Soạn bài 'Tiếng gà trưa' một cách ngắn gọn và chi tiết nhất - Ngữ văn lớp 7

1. Chuẩn bị bài: 'Tiếng gà trưa'

Yêu cầu (trang 49 Sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Đọc kỹ bài thơ 'Tiếng gà trưa' và tìm hiểu thêm về tác giả Xuân Quỳnh.

- Bài thơ 'Tiếng gà trưa' được sáng tác trong giai đoạn đầu cuộc kháng chiến chống Mỹ, lần đầu tiên được xuất bản trong tập thơ 'Hoa dọc chiến hào' (1968) của Xuân Quỳnh.

- Chia sẻ với bạn bè những kỷ niệm sâu sắc nhất về gia đình mà bạn nhớ.

Trả lời:

Xuân Quỳnh (1942-1988), tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, sinh ra và lớn lên ở xã Văn Khê, thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay là phường La Khê, Hà Đông, Hà Nội). Cuộc đời của bà gặp nhiều khó khăn khi mẹ qua đời sớm và bố thường xuyên vắng nhà. Từ nhỏ, bà được bà nội nuôi dưỡng và chăm sóc, người đã nuôi dưỡng tâm hồn nghệ sĩ của bà.

Vào tháng 2 năm 1956, Xuân Quỳnh gia nhập Đoàn Văn công nhân dân Trung ương, bắt đầu sự nghiệp nghệ thuật với vai trò diễn viên múa. Bà đã đại diện Việt Nam tham gia nhiều sự kiện quốc tế và góp mặt tại Đại hội thanh niên sinh viên thế giới năm 1959 tại Áo. Từ năm 1962 đến 1964, bà theo học tại Trường Bồi dưỡng Những Người Viết Văn Trẻ (khoá I) của Hội Nhà Văn Việt Nam. Sau khi tốt nghiệp, bà làm việc tại các báo Văn nghệ và Phụ nữ, và từ năm 1978 đến khi qua đời, bà là biên tập viên tại Nhà Xuất bản Tác Phẩm Mới.

Xuân Quỳnh đã rời cõi trần vào ngày 29/8/1988 trong một tai nạn giao thông tại cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương, tỉnh Hải Dương. Đối với những đóng góp của mình cho văn học và nghệ thuật, bà được vinh danh với Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật vào năm 2001.

Những tác phẩm tiêu biểu của Xuân Quỳnh bao gồm 'Tơ Tằm - Chồi Biếc' (thơ, 1963), 'Hoa Dọc Chiến Hào' (thơ, 1968), 'Gió Lào Cát Trắng' (thơ, 1974), 'Lời Ru Trên Mặt Đất' (thơ, 1978), 'Mùa Xuân Trên Cánh Đồng' (truyện thiếu nhi, 1981), 'Bầu Trời Trong Quả Trứng' (thơ và văn thiếu nhi, 1982), 'Truyện Lưu Nguyễn' (truyện thơ, 1985), 'Bến Tàu Trong Thành Phố' (truyện thiếu nhi, 1984), 'Vẫn Có Ông Trăng Khác' (truyện thiếu nhi) và nhiều tác phẩm khác.

2. Giải đáp câu hỏi

Câu 1 (trang 49 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Đọc qua bài thơ, chỉ ra những dòng nào không đủ năm chữ. Các dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?

Giải đáp:

Dòng thơ ngắn gọn nhưng đầy sức nặng chính là dòng 'Tiếng gà trưa.' Những chữ ngắn này tạo nên điểm nhấn quan trọng, giống như nhịp điệu của tiếng gà, mang đến một không gian đặc biệt trong bài thơ. Đây là cái nhìn thoáng qua nhưng lại gợi cảm giác sâu lắng và kết nối giữa người cháu và tiếng gà.

Sự không đồng đều trong số dòng của mỗi khổ tạo ra sự phong phú và cảm giác tự nhiên cho bài thơ. Điều này cho thấy sự tự do trong cách sắp xếp và biểu đạt, giống như nhịp điệu tự nhiên của cuộc sống, làm cho bài thơ trở nên độc đáo và sâu sắc, như một bản giao hưởng của tiếng gà và tâm hồn của người cháu.

Câu 2 (trang 49 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Xác định vần và nhịp của bài thơ.

Giải đáp:

- Vần thơ: vần chân, vần cách.

