Buzz
Soạn bài Thu điếu - Chinh phục tri thức
I. Khám phá bài Thu điếu - Trước khi bắt đầu:
* Gợi ý trả lời câu hỏi trước khi đọc:
Em có một tình yêu đặc biệt với mùa thu. Dưới đây là những từ ngữ để mô tả vẻ đẹp của mùa thu:
- Trái tim thu: Nắng nhẹ, se lạnh làm trái tim ngập tràn cảm xúc. Lá vàng rơi như những lá thư tình yêu của mùa.
- Xuân tươi sáng: Mưa phùn mềm mại, cây lá chồi nảy lộc, vạn vật tỏa sáng như bức tranh sống động.
II. Khám phá nội dung của bài thuật giảng về 'Thu điếu':
* Hướng dẫn hiểu đoạn văn:
1. Tưởng tượng: Nét đẹp tự nhiên của cảnh vật, sự sống động qua hình ảnh và âm thanh.
- Hình dáng: Chiếc thuyền nhỏ nhoi, mây trắng nhẹ nhàng bay lơ lửng trên bầu trời.
- Màu sắc: 'Ánh vàng lấp lánh', 'bầu trời xanh dịu dàng' làm nổi bật bức tranh của thiên nhiên.
- Âm thanh: Tiếng cá 'nhấp nhô dịu dàng dưới bước chân nhỏ bé' âm nhạc của cuộc sống đồng quê.
- Chuyển động của sự vật: 'Sóng xanh hòa mình trong làn khói hương lạnh', 'Lá vàng lượn theo làn gió dịu dàng', 'Bồn bề tầng mây mỏng manh', 'Cá nhỏ đùa giữa sóng vỗ mềm mại' tạo nên không gian bình yên và sống động.
2. Quan sát: Những hình ảnh là ngôn ngữ của tâm hồn, làm thấy cảm xúc sâu sắc của nhà thơ.
- Bức tranh tĩnh lặng: 'Tư thế ngồi câu cá tựa gối, buông cần lâu chẳng được' thể hiện sự yên bình, trầm tư của nhà thơ trước vẻ đẹp mộng mơ của mùa thu.
- Điều tưởng chừng đơn giản nhưng ẩn sau đó là một trạng thái tâm hồn phức tạp: 'Thật ra, ông không để tâm đến chuyện câu cá, mà đang suy tư vì một nỗi niềm khác.'
III. Soạn bài Thu điếu - Sau khi đọc
* Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:
Câu hỏi đầu tiên trang 41 Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 8 Kết nối tri thức - tập 1:
- Bố cục: Có thể thực hiện theo hai phương thức khác nhau:
+ Phương pháp 1: Phân chia bài thơ thành bốn đoạn theo kiểu đề - thực - luận - kết.
+ Phương pháp 2: Tách bài thơ thành hai phần. Sáu câu mở đầu mô tả về thiên nhiên mùa thu, hai câu kết thúc hình dung về con người.
- Nguyên tắc bằng trắc: Chữ thứ hai trong câu đầu tiên hòa mình vào nhịp thăng bằng - bài thơ tuân theo quy tắc bằng.
Tác phẩm viết đúng theo nguyên lý và luật lẻ.
- Vần: Gieo vần 'eo' ở những từ cuối câu: veo, teo, vèo, teo, bèo.
- Nhịp: Nhịp 4/3, nhẹ nhàng, trôi chảy tạo ra bầu không khí êm đềm, nhẹ nhàng và yên bình.
- So sánh: 'Sóng biếc' tương đồng với 'lá vàng', 'theo làn' so sánh với 'trước gió', 'hơi gợn tí' liên kết với 'khẽ đưa vèo'.
Câu 2 trang 41 Sgk Ngữ văn 8 Kết nối tri thức - tập 1:
- Tiêu đề 'Thu điếu'
+ 'Thu' được hiểu là mùa thu, mùa có những vẻ đẹp riêng và làm say đắm lòng người.
+ 'Điếu' có thể là biểu tượng của hành động câu cá, đồng thời mang đậm sắc thái của sự xót thương.
- Tiêu đề 'Mùa thu câu cá' chứa đựng mối liên kết chặt chẽ với không gian ao thu, mặt nước êm đềm và chiếc thuyền câu bé nhỏ.
- Tiêu đề 'Mùa thu xót thương' gợi mở đến cảm xúc và suy nghĩ của tác giả về hoàn cảnh đất nước, tạo nên một khía cạnh tâm lý sâu sắc.
Câu 3 trang 41 Sgk Ngữ văn 8 Kết nối tri thức - tập 1:
- Mô phỏng bức tranh tự nhiên mùa thu qua những khung cảnh:
+ Mặt ao: nước lấp lánh, thuyền nhỏ trên sóng nước nhẹ nhàng.
+ Bầu trời: tầng mây trắng bồng bềnh trên nền trời xanh thăm thẳm.
+ Mặt đất: những ngõ trúc mềm mại và tĩnh lặng.
- Mô tả theo trình tự: bắt đầu từ gần, như bức tranh từ xa mở ra; từ thấp lên cao, như cuộc hành trình từ thấp đến cao.
- Phong cách miêu tả toàn diện không gian làng quê Bắc Bộ.
Câu hỏi 4 trang 41 Sgk Ngữ văn 8 Kết nối tri thức - tập 1:
- Góc nhìn về Ao Thu:
+ 'Lạnh buốt', 'trong vắt': mô tả không khí se lạnh, mặt nước bình lặng, trong suốt như kính.
+ 'Thuyền câu' - 'Nhỏ xíu, bé tẻo': từ ngôn ngữ tượng trưng nhấn mạnh sự nhỏ bé của thuyền so với không gian rộng lớn của ao.
- Không gian của ao thu và hình dáng của con thuyền bé nhỏ tạo nên sự hài hòa cho khung cảnh.
- Bầu trời:
+ 'Màu xanh ngọc bích': sắc màu trong trẻo, như lọt vào thế giới của ánh nắng mặt trời.
+ 'Tầng mây nhẹ nhàng': hình ảnh mây trôi lơ lửng, tạo nên không khí yên bình, thanh tĩnh.
- 'Ngõ trúc mềm mại': con ngõ nhỏ, uốn lượn như đang kể lên câu chuyện thân thuộc của làng quê Bắc Bộ, toát lên vẻ yên bình, tĩnh lặng.
- Sự vật di chuyển nhẹ nhàng, đều đặn, nhưng chưa chạm đến đỉnh điểm:
+ Sóng nhấp nhô vui tươi như điệu nhảy của thiên thần.
+ Lá đưa điệu nghệ, múa lượn bên cạnh nước mát.
+ Mây lơ lửng như tình khúc không lời trôi bên trời.
- Màu sắc hòa quyện:
+ Bầu trời mê đắm trong tông màu 'xanh ngắt' tinh khôi.
+ Mặt nước mơ mộng, lấp lánh như gương.
+ 'Lá vàng' rơi như những lá thư tình của thu.
- Bức tranh thu rực rỡ, toát lên sự sống động.
- âm thanh: tiếng cá 'nhấp nhô dưới bàn chân bèo' êm dịu, tôn lên bức tranh yên bình của không gian.
Bài thơ đã vẽ nên những hình ảnh tuyệt vời của mùa thu ở vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ: bầu không khí se lạnh, bầu trời thu trong xanh, vươn cao và mênh mông, không gian êm đềm và thanh tĩnh, cảnh sắc hài hòa, toát lên vẻ đẹp thơ mộng.
Câu hỏi 5 trang 41 Sgk Ngữ văn 8 Kết nối tri thức - tập 1:
- Tư thế của con người: ngồi câu cá 'ngả người, buông cần' tận hưởng sự thoải mái.
- Tâm trạng của con người: im lặng, lặng lẽ suy nghĩ. Trong bình yên của không gian rộng lớn, chỉ còn tiếng cá 'nhấp nhô dưới chân bèo' vang lên.
- Tâm sự tận cùng của tác giả: nỗi buồn trước cảnh sự suy thoái của đất nước.
Câu hỏi 6 trang 41 Sgk Ngữ văn 8 Kết nối tri thức - tập 1:
- Đề tài của bài thơ: Cảm nhận sâu sắc của tác giả về mùa thu ở miền Bắc và tình cảm sâu sắc với quê hương. Từ đó, ông thể hiện nỗi lo lắng về tình hình hiện tại.
- Tâm hồn của tác giả: mảnh mai, sáng tạo, say mê với tự nhiên, trân trọng cuộc sống thôn quê.
* Kết nối với việc đọc: Viết đoạn văn (khoảng 7-9 câu) phân tích hai câu thơ làm ấn tượng nhất trong bài thơ 'Thu điếu'.
Trong 'Thu điếu' của Nguyễn Khuyến, hai câu mở đầu làm cho em ấn tượng sâu sắc nhất. 'Ao thu lạnh lẽo nước trong veo/Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo' bắt đầu bằng cận cảnh của một cái ao và chiếc thuyền nhỏ. Ao trong mùa thu, dưới bức tranh của tiết trời se lạnh, trở nên 'lạnh lẽo' và 'trong veo' như chính không khí êm đềm của mùa. Sự xuất hiện của chiếc thuyền bé tẻo teo giữa không gian này tạo nên sự hài hòa và dễ thương. Hai từ 'trong veo' không chỉ mô tả nước ao mà còn mang lại cảm giác nhẹ nhàng của mùa thu. Đồng thời, vần 'eo' giữa 'veo' và 'teo' làm cho hai câu văn liên kết mạch lạc. Từ láy 'lạnh lẽo', 'tẻo teo' giúp hình dung một cách sống động và sinh động.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - HẾT - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Cùng với 'Thu vịnh' và 'Thu ẩm', bài thơ 'Thu điếu' đã góp phần làm nên tên tuổi lẫy lừng của nhà thơ Tam Nguyên Yên Đổ Nguyễn Khuyến. Mytour còn cung cấp nhiều bài mẫu khác mời em tham khảo như: Soạn bài Minh sư.
