Buzz
Soạn bài Nhân vật giao tiếp một cách chi tiết và ngắn gọn - Ngữ văn 12
Câu 1 (trang 18 SGK Ngữ văn 12 tập 2):
Đọc đoạn trích sau và phân tích theo các câu hỏi bên dưới:
Một lần, hắn đang gò lưng kéo xe bò thóc lên dốc, hắn hò một câu để giảm bớt mệt nhọc:
Muốn ăn cơm trắng mấy giò không?
Đến đây đẩy xe bò cùng anh nào!
Dù hắn không có ý trêu ghẹo ai, nhưng mấy cô gái vẫn đẩy cô ả ra với hắn, cười ầm lên:
- Kìa, anh ấy gọi! Muốn ăn cơm trắng mấy giò thì ra đẩy xe bò với anh ấy nhé!
Thị tỏ vẻ nghi ngờ:
- Thực sự có cơm trắng mấy giò không? Nói thật hay đùa đấy?
Tràng quay lại, lau mồ hôi trên trán và cười:
- Thực sự đấy, nếu muốn thì ra đẩy xe nhanh lên!
Thị lập tức đứng dậy, vội vàng chạy tới đẩy xe cho Tràng.
- Nếu thật sự có cơm thì đẩy xe đi, đừng ngại gì cả. Thị liếc mắt và cười rạng rỡ.
(Vợ nhặt - Kim Lân)
Câu hỏi:
a) Các nhân vật trong cuộc giao tiếp này có đặc điểm gì về lứa tuổi, giới tính, tầng lớp xã hội?
b) Các nhân vật thay đổi vai trò nói và nghe như thế nào? Lượt nói đầu tiên của nhân vật “Thị” nhắm đến ai?
c) Các nhân vật có bình đẳng về vị thế xã hội không?
d) Họ có quan hệ gì khi bắt đầu cuộc giao tiếp?
e) Những yếu tố về vị thế xã hội, quan hệ, lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp ảnh hưởng đến lời nói của các nhân vật ra sao?
=> Trả lời:
a) Trong cuộc giao tiếp này, các nhân vật bao gồm: Tràng, một số cô gái và một cô gái tên là 'Thị'.
Các nhân vật có đặc điểm như sau:
- Về lứa tuổi: Họ đều là những người trẻ tuổi, khoảng mười mấy đến đôi mươi.
- Về giới tính: Tràng là nam, còn lại đều là nữ.
- Về tầng lớp xã hội: Họ là những người lao động nghèo khổ trong xã hội phong kiến.
b. Các nhân vật chuyển đổi vai trò nói và nghe luân phiên như sau:
- Lượt lời 1: Tràng là người nói, còn các cô gái, bao gồm cả Thị, là những người nghe.
- Lượt lời 2: Các cô gái nói, trong khi Tràng và Thị là người nghe.
- Lượt lời 3: Thị là người nói, và Tràng cùng các cô gái là những người nghe chủ yếu.
- Lượt lời 4: Tràng nói, và Thị là người nghe.
- Lượt cuối cùng: Thị chủ yếu nói với Tràng, trong khi Tràng và các cô gái là những người nghe.
c. Trong cuộc giao tiếp này, các nhân vật đều có cùng vị thế xã hội trong xã hội phong kiến (họ đều là người lao động nghèo khó, cùng cảnh ngộ khốn khó).
d. Khi cuộc giao tiếp bắt đầu, Tràng, Thị và các cô gái là những người hoàn toàn xa lạ. Họ không quen biết nhau nhưng nhanh chóng trở nên thân thiết do cùng lứa tuổi và hoàn cảnh tương tự.
e. Các yếu tố như vị thế xã hội, quan hệ, lứa tuổi, giới tính và nghề nghiệp ảnh hưởng đến cách giao tiếp của các nhân vật. Ban đầu, họ có chút ngại ngùng nhưng dần dần trở nên thoải mái hơn nhờ sự tương đồng về lứa tuổi và hoàn cảnh xã hội, dẫn đến sự giao tiếp cởi mở và thân thiết.
Câu 2 (trang 19 SGK Ngữ văn 12 tập 2):
Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời các câu hỏi sau:
Nhìn qua đã hiểu tình hình. Từ làm lý trưởng đến chánh tổng, giờ đến lượt con cụ làm lý trưởng, cụ không lạ gì việc này. Cụ quát mấy bà vợ đang cãi nhau với chồng:
- Các bà vào nhà đi, đàn bà chỉ biết gây chuyện thôi!
Rồi cụ quay sang bọn làng, giọng dịu dàng hơn:
- Các ông bà về đi, có chuyện gì mà tụ tập đông thế này?
Không ai phản ứng, người dân dần dần rời đi. Họ không chỉ vì nể cụ mà còn vì sự yên ổn của mình, vì dân quê ghét sự ồn ào. Ai dại gì đứng lại, sợ bị triệu làm chứng. Còn lại chỉ có Chí Phèo và cha con cụ bá. Cụ lại gần Chí Phèo, nhẹ nhàng gọi:
- Chí ơi, sao lại thế này?
