạo ra các hình ảnh thể hiện sự tương tác của các giác quan trong cột [3]:

Từ bảng trên, cho biết: bạn cảm nhận thế nào về sự kết hợp giữa các cảm giác và tác dụng nghệ thuật của sự kết hợp đó trong bài thơ; từ đó, giải thích ý nghĩa của tựa đề Nguyệt cầm.

- Cảm nhận về sự kết hợp giữa các cảm giác và tác dụng nghệ thuật của sự kết hợp đó trong bài thơ: không gian trong lành, yên tĩnh; dần dần sáng lên, mênh mông và rộng lớn; tiếng vang trong trẻo, cảm giác lạnh buốt, rùng mình; hình ảnh mơ hồ, huyền ảo;...

- Tựa đề Nguyệt cầm: sự kết hợp giữa nguyệt (trăng - ấn tượng thị giác) và cầm (đàn - ấn tượng thính giác), cũng như sự giao thoa với ý nghĩa của cụm từ nguyệt cầm (một loại đàn dây cổ).

Bài 3. Các cảm giác “lạnh” (khổ 1), “rùng mình” (khổ 2), “ghê như nước” (khổ 3), “rợn” (khổ 4),... là cảm giác của ai và xuất phát từ đâu?

- Cảm nhận “lạnh” (khổ 1) và “ghê như nước” (khổ 3) có thể xuất phát từ dây đàn kim loại (người chơi đàn cảm nhận khi chạm vào dây đàn) hoặc từ âm sắc trong vắt, cao vút của tiếng đàn (chủ thể trữ tình cảm nhận khi lắng nghe tiếng đàn cất lên trong đêm tĩnh). Tiếng đàn chậm rãi, từng nốt ở khổ 1 (tạo cảm giác lạnh đột ngột) và nhanh, réo rắt ở khổ 3 (tạo ấn tượng như dòng nước chảy).

- Cảm nhận “rùng mình” (khổ 2) đến từ sự mờ mịt của “bóng sáng”, có thể là bóng trăng mờ ảo, huyền hoặc trong không gian đêm tối.

- Cảm giác “rợn” (khổ 4) là cảm giác của chủ thể trữ tình khi bốn bề xung quanh là “ánh nhạc: biển pha lê” tràn ngập ánh sáng (cảm nhận thị giác) và tràn ngập một dòng âm thanh trong trẻo như pha lê với tiết tấu nhanh, hối hả (cảm nhận thính giác).

Câu 4. Chủ thể trữ tình trong bài thơ đã thể hiện cảm xúc gì khi lắng nghe tiếng đàn? Các chi tiết nào trong bài thơ thể hiện điều đó?

Câu 5. Xác định ý nghĩa tượng trưng của hình ảnh người phụ nữ ở khổ thơ thứ hai, bến Tầm Dương ở khổ thơ thứ ba và sao Khuê ở khổ thơ cuối. Chỉ ra mối liên hệ giữa những hình ảnh này, từ đó xác định cấu tứ của bài thơ.

Câu 6. Định rõ cách ngắt nhịp và phối hợp âm điệu trong bài thơ. Cách ngắt nhịp và phối hợp âm điệu đó đã tạo ra giai điệu thế nào cho bài thơ và giúp bạn hình dung như thế nào về tiếng đàn nguyệt trong đêm lạnh?

Bài tập sáng tạo: Vẽ một bức tranh thể hiện ý tưởng của bạn sau khi đọc bài thơ hoặc viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) mô tả ấn tượng sâu sắc nhất của bạn về bài thơ.