- Nhịp thơ: 3/2, 2/3

Câu 3 (trang 50 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý những hình ảnh và kỷ niệm mà tiếng gà trưa gợi lên.

Giải đáp:

Tiếng gà trưa không chỉ mang âm thanh của gà con mà còn gợi lên hình ảnh ánh nắng vàng, như một bức tranh của làng quê hòa quyện với cảm xúc ngọt ngào của tuổi thơ.

Từ góc nhìn của trẻ thơ, tiếng gà trưa không chỉ là âm thanh trên đồng lúa xanh mướt mà còn là ổ rơm ấm cúng, nơi những quả trứng hồng tinh khôi được gà mái chở về. Trong từng con gà chạy nhảy, ta thấy hình ảnh bà với tay khum soi trứng, ánh mắt trong trẻo được bao bọc bởi ánh nắng vàng.

Kỷ niệm của người cháu, những khoảnh khắc bà bán trứng để sắm sửa quần áo mới, với những sợi chỉ trắng nổi bật trên chiếc quần chéo ống rộng và chiếc áo trúc bâu tỏa hương thơm đặc trưng của quê hương. Những hình ảnh này đưa tâm hồn chúng ta lạc vào một thế giới giản dị, chân thành và đầy xúc cảm.

Các hình ảnh và kỷ niệm này không chỉ là những nét vẽ tĩnh lặng trong bức tranh quê hương, mà còn là những dấu ấn sâu sắc của tình yêu và lòng biết ơn đối với bà, người đã dẫn dắt chúng ta trên con đường trưởng thành và gìn giữ những giá trị quý báu của cuộc sống. Đây chính là hình ảnh và kỷ niệm của tiếng gà trưa, gắn bó mật thiết với tâm hồn người Việt.

Câu 4 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Lưu ý các từ ngữ diễn tả cảm xúc của người cháu.

Giải đáp:

Cảm xúc mãnh liệt của người cháu trong bài thơ 'Tiếng gà trưa' được thể hiện qua các từ ngữ sinh động và tình cảm, tạo nên một bức tranh vừa tươi sáng vừa ấm áp.

Người cháu thể hiện lòng yêu thương và biết ơn khi nói rằng tiếng gà trưa mang 'bao nhiêu hạnh phúc.' Đây là cảm xúc sâu sắc về sự kết nối với quê hương, nguồn cội và những người thân yêu. Lòng yêu nước được bộc lộ qua câu nói 'vì lòng yêu Tổ Quốc,' và tình cảm với cộng đồng xóm làng thể hiện qua 'vì xóm làng.' Tình cảm với bà, người quan trọng trong cuộc đời, được thể hiện qua 'vì bà.' Cuối cùng, tiếng gà trưa không chỉ là âm thanh, mà còn là phần của tình yêu và ký ức, được gợi nhớ qua 'vì tiếng gà.'

Những từ ngữ này làm nổi bật tình cảm chân thành và sự gắn bó của người cháu với gia đình, quê hương, và cộng đồng.

Câu 5 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý các dòng thơ có cấu trúc tương đồng trong khổ thơ cuối.

Giải đáp:

Từ 'Vì' trong bài thơ 'Tiếng gà trưa' phản ánh những dòng thơ đầy sự đồng lòng.

Dưới tán cây xanh mát, bức tranh làng quê hiện lên mỗi sáng sớm. Những câu thơ, như những sợi chỉ tinh tế, kết nối tâm hồn ta với quê hương, đưa ta trở về với nguồn cội đậm đà tình yêu và truyền thống.

'Vì lòng yêu Tổ Quốc' không chỉ là một câu đơn thuần, mà là biểu hiện sâu sắc của tình yêu quê hương, là sức sống mãnh liệt của cả dân tộc. Mỗi sáng sớm, trái tim chúng ta hòa nhịp với đất trời và những con người chân thành yêu quê.

'Vì xóm làng thân thương' - mỗi con phố, mỗi ngõ nhỏ trong làng là một câu chuyện của quê hương. Bản đồ quê hương không chỉ là những điểm trên giấy, mà là những dấu ấn trong lòng mỗi người. Đây không chỉ là nơi cư trú, mà còn là nơi gắn bó tình cảm, nơi mọi người quan tâm, chia sẻ và hỗ trợ lẫn nhau.