Chí Phèo lim dim mắt, rên rỉ:
- Tao chỉ chống lại bố con nhà mày thôi. Nhưng nếu tao chết thì có thằng sạt nghiệp và còn bị tù tội nữa.
Cụ bá cười khẩy, nhưng tiếng cười rất lớn: người ta nói cụ cũng nổi tiếng vì tiếng cười.
- Anh nói hay lắm! Ai làm gì mà anh phải chết? Đời người có phải con ngóe đâu? Lại say rồi phải không?
Rồi cụ đổi giọng, hỏi thân mật:
- Khi nào về thế? Sao không vào nhà tôi chơi? Vào uống nước đi.
Thấy Chí Phèo không nhúc nhích, cụ tiếp tục:
- Đứng lên đi, vào uống nước trước đã. Có gì ta bàn bạc tử tế, cần gì phải làm ầm lên, người ngoài thấy, mang tiếng cả.
Vừa kéo Chí Phèo vào, cụ vừa phàn nàn:
- Khổ quá! Nếu tôi ở nhà, đâu đến nỗi thế này. Chỉ cần nói chuyện, chuyện gì cũng xong. Chỉ tại thằng lý Cường nóng tính, không suy nghĩ. Anh với nó còn có họ đấy.
Chí Phèo không biết về họ hàng nhưng cũng thấy lòng nhẹ nhõm hơn. Hắn cố làm ra vẻ nặng nề, ngồi xuống. Cụ bá biết đã thắng, liếc mắt nháy con một cái, quát:
- Lý Cường đâu! Tội mày đáng chết. Không bảo người ta đun nước, mau lên!
(Chí Phèo - Nam Cao)
Câu hỏi:
a) Trong đoạn trích, các nhân vật giao tiếp nào xuất hiện? Khi nào bá Kiến nói với một người, khi nào với nhiều người?
b) Vị thế của bá Kiến so với từng người nghe như thế nào? Điều này ảnh hưởng đến cách nói và nội dung lời nói của bá Kiến ra sao?
c) Bá Kiến đã áp dụng chiến lược giao tiếp nào với Chí Phèo? Phân tích cụ thể chiến lược đó theo các bước sau:
(1) Bá Kiến đuổi hết mọi người để chỉ đối thoại với Chí Phèo (cách đuổi và mục đích).
(2) Bá Kiến làm giảm cơn tức giận của Chí Phèo bằng hành động và lời nói (cách nói, từ xưng hô, nội dung).
(3) Bá Kiến nâng vị thế của Chí Phèo lên ngang hàng với mình (từ xưng hô, cách nói, ngôi gộp) và nhận Chí Phèo là họ hàng.
(4) Bá Kiến kết tội Lý Cường và yêu cầu Lý Cường tiếp đón Chí Phèo (cách kết tội, mục đích).
d) Với chiến lược giao tiếp như vậy, bá Kiến có đạt được mục đích và hiệu quả không? Phản ứng của những người nghe ra sao khi nghe bá Kiến nói?
=> Trả lời:
a) Các nhân vật trong đoạn giao tiếp bao gồm: Bá Kiến, các bà vợ của ông, dân làng và Chí Phèo. Bá Kiến giao tiếp với một người khi nói trực tiếp với Chí Phèo. Còn khi nói với các bà vợ, dân làng, và Lý Cường, Bá Kiến đang giao tiếp với nhiều người, bao gồm cả Chí Phèo.
b) Vị thế xã hội của Bá Kiến đối với từng người nghe:
- Với các bà vợ: Bá Kiến giữ vai trò là chồng và người đứng đầu gia đình, nên có quyền quát mắng.
- Với dân làng: Bá Kiến là người có địa vị cao, thuộc tầng lớp bề trên như tiểu tư sản, và có sự áp bức đối với người khác.
- Với Chí Phèo: Bá Kiến là ông chủ cũ và là người đã khiến Chí Phèo vào tù.
- Với Lý Cường: Bá Kiến là cha, quát con với mục đích thực tế là để làm dịu Chí Phèo.
c) Bá Kiến thực hiện các hành vi giao tiếp với Chí Phèo như sau:
- Bá Kiến yêu cầu mọi người rời đi bằng giọng nói vừa tôn trọng vừa đe dọa, để có thể nói chuyện riêng với Chí Phèo.
- Sử dụng lời lẽ ngọt ngào và nhẹ nhàng để làm dịu và hỏi thăm Chí Phèo.
- Nâng cao vị thế của Chí Phèo, coi Chí như bạn bè ngang hàng với mình.
- Bá Kiến kết tội Lý Cường và yêu cầu Lý Cường tiếp đãi Chí Phèo, khiến Chí nghĩ rằng Bá Kiến vì tôn trọng mình mà trách con cái và yêu cầu tiếp đãi.
d) Với cách giao tiếp đó, Bá Kiến đã hoàn thành mục tiêu giao tiếp một cách hiệu quả. Những người tham gia cuộc hội thoại đều nghe theo lời của Bá Kiến. Ngay cả Chí Phèo, người thường hung dữ, cuối cùng cũng bị thuyết phục và nghe lời.
