Buzz
Với soạn bài Tri thức ngôn ngữ văn trang 9 Tập 1 Ngữ văn lớp 11 Kết nối kiến thức sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 11.
Soạn bài Tri thức ngôn ngữ văn trang 9 Tập 1 - Kết nối kiến thức
1. Truyện ngắn hiện đại
Truyện ngắn hiện đại là thể loại tự sự nhỏ, trong đó, sự ngắn gọn được coi là đặc điểm nổi bật, thể hiện đặc trưng của tư duy thể loại. Truyện ngắn thường xoay quanh một, hai tình huống xảy ra trong thời gian, không gian hạn chế. Mặc dù dung lượng bị hạn chế, nhưng truyện ngắn đòi hỏi sự chắc lọc, dồn nén của các chi tiết và việc sử dụng ngôn từ phong phú.
Truyện ngắn hiện đại nổi bật với những câu chuyện của đời sống hiện đại, không nhất thiết phải tập trung vào những nhân vật và sự kiện kì lạ. Về cấu trúc, truyện ngắn hiện đại thường tập trung vào một lát cắt của cuộc sống, ít thể hiện tham vọng bao quát sự kiện hay số phận nhân vật. Về xây dựng tính cách, truyện ngắn hiện đại tập trung vào việc diễn tả thay đổi trong tâm lý, hành vi của nhân vật. Về phong cách diễn đạt, truyện ngắn hiện đại sử dụng ngôn từ gần gũi, miêu tả nét đặc trưng của ngôn ngữ nhân vật.
2. Câu chuyện và truyện kể
Câu truyện (còn được biết đến như là truyện gốc) là nội dung của một tác phẩm tự sự, bao gồm các nhân vật, bối cảnh và các sự kiện được sắp xếp theo thứ tự thời gian.
Truyện kể liên quan chặt chẽ đến câu truyện nhưng không đồng nhất: nó bao gồm các sự kiện được tổ chức theo cách kể của văn bản tự sự, kết hợp với vai trò của người kể chuyện, hệ thống điểm nhìn và lớp lời văn nghệ thuật. Tập trung vào cách câu chuyện được kể ra là chú trọng vào cách kể chuyện.
3. Điểm nhìn trong truyện kể
- Để câu chuyện được kể ra, luôn cần có một người kể chuyện (người biết, nhìn thấy và kể lại câu chuyện đó). Người kể chuyện luôn kể câu chuyện từ điểm nhìn nhất định, đó là vị trí để quan sát, truyền đạt, đánh giá.
- Điểm nhìn trong tác phẩm tự sự có thể được chia thành nhiều loại khác nhau như: điểm nhìn của người kể chuyện và điểm nhìn của nhân vật được kể; điểm nhìn bên ngoài (miêu tả sự vật, con người ở những khía cạnh bên ngoài, kể về những điều mà nhân vật không biết) và điểm nhìn bên trong (kể và miêu tả qua cảm nhận, ý thức của nhân vật); điểm nhìn không gian (nhìn từ xa - nhìn từ gần) và điểm nhìn thời gian (nhìn từ thời điểm hiện tại, miêu tả sự kiện như nó đang diễn ra hoặc nhìn lại quá khứ, để lại qua lăng kính kỷ niệm,…). Điểm nhìn cũng mang tính tâm lý, tư tưởng, phụ thuộc vào vai kể của người kể chuyện hoặc vào hoàn cảnh, trải nghiệm của nhân vật.
- Câu chuyện có thể được kể từ một điểm nhìn thấu suốt mọi sự việc, một quan điểm, một cách đánh giá mang tính hướng dẫn cho người đọc. Tuy nhiên, cũng có thể câu chuyện được kể từ nhiều điểm nhìn khác nhau, gắn với nhiều quan điểm, cách đánh giá khác nhau, thậm chí trái ngược nhau, xoay quanh sự việc hoặc nhân vật. Điều này tạo ra tính đa chiều của tác phẩm và đặt người đọc vào vai trò chủ động, tích cực hơn trong việc hiểu và đánh giá.
4. Lời kể chuyện và lời của nhân vật
Lời người kể câu chuyện và lời nhân vật là những yếu tố cấu thành lớp lời văn nghệ thuật của văn bản tự sự.
- Lời người kể câu chuyện liên quan đến ngôi kể, điểm nhìn, ý thức và giọng điệu của người kể chuyện. Nó mô tả, trần thuật, đưa ra nhận xét, đánh giá về đối tượng được mô tả, trần thuật cũng như hướng dẫn việc hình dung, theo dõi mạch kể của độc giả.
Trong khi đó, lời nhân vật là ngôn ngữ độc thoại hoặc đối thoại liên quan đến ý thức, quan điểm, giọng điệu của chính nhân vật.
- Trong văn bản tự sự, đặc biệt là ở các thể loại tự sự hiện đại, lời người kể câu chuyện và lời nhân vật có khả năng kết nối, tương tác, giao thoa với nhau tạo ra nhiều hiện tượng đặc biệt về lời văn như lời kể nửa trực tiếp (lời của người kể câu chuyện nhưng tái hiện ý thức, giọng điệu của nhân vật), lời độc thoại nội tâm (tái hiện tiếng nói bên trong của nhân vật), lời bắn (lời mô phỏng quan điểm, ý thức giọng điệu của nhân vật với mục đích mỉa mai hoặc đùa cợt,...)
5. Ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết
- Ngôn ngữ nói (hay còn gọi là ngôn từ) là ngôn ngữ âm thanh, được truyền đạt bằng thính giác. Ngôn ngữ nói liên quan chặt chẽ đến việc giao tiếp hàng ngày của con người như trò chuyện trong gia đình, trường học, cơ quan, xí nghiệp,...; thuyết trình trong lớp học, cuộc họp, hội thảo; trao đổi mua bán tại chợ, siêu thị,...
- Trong một số trường hợp đặc biệt, ngôn ngữ nói cũng có mặt dưới hình thức văn bản viết, ví dụ: tin nhắn qua điện thoại hoặc qua các ứng dụng trên mạng xã hội, văn bản trích dẫn băng ghi âm một cuộc phỏng vấn hoặc lời khai,.... Các đoạn đối thoại giữa các nhân vật trong tác phẩm thực chất là ngôn ngữ viết mô phỏng ngôn ngữ nói. Ở đây, ngôn ngữ nói được tái hiện, nghệ thuật hóa để thực hiện chức năng thẩm mỹ, không còn là ngôn ngữ nói nguyên bản.
- Tiếng viết là ngôn ngữ được biểu đạt bằng từ vựng được ghi lại bằng chữ viết, sử dụng trong sách, báo, văn bản hành chính, thư từ,... Ngôn ngữ viết tồn tại trong nhiều dạng vật lý khác nhau như văn bản viết tay, máy đánh chữ, in ấn, và bản chữ nổi cho người khiếm thị,...
- Một số văn bản viết có nội dung được truyền đạt bằng âm thanh, như bài phát biểu, tin tức trên truyền hình,... Mặc dù nhận dạng bằng thính giác, nhưng ngôn ngữ trong đó vẫn giữ các đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ viết.
