Soạn bài Sự tích hồ Gươm trong SGK Ngữ văn lớp 6 tập 1 Chân trời sáng tạo chi tiết

Nội dung chính

Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 22 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em biết gì về Hồ Gươm (Hà Nội)? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm về thắng cảnh này?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức của em hoặc tìm kiếm thông tin trên internet để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

Giới thiệu về Hồ Gươm:

- Hồ Hoàn Kiếm, hay còn gọi là Hồ Gươm, là một hồ nước ngọt tự nhiên nằm ở trung tâm của Hà Nội.

- Diện tích của hồ khoảng 12 ha. Trước đây, hồ được biết đến với các tên gọi khác như hồ Lục Thủy (vì nước có màu xanh quanh năm), hồ Thủy Quân (dùng để duyệt thủy binh), hồ Tả Vọng và Hữu Vọng (trong thời Lê mạt). Tên Gươm được đặt cho hồ vào đầu thế kỷ 15, liên quan đến truyền thuyết về vị vua Lê Lợi trả gươm báu cho Rùa thần. Theo truyền thuyết, khi Lê Lợi dạo chơi trên thuyền, một con rùa vàng đòi nhà vua trả thanh gươm mà Long Vương đã cho mượn để chống lại quân Minh xâm lược. Vua trả gươm cho rùa và rùa biến mất dưới nước. Từ đó, hồ được gọi là hồ Hoàn Kiếm.

- Tên Gươm cũng được dùng để đặt tên cho một quận trung tâm của Hà Nội (quận Hoàn Kiếm) và là hồ duy nhất của quận này cho đến nay.

- Hồ Hoàn Kiếm có vị trí kết nối giữa khu phố cổ bao gồm các con phố Hàng Ngang, Hàng Đào, Cầu Gỗ, Lương Văn Can, Lò Sũ... với khu phố Tây do người Pháp quy hoạch cách đây hơn một thế kỷ là Bảo Khánh, Nhà thờ, Tràng Thi, Hàng Bài, Đinh Tiên Hoàng, Tràng Tiền, Hàng Khay, Bà Triệu.

- Xung quanh Hồ Gươm còn nhiều di tích nổi tiếng như Tháp Rùa, Đền Ngọc Sơn, Cầu Thê Húc, Tháp Bút, Đài Nghiên...

Trải nghiệm cùng VB 1

Câu 1 (trang 23 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Long Quân đã cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo cách nào?

Phương pháp giải:

Em đoán dựa trên suy luận của mình.

Lời giải chi tiết:

Trong tình hình quốc gia đang rất nguy nan, Long Quân quyết định cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm nhưng không phải bằng cách dễ dàng, mà là bằng cách đưa ra một thử thách để nghĩa quân hiểu và trân trọng giá trị của thanh gươm thần.

Câu 2 (trang 24 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã 'hiểu ra' điều gì?

Phương pháp giải:

Em nhìn vào tình huống khi Rùa Vàng đòi gươm và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã 'hiểu ra' rằng cuộc chiến để bảo vệ Tổ quốc đã kết thúc, đất nước đã được bình yên, thanh gươm đã hoàn thành nhiệm vụ lịch sử của nó và cần phải được trả lại; thanh gươm cũng là biểu tượng cho sự giúp đỡ của thế hệ cha ông, tổ tiên với đất nước của chúng ta để đánh bại kẻ thù xâm lược.

Suy nghĩ và phản hồi 1

Câu 1 (trang 24 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, vì sao thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần? Điều này thể hiện đặc điểm gì của truyền thuyết?

Phương pháp giải:

Nhớ lại đặc điểm truyện truyền thuyết và sức mạnh của thanh gươm ở trong truyện.

Lời giải chi tiết:

- Thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần vì có nguồn gốc kì lạ và sức mạnh phi thường: Lê Thận đi đánh cá, cả ba lần thả lưới đều vớt được lưỡi gươm. Khi Lê Lợi đến nhà của Lê Thận thì thanh gươm bỗng sáng rực và trên gươm có hai chữ 'Thuận Thiên'. Khi bị giặc đuổi, đi qua khu rừng, Lê Lợi bỗng thấy ánh sáng lạ trên ngọn cây đa thì đó là cái chươm nạm ngọc và tra vào lưỡi gươm thì vừa như in. Từ khi có thanh gươm, nghĩa quân dành được nhiều thắng lợi.