'Vì bà' - những bữa cơm đầm ấm, những câu chuyện truyền thống, những bài hát ru từ trái tim bà. Bà không chỉ là người nấu ăn, mà còn là nguồn động viên, hình mẫu đạo đức và niềm hạnh phúc mỗi khi trở về nhà.

'Vì tiếng gà gáy' - âm thanh của làng quê, bản giao hưởng của cuộc sống nông thôn, là tiếng gọi về, là tiếng nói của đồng bào trên cánh đồng, là nhịp điệu của những buổi sáng trong lành.

Những câu thơ này không chỉ là một bức tranh quê hương sống động, mà còn là sợi dây liên kết mọi người lại với nhau, là ngôn ngữ chung của tình yêu và lòng trung thành. Chúng ta không chỉ là những cá thể riêng biệt, mà là phần không thể tách rời của cộng đồng và quê hương, và sự đoàn kết này là nền tảng vững chắc cho sự phát triển và thịnh vượng của đất nước.

3. Ôn tập bài thơ 'Tiếng gà trưa'

Câu 1 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Cảm xúc chủ đạo trong bài thơ 'Tiếng gà trưa' là gì? Ai là người được nhắc đến với danh xưng “cháu” trong bài thơ?

Giải đáp:

Cảm xúc xuyên suốt bài thơ là tình yêu sâu sắc và sự kính trọng của người cháu dành cho bà và ổ trứng hồng. Những tình cảm này không chỉ mang ý nghĩa đơn thuần mà còn đầy ấm áp và tôn kính.

Cảm xúc trong bài thơ bắt nguồn từ tiếng gà trưa vang vọng trên con đường người cháu đang đi, như nhịp đập tự nhiên của cuộc sống. Tiếng gà trưa không chỉ đơn thuần là âm thanh mà còn là tiếng gọi từ quá khứ, một phần của trái tim và tâm hồn người cháu. Đây là một kết nối vô hình giữa hiện tại và ký ức, giữa cuộc sống hiện tại và quá khứ.

Người cháu trong bài thơ, chính là tác giả Xuân Quỳnh, đang trên con đường xa nhà và tiếng gà trưa đã gợi nhớ về người bà yêu quý. Cảm xúc này là sự kính trọng và lòng tri ân đối với bà, hiện hữu sâu sắc trong trái tim người cháu.

Cảm xúc chủ đạo trong bài thơ không chỉ mang tính cá nhân mà còn phản ánh tình cảm xã hội và mối liên kết với nguồn gốc và truyền thống gia đình. Tiếng gà trưa khơi dậy những cảm xúc này, và bài thơ là một cách thể hiện những ký ức và tình cảm quý báu đối với người thân yêu.

Câu 2 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Dòng thơ “Tiếng gà trưa” xuất hiện bao nhiêu lần trong bài thơ? Những hình ảnh và kỷ niệm nào của tuổi thơ được gợi nhớ bởi “Tiếng gà trưa”? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỷ niệm nào nhất? Vì sao?

Giải đáp:

Dòng thơ 'Tiếng gà trưa' được nhắc đến ba lần trong bài thơ, như một giai điệu quen thuộc và dịu dàng. Mỗi lần xuất hiện, nó lại gợi ra những hình ảnh và ký ức khác nhau, tạo nên một chuỗi liên kết cảm xúc sâu lắng.

'Tiếng gà trưa' giống như một bản nhạc du dương, dẫn dắt người đọc trở về với những cảnh vật ấm cúng và thân quen. Người cháu cảm nhận được sự hòa quyện trong ký ức của bà, mở ra một thế giới đầy ắp hình ảnh và cảm xúc ngọt ngào. Bà đã kể về những giây phút hạnh phúc của tuổi thơ, từ ổ rơm, trứng hồng đến con gà mái mơ với hoa đốm trắng phủ trên lông. Con gà mái vàng, với bộ lông óng ánh như ánh nắng, gợi nhớ về những ngày vui chơi cùng bạn bè trong xóm nhỏ.

Hình ảnh con gà mái vàng không chỉ đẹp mà còn mang lại sự gần gũi và niềm vui trong tâm hồn người cháu. Nó khiến người cháu hồi tưởng về quá khứ và cảm nhận được sự ngọt ngào của những kỷ niệm tuổi thơ. Dòng thơ 'Tiếng gà trưa' không chỉ là lời ca ngợi bà, mà còn là cầu nối giữa các thế hệ, kết nối người trẻ với những khoảnh khắc đáng quý và ấm áp của quá khứ.

Câu 3 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Người bà hiện lên qua những hình ảnh và chi tiết nào? Qua đó, em cảm nhận như thế nào về người bà và tình cảm của người cháu dành cho bà?

Giải đáp:

Những bàn tay già nua, tuy có phần run rẩy nhưng vẫn giữ được sự mềm mại, nhẹ nhàng soi trứng dưới ánh sáng dịu dàng của buổi sáng sớm. Hình ảnh bà hiện lên như một tác phẩm nghệ thuật, là biểu tượng của sự tỉ mỉ và sự kiên nhẫn theo thời gian. Từng ngón tay của bà làm cho công việc nhỏ bé trở nên trang nghiêm, như một nghi lễ của cuộc sống.

Khi mùa đông đến, đàn gà nhỏ bé lạc lõng trong sân, bà lo lắng dõi theo chúng với trái tim hòa quyện vào cuộc sống của từng con vật. Những lo âu về chúng không chỉ là trách nhiệm, mà còn là biểu hiện của tình yêu thương chân thành từ sâu thẳm trái tim bà. Bà tìm thấy niềm vui trong từng khoảnh khắc bình yên, dù cuộc sống có bao khó khăn.

Hình ảnh bà không chỉ gợi lên sự vất vả và chăm chỉ, mà còn là biểu hiện của tình yêu thương vô điều kiện. Tình cảm của người cháu dành cho bà là sâu nặng và thắm thiết, không bị giới hạn. Trong lòng người cháu, bà không chỉ là một người phụ nữ già, mà còn là biểu tượng của tình yêu, lòng biết ơn và sự trân trọng. Mỗi hành động và giọt mồ hôi của bà đều phản ánh tình thương và sự hy sinh không ngừng. Người cháu yêu bà không chỉ vì những bữa ăn ấm áp, mà còn vì sự hy sinh và lòng trung thành mà bà dành cho gia đình. Mỗi lời nói và hành động của bà là một bản giao hưởng đầy ý nghĩa về tình mẫu tử và lòng tri ân, không bao giờ phai mờ trong tâm trí người cháu.

Câu 4 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo em, vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?

Giải đáp:

Gia đình là nguồn động viên vững bậc nhất trong cuộc sống, là bản đồ tinh thần quý giá nhất khi chúng ta rời xa mái ấm hoặc đối mặt với thử thách. Trong tâm trí chúng ta, hình ảnh của gia đình luôn hiện lên mỗi khi chúng ta xa nhà.

Gia đình không chỉ là nơi chúng ta bắt đầu mà còn là nguồn tiếp sức mạnh mẽ, là nguồn năng lượng tích cực khi chúng ta vượt qua khó khăn. Trong gia đình, tình yêu thương mãi mãi tồn tại; đó là nguồn động viên không ngừng, là ánh sáng dẫn đường khi chúng ta lạc lối giữa đời.

Mỗi thành viên trong gia đình là những hạt giống tình yêu, là những góc nhỏ tinh túy của trái tim chúng ta. Chúng ta học cách yêu thương, chia sẻ, và gắn bó từ gia đình. Những kỷ niệm ấm áp về những bữa cơm sum họp, những cuộc trò chuyện vui vẻ cùng anh chị, và những lời động viên từ cha mẹ - tất cả đều là những khoảnh khắc quý giá khắc sâu trong trí nhớ và tâm hồn.

Khi xa nhà, những hồi tưởng về gia đình trở thành nguồn động viên lớn nhất. Mỗi tia nắng vàng rơi qua cửa sổ, mỗi làn gió nhẹ vuốt ve khuôn mặt đều mang theo hơi ấm và tình thương từ gia đình. Đó không chỉ là hy vọng, mà còn là sức mạnh liên tục đánh thức lòng tin và khao khát vươn lên.

Gia đình không chỉ là nơi chúng ta tìm về khi gặp khó khăn, mà còn là nguồn động viên mạnh mẽ nhất khi chúng ta đối mặt với thử thách. Tình cảm chan chứa, sự chia sẻ đầy yêu thương, và lòng trung thành không ngừng giúp chúng ta vượt qua mọi gian nan. Gia đình không chỉ là nơi chúng ta thuộc về, mà còn là nguồn hạnh phúc, niềm tự hào, và sức mạnh mãnh liệt trong cuộc sống này.