Soạn bài Nói và nghe: Phân tích và đánh giá hai tác phẩm trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12, tập 1: Cánh diều

Bài tập

Trả lời câu hỏi trang 104 trong Sách Giáo Khoa Văn 12: Cánh diều

So sánh phong cách sáng tạo của hai tác giả qua hai đoạn trích từ “Nhật kí Đặng Thùy Trâm” (Đặng Thùy Trâm) và “Một lít nước mắt” (Ki-tô A-ya)

Giải thích chi tiết

Xin chào quý thầy cô và các bạn, hôm nay, tôi muốn thảo luận về việc so sánh phong cách văn học của các tác giả thông qua hai đoạn trích từ “Nhật kí Đặng Thùy Trâm” (Đặng Thùy Trâm) và “Một lít nước mắt” (Ki-tô A-ya)

Trần thuật là việc giới thiệu, tóm tắt, thuyết minh, và mô tả về nhân vật, sự kiện, hoàn cảnh theo cách một người kể chuyện nhất định nhìn nhận. Để gây ấn tượng với độc giả, mỗi tác giả cần sử dụng một cách tinh tế yếu tố nghệ thuật này trong câu chuyện của mình. Thông qua việc so sánh phong cách trần thuật, giữa hai đoạn trích từ “Nhật kí Đặng Thùy Trâm” (Đặng Thùy Trâm) và “Một lít nước mắt” (Ki-tô A-ya), chúng ta có thể hiểu rõ hơn ý nghĩa của hiệu ứng nghệ thuật này

Đầu tiên, về người kể chuyện. Cả hai đoạn trích đều sử dụng góc nhìn thứ nhất, từ quan điểm của nhân vật chính. Cụ thể, trong đoạn trích từ “Nhật kí Đặng Thùy Trâm”, người kể là bác sĩ Đặng Thùy Trâm.Đây là những ghi chép hàng ngày về cuộc sống trên tuyến đầu chống Mỹ của bác sĩ Đặng Thùy Trâm. Trong đoạn trích “Một lít nước mắt” là nhân vật Ki-tô A-ya, một học sinh trung học phổ thông người Nhật Bản. Đoạn trích này lànhững ghi chép chân thực, cảm động về suy nghĩ và cuộc sống của Kito Aya khi chiến đấu với căn bệnh tiểu não khi cô mới mười lăm tuổi. Cuốn nhật kí tái hiện lại thời kỳ chiến đấu với căn bệnh của cô gái Aya. Từ đó, độc giả có thể nhận ra điểm chung giữa hai tác giả: Cả hai đều làphụ nữ ở tuổi thanh xuân, tràn đầy năng lượng; sống trong hoàn cảnh khó khăn và có mối quan hệ mạnh mẽ với gia đình. Tuy nhiên, cũng có sự khác biệt giữa hai nhân vật này. Về công việc, Thùy Trâm là bác sĩ ở tuyến đầu của cuộc chiến với công việc hàng ngày là điều trị cho những người lính bị thương trong quá trình chiến đấu và dạy học về y học cho học sinh. Còn A-ya vẫn là học sinh trung học phổ thông. Sống trong hai hoàn cảnh khác nhau, tâm trạng của hai nhân vật cũng khác nhau: Một bên là bác sĩ luôn tràn đầy nhiệt huyết và lạc quan; là một chiến binh dũng cảm, gan dạ, dành tất cả cho lý tưởng của mình, trong khi đó, cô bé A-ya đau khổ, mệt mỏi khi đối mặt với căn bệnh đáng sợ. Tuy nhiên, A-ya vẫn có tinh thần sống mạnh mẽ. Về ước mơ, trong thời kỳ chiến tranh ác liệt, Thùy Trâm mong muốn giành chiến thắng cho đất nước, đem lại độc lập tự do, còn A-ya mong muốn có một cuộc sống bình thường như bất kỳ học sinh nào khác. Để thực hiện ước mơ của mình, mỗi người có một lý do sống riêng: Thùy Trâm có lý tưởng cao cả, sẵn lòng hi sinh cho đất nước, trong khi A-ya có tinh thần sống mạnh mẽ, chiến đấu với căn bệnh.

