Soạn bài Tuyên bố độc lập (mở rộng)

Soạn bài Tuyên bố độc lập. Câu 3. Liệt kê những điểm chính về phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh?

Thực địa nội dung

Câu 1

Giải thích chi tiết:

Bài 2

Bài 2 (trang 29 Sách giáo khoa Ngữ văn 12 tập 1)

Tóm tắt về công việc văn học của Hồ Chí Minh

Giải thích chi tiết:

a. Văn chính trị

- Viết bằng tiếng Pháp: Gồm những bài viết trên các tờ báo: Người bạn đồng hành, Tâm tình cánh đồng, Hồi ký cán bộ... đặc biệt là tác phẩm Phán quyết của chế độ thực dân Pháp (1922).

- Viết bằng tiếng Việt: Tuyên bố độc lập (1945), Thư gọi mời toàn quốc kháng chiến (1946), Không có gì quan trọng hơn độc lập tự do (1966).

- Mục tiêu văn chính trị của Bác: chiến đấu chính trị, tấn công trực tiếp kẻ thù để thể hiện nhiệm vụ của cách mạng qua các giai đoạn lịch sử.

- Đặc điểm nghệ thuật: phong phú, linh hoạt, kết hợp lý và cảm xúc, lời văn chính xác, luôn tuân thủ quan điểm công bằng để thông điệp hoặc chỉ trích...

b. Truyện và ký

- Nội dung: Phê phán thực dân và phong kiến, tôn vinh những tấm gương yêu nước...

- Nghệ thuật: tình tiết truyện độc đáo, hình tượng sống động, kỹ thuật viết truyện linh hoạt, giọng văn sâu sắc chứng tỏ Bác là một nhà văn tài năng.

- Điển hình: Lời than phiền của bà Trưng Trắc (1922); Chuyến đi (1923); Những câu chuyện lố bịch là Va-ren và Phan Bội Châu (1925); Biên niên sử tàu chìm (1931); Đi đường kể chuyện (1963)

c. Thơ

- Tập thơ chữ Hán: Ngục trung nhật ký (Nhật ký tù)

+ Nội dung: Tái hiện cảnh tù cải tạo của đảng Quốc dân, một phần thể hiện xã hội Trung Quốc. Tập thơ phản ánh tâm hồn cao quý của Hồ Chí Minh: khao khát tự do, ý chí phi thường, lòng nhân đạo, yêu thiên nhiên, Tổ quốc, trí tuệ sắc sảo “một tâm hồn vĩ đại của nhà văn, nhà ngoại giao, nhà lãnh đạo' (Nhà văn Viên Ưng - Trung Quốc).

+ Nghệ thuật: Đa dạng về phong cách viết, hồn thơ sâu lắng, vừa cổ điển vừa hiện đại, hình ảnh trong thơ luôn chuyển động, hướng tới tương lai và ánh sáng.

- Thơ tuyên truyền, kêu gọi (Con cáo và tổ ong, Ca du kích...).

- Những bài thơ giải trí trong cuộc kháng chiến: Đối nguyệt (Với trăng, Nguyên tiêu (Rằm tháng giêng), Thu dạ (Đêm thu), Báo tiệp (Tin thắng trận), Cảnh khuya...

Bài 3

Bài 3 (trang 29 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Đề cập đến những đặc điểm chính của phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh? 

Giải đáp chi tiết:

Phong cách nghệ thuật của Bác đa dạng và độc đáo:

-   Văn chính trị: ngắn gọn, súc tích, lý lẽ đanh thép, chứng cứ thuyết phục, giàu hình ảnh, lối viết linh hoạt.

-    Truyện và ký: có tính chiến đấu mạnh mẽ, nghệ thuật trào phúng sắc bén nhưng cũng nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng đậm chất sâu cay, thâm thuý, mang nét đặc trưng của văn hóa Á Đông.

-   Thơ: ở những bài tuyên truyền, lời lẽ đơn giản, dễ hiểu, dễ nhớ; còn những bài viết theo cảm xúc thẩm mỹ thì sâu lắng 'ý tại ngôn ngoại' kết hợp với tinh thần và sức mạnh, đơn giản nhưng sâu xa, tảng bố cảnh vật và tâm trạng con người, thiên nhiên chiếm một “vị thế quan trọng' (Đặng Thái Mai). Đặc điểm chung là: cổ điển nhưng vẫn mang tính hiện đại.

Bài tập

Giải đáp chi tiết:

Bài 1 (trang 29 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Phân tích các bài thơ Mộ để làm rõ sự hòa hợp giữa phong cách viết cổ điển và hiện đại trong thơ Hồ Chí Minh.

Trả lời:

Cấu trúc chi tiết

Bước đầu: Tổng quan về bài thơ Chiều tối

– Chiều tối (Mộ) là bài thơ thứ 31 trong tập Nhật ký trong tù. Bản chất sáng tạo của bài thơ được thúc đẩy trong chuyến di chuyển từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo vào cuối mùa thu năm 1942.

– Bài thơ Chiều tối mang đặc điểm của thời kỳ cổ điển – thể hiện qua hình thức tứ tuyệt, hình ảnh mong manh, tượng trưng, và nghệ thuật sử dụng điểm nhấn, phong phú trong thơ trung cổ và tinh thần hiện đại – sử dụng hình ảnh con vật để biểu tượng cho thế giới tự nhiên, và con người là trung tâm của cảnh vật.

Phần chính:

1. Khung cảnh thiên nhiên vào buổi chiều tà (2 dòng đầu)

Kết hợp những yếu tố tự nhiên tạo nên cảnh vật đẹp

Mây mờ che phủ dần không trung

(Chim mệt mỏi bay về rừng tìm nơi nghỉ ngơi,

      Đám mây trôi lững lờ giữa không gian)

– Về cảnh thiên nhiên: Bức tranh thiên nhiên vào buổi chiều tối, với hình ảnh chim về tổ và đám mây trôi lơ lửng.

– Về hình ảnh thơ: Sử dụng hình ảnh cánh chim và đám mây, mang nét cổ điển của thơ ca xưa.

– Về hình ảnh “cánh chim”: Chim mỏi mệt trở về tổ, tạo điểm nhấn cho bức tranh chiều tàn, đồng thời tượng trưng cho thời gian và tâm trạng của người tù nhân.

– Về hình ảnh “Đám mây trôi nhẹ giữa không trung”: Thể hiện sự thư thái, nhẹ nhàng của đám mây trôi lững lờ.

+ “Cô vân”: Dịch thơ gợi lên sự nhẹ nhàng của đám