Soạn bài Phân tích một phần văn bản từ SGK Ngữ văn 9 - Cánh diều

Yêu cầu bài tập

Giải đáp Câu hỏi trang 49 trong SGK Văn 9 - Cánh diều

Phân tích phần trích của Kiều tại lầu Ngưng Bích (trích Truyện Kiều của Nguyễn Du)

Giải thích chi tiết

Nguyễn Du là một vị danh nhân văn hóa, một thi sĩ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Ông đã để lại cho văn học Việt Nam một tác phẩm vĩ đại mà cả thế giới yêu thích, đó chính là Truyện Kiều. Ngoài giá trị về hiện thực và nhân đạo, Truyện Kiều của Nguyễn Du đã thành công về mặt nghệ thuật với cách tả cảnh và miêu tả tâm trạng nhân vật xuất sắc. Trong lịch sử văn học, Nguyễn Du đã đạt đến đỉnh cao với đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích, thành công trong việc miêu tả nỗi cô đơn và lòng trung thành, hiếu thảo của Kiều.

Đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích thuộc phần Gia biến và lưu lạc. Đoạn thơ dài 22 câu không chỉ thể hiện tình cảm thương tiếc của Nguyễn Du đối với số phận của người phụ nữ tài năng nhưng đầy bất hạnh mà còn biểu lộ bút pháp tinh tế trong việc tả cảnh và tâm trạng bằng những từ ngữ đầy tính biểu cảm, phản ánh nội tâm và tình trạng tinh thần của Thúy Kiều

Trước lầu Ngưng Bích mùa xuân

Vẻ non xa ánh trăng gần kề

Bốn phía mênh mông xa thăm thẳm

Cát vàng, đảo kia, bụi hồng xa xa

Bẽ bàng sớm mây, đèn khuya dần dần

Nửa tình nửa cảnh như lòng chia thành đôi

Bằng cách sử dụng phong cách miêu tả cảnh và tâm trạng, Nguyễn Du đã thành công trong việc diễn đạt tâm trạng của Thúy Kiều khi sử dụng các từ như 'xuân' để thể hiện tình trạng của Kiều lâm vào hoàn cảnh bị giam cầm và tuổi thanh xuân của mình bị giữ lại như chim trong lồng cá. 'Từ khóa xuân' ở đây không chỉ đề cập đến việc Kiều bị giam cầm mà còn là sự biểu hiện của sự châm biếm đối với thân phận của nàng Kiều. Kiều cô đơn đứng giữa thời gian vô tận với không gian hoang vắng trong tình trạng lạc lõng ở một quê xa lạ, cảm giác bị bỏ rơi trong căn phòng xanh.

Lầu Ngưng Bích, một nơi ban đầu được mô tả như một vùng đất tươi đẹp, với phong cảnh đẹp mê ly được miêu tả bằng các từ như 'non xa', 'trăng gần', 'cát vàng', 'cồn nọ', 'bụi hồng', 'dặm kia'. Tuy nhiên, từ lâu, không có ai vui vẻ trong hoàn cảnh buồn rầu. Trong tình huống bị giam cầm và xa lạ, Kiều nhìn về phía khung cảnh với ánh mắt buồn thảm, cảm thấy trăng lẻ loi, đất chỉ là một đống cát với bụi hồng.

Lầu Ngưng Bích chỉ là một điểm nhỏ giữa vẻ đẹp tự nhiên vô tận. Trong không gian bao la đó, mây sớm và đèn khuya trở thành một chuỗi vòng lặp vô tận của thời gian, kìm hãm tuổi thanh xuân của Kiều. Cuộc sống của Kiều đã bị xã hội phong kiến độc ác bóc lột, và điều này làm sâu thêm nỗi buồn và cảm giác cô đơn của Kiều. Trong nỗi cô đơn và tuyệt vọng đó, Kiều cảm thấy mình bị cách biệt, bị giam giữ xa lạ với quê hương.

Người dưới trăng ngồi uống rượu

Chờ đợi sương mù, chờ đợi những tia nắng mai

Góc bể vô hình nơi chân trời

Son màu cũng sẽ phai nhạt đi một ngày

Trong lầu Ngưng Bích, Kiều nhớ về Kim Trọng. Điều này thể hiện lòng chung thủy của cô. Những suy tưởng và mong chờ bên trong tâm trí của Kiều đã làm nổi bật nỗi nhớ về Kim Trọng của cô. Kỷ niệm về những lời thề và hẹn ước đã khiến Kiều càng thêm xót xa cho Kim Trọng. Cô cảm thấy hối tiếc và đau lòng khi thấy mình là kẻ phụ tình.

Kiều tưởng tượng rằng Kim Trọng cũng nhớ về cô, và điều này làm cô cảm thấy lo lắng và đau khổ. Cô tự hỏi khi nào cô mới có thể vượt qua những nỗi đau trong lòng để đáp lại tình yêu của Kim Trọng. Ngoài ra, cô cũng nhớ về cha mẹ của mình.

Đau lòng người đối diện ngày mai

Nồng ấm của quạt làm cho người ta cảm thấy ấm áp trong lạnh giá của giờ phút ấy

Khoảng cách giữa Sơn Lai và mưa nắng là bao xa

Có khi gốc cây cũng đã ôm chặt lấy người

Ngôn ngữ nội tâm kết hợp với phong cách viết cổ, tâm trạng buồn của Kiều được thể hiện rõ ràng. Cụm từ 'hôm mai' và 'khoảng cách giữa Sơn Lai và mưa nắng' diễn đạt sự nhớ mong của Kiều về cha mẹ qua những năm tháng. Kiều lo lắng cho cha mẹ mình, lo rằng họ sẽ già yếu và không có ai chăm sóc họ. Cụm từ 'nồng ấm của quạt' kết hợp với Sơn Lai đã phản ánh sự nhớ thương và lòng hiếu thảo của Kiều.