Phân tích về phương pháp truyền đạt thông qua kết hợp kể chuyện và mô tả, lập luận, cảm xúc. Cả hai tác phẩm đều thể hiện rõ ràng phương pháp nghệ thuật này, từ đầu đến cuối đoạn trích. Điểm chung là cả hai đều giúp khắc họa tính cách của nhân vật chính. Tuy nhiên, có sự khác biệt. Trong đoạn trích của Nhật kí Đặng Thùy Trâm: miêu tả rõ ràng cảnh chiến trường khốc liệt - môi trường làm việc của bác sĩ Đặng Thùy Trâm cũng như lý tưởng, suy nghĩ của cô bằng cách kết hợp miêu tả như “Những ngày bận rộn trong công việc, thương tật nặng, ít người, mọi người trong bệnh viện đều làm việc vất vả... Khối lượng công việc quá lớn mà không có ai giúp đỡ, một mình tôi phải trách nhiệm với bệnh viện, điều trị bệnh, giảng dạy. Vô cùng vất vả nhưng tôi cảm thấy rằng tôi đã cống hiến hết tài năng, sức lực của mình... trong công việc y tế.”

Trong đoạn trích Một lít nước mắt đã thể hiện hoàn cảnh chiến đấu với căn bệnh của A-ya cực kỳ khó khăn cùng cảm xúc đau khổ, mệt mỏi nhưng vẫn đầy nghị lực sống qua việc kể lại cuộc trò chuyện giữa A-ya và mẹ khi A-ya nhận ra mình không thể đi lại được do căn bệnh tiểu não kết hợp với miêu tả như “Tôi đang biết đi, bây giờ thì chuyển sang bò, gần như cả ngày, cảm giác như tôi bị thoái hóa vậy”, “Tôi bò đến nhà vệ sinh cách đó ba mét, hành lang lạnh lẽo”, “...mẹ không nói gì, nước mắt như ngừng lại trên sàn nhà”

Do đó, việc sử dụng phương pháp trần thuật kết hợp giữa kể chuyện và mô tả, lập luận, cảm xúc làm cho từng tác phẩm trở nên hiệu quả. Trước hết, trong đoạn trích của Nhật kí Đặng Thùy Trâm đã giúp miêu tả sự kiện và nhân vật trong nhật kí trở nên sống động. Đồng thời, khắc họa cảnh chiến đấu khốc liệt tại chiến trường với biết bao nhiêu chiến sĩ đã bị thương nặng. Đồng thời, giúp thể hiện tính cách của nhân vật: một bác sĩ luôn tận tâm trong công việc điều trị bệnh nhân và luôn hy sinh hết tài năng, sức lực của mình cho sự nghiệp cách mạng; một cô gái có lý tưởng cao cả, luôn muốn hiến dâng cho tổ quốc

Ngoài ra, hiệu quả của việc sử dụng phương pháp nghệ thuật này giúp đoạn trích Một lít nước mắt rõ ràng hơn về tình trạng đau khổ, tuyệt vọng của Aya trong tình huống đầy trớ trêu này. Đồng thời, thể hiện tính cách của nhân vật: dù đau khổ tuyệt vọng nhưng cô gái Aya vẫn không bao giờ từ bỏ, luôn lạc quan, mong muốn với nghị lực sống mạnh mẽ.

Tổng kết lại, thông qua phân tích trên, chúng ta thấy rằng việc sử dụng nghệ thuật trần thuật trong hai đoạn trích “Nhật kí Đặng Thùy Trâm” và “Một lít nước mắt” có điểm tương đồng và khác biệt, từ đó thể hiện được giá trị nội dung và nghệ thuật của mỗi tác phẩm.

Phần trình bày của tôi đã kết thúc ở đây, rất mong nhận được phản hồi từ quý thầy cô và các bạn để bài làm của tôi được hoàn thiện hơn. Xin cảm ơn!