- Chi tiết này thể hiện đặc điểm đặc trưng của truyện truyền thuyết là: truyện thường có các chi tiết kì ảo, hoang đường.

Suy nghĩ và phản hồi 3

Câu 3 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trong truyền thuyết cũng như truyện kể nói chung, các sự việc thường được sắp đặt nhằm thể hiện một ý nghĩa nào đó. Trong Sự tích Hồ Gươm, Long Quân để cho Lê Thận tình cờ tìm thấy lưỡi gươm ở một nơi, Lê Lợi tình cờ tìm thấy chuôi gươm ở một nơi khác. Thông qua cách cho mượn gươm như vậy, tác giả dân gian muốn thể hiện điều gì?

Phương pháp giải:

Thử suy nghĩ xem việc cho mượn gươm không đơn giản và dễ có như vậy nhằm mang lại ý nghĩa gì cho văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Việc nhận gươm diễn ra ở nhiều thời điểm, nhiều địa điểm cho thấy việc cứu nước vô cùng khó khăn, gian khổ và dài lâu.

- Chuôi gươm tìm thấy ở miền rừng núi, lưỡi gươm thấy ở miền sông nước cho thấy cách để cứu nước có ở khắp nơi, từ miền ngược tới miền xuôi.

- Qua đó cũng cho thấy để cứu đất nước khỏi lâm nguy là sự hợp sức đồng lòng của dân tộc ở khắp mọi miền đất nước.

Suy nghĩ và phản hồi 4

Câu 4 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Sau khi đọc Sự tích Hồ Gươm, một số bạn cho rằng truyện này chỉ đơn giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để 'giải thích địa danh Hồ Gươm'. Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến ấy? Vì sao?

Phương pháp giải:

Em xem lại các chi tiết có trong truyện và suy nghĩ xem các tình tiết khác còn mang giá trị gì nữa không.

Lời giải chi tiết:

Theo em, ý kiến trên đúng nhưng chưa đủ. Thông qua việc Lê Lợi trả gươm thần, còn thể hiện ý nghĩa:

- Thể hiện chiến thắng của nhân dân ta trong cuộc chiến đấu vì chính nghĩa với giặc Minh xâm lược. Sau khi giặc đã bị dẹp tan, đất nước được thanh bình, lịch sử dân tộc bước sang một trang mới. Lúc này, nhà vua cần trị vì đất nước bằng luật pháp, đạo đức chứ không phải bằng vũ lực. Do vậy, gươm thần là thứ vũ khí không cần thiết trong giai đoạn mới.

- Hành động trả gươm của vua cũng thể hiện tư tưởng sống với thái độ biết ơn, có vay có trả của dân tộc ta.

Suy nghĩ và phản hồi 5

Câu 5 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm trong văn bản Sự tích Hồ Gươm:

- Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi

- Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể

Phương pháp giải:

Đọc lại văn bản và tìm ý.

Lời giải chi tiết:

- Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi: minh công, bệ hạ.

- Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể:

'Chúng coi dân ta như cỏ rác, làm nhiều điều bạo ngược khiến cho thiên hạ căm giận chúng đến tận xương tuỷ'.

Tư duy và phản hồi 6

Câu 6 (trang 25 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo quan điểm của bạn, Sự tích Hồ Gươm thể hiện những đặc điểm nào của thể loại truyền thuyết?

Phương pháp giải:

Nhớ lại các đặc điểm cơ bản của thể loại truyền thuyết để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

- Là một tác phẩm dân gian.

- Tập trung vào các nhân vật và sự kiện lịch sử (Lê Lợi, cuộc kháng chiến chống quân Minh, Hồ Gươm ...).

- Sử dụng các yếu tố kỳ ảo (gươm thần, Rùa Vàng, đức Long Quân).

- Thể hiện cảm xúc và thái độ của nhân dân đối với nhân vật, sự kiện được mô tả.