Kiều lo sợ về sự thay đổi ở quê hương, cũng lo lắng cho cha mẹ già yếu. Trong hoàn cảnh bị giam giữ ở lầu Ngưng Bích, Kiều hy sinh bản thân để lo lắng cho Kim Trọng, cha mẹ và người thân. Sự nhớ thương của Kiều là chân thực và sâu sắc, cho thấy cô là người hiếu thảo và tình cảm.

Tâm trạng buồn của Kiều không chỉ ẩn chứa trong lòng mà còn được thể hiện rõ qua cảnh vật bên ngoài. Mỗi cảnh vật đều mang một cảm xúc riêng và diễn đạt một khía cạnh của tâm trạng của Kiều

Buồn nhìn thấy cửa bể chiều tà

Thuyền một mình cánh buồm vẫn xa xa mờ nhòe

Khung cảnh hiện ra cho chúng ta thấy một hoàng hôn trên biển chiều tà, tạo ra hình ảnh của những tia nắng cuối ngày phản chiếu trên mặt biển xanh làm cho mọi thứ trở nên u ám. Có một sự khao khát và nỗi nhớ mong, Kiều dường như tiếc nuối những ngày tháng đã qua. Cụm từ 'mờ nhòe', 'xa xa' diễn đạt sự cô đơn, lạc lõng giống như tâm trạng của Kiều hiện tại.

Một mình ở đất khách bơ vơ trong lầu Ngưng Bích, Kiều chỉ biết nhớ về quê hương, nhớ về cha mẹ, mong chờ một chiếc thuyền để cứu mình. Nhưng chiếc thuyền đó chỉ hiện lên mờ nhạt ở phía xa xa, lúc có lúc mất. Thuyền mơ mộng đó biến mất như cuộc đời lênh đênh của Kiều không biết đi về đâu. Không biết bao giờ mới được trở về nhà để hiếu báo cho cha mẹ

Buồn thấy ngọn nước mới chảy

Hoa trôi lạc lõng không biết về đâu

Cánh hoa yếu ớt bị cuốn trong dòng nước nhỏ không thể chống lại sức mạnh của dòng nước, giống như thân phận của Kiều trong xã hội cũ. Mặc dù có tài năng và đức độ nhưng bị áp bức bởi quyền lực đã làm cho nàng trở nên lạc lõng và lẻ loi, không biết đi về đâu. Nhìn thấy cánh hoa bị cuốn trôi, Kiều lại nhớ về Kim Trọng, càng buồn và xót xa cho số phận của mình

Buồn thấy nội cỏ bất lực

Chân mây và mặt đất đều một màu xanh biếc

Ngược dòng thời gian, lầu màu xanh nay buông bỏ Kiều trong cảnh u tối, như bãi cỏ úa màu. Tuổi xuân rực rỡ của Kiều, một tài năng toàn diện, dường như sẽ không còn cuộc sống viên mãn, không còn hạnh phúc. Màu xanh, biểu tượng của hy vọng, giờ đã phai nhạt như niềm tin của Kiều đang dần phai nhòa trong nỗi đau sâu thẳm.

Buồn ngao ngán gió đưa mặt bỗng chột.

Tiếng sóng vỗ ầm ầm, âm thanh của gió cuốn cuốn quanh ghế ngồi.

Âm thanh của sóng vỗ ầm ầm, trong cảnh gió cuốn mặt bỗng chột giống như bão táp dồn đợi Kiều phía trước. Nỗi lo sợ bao trùm, không biết tai họa sẽ ập đến khi nào, như tiếng sóng xa vang vọng, tiếng sóng ầm ầm báo hiệu tương lai đầy sóng gió khiến Kiều rùng mình.

Điệp ngữ Buồn trông đã làm cho bốn câu đầu trong bài thơ trở thành những tiếng thở dài, kèm theo nhịp thơ u tối và thanh bằng, nhấn mạnh nỗi buồn trong tâm trạng của Kiều, cùng với cảnh vật mênh mông, từ xa xưa, man mác, buồn bã, xanh xao, ầm ầm như những đợt sóng dồn dập trong lòng Kiều.

Đoạn trích về Kiều Ở Lầu Ngưng Bích là một trong những đoạn thơ tuyệt vời nhất mô tả tình cảm trong truyện Kiều và cũng trong văn học trung đại Việt Nam. Qua đoạn này, ta hiểu thêm về tính cách của Kiều: một người trung thành, hiếu thảo và có lòng vị tha. Đồng thời, chúng ta cảm nhận được sự nghiệt ngã của xã hội phong kiến, đã đẩy những người như Kiều và những tình huống éo le như vậy.

Kiều ở lầu Ngưng Bích là một đoạn thơ sắc sảo mô tả sâu sắc tâm trạng nhân vật. Bằng cách miêu tả tài tình, Nguyễn Du đã tạo nên một hình ảnh đặc biệt cho Thúy Kiều và minh chứng cho tài năng vĩ đại của ông. Sự đồng cảm và lòng biết chia sẻ của Nguyễn Du đã ghi sâu vào lòng của thế hệ đọc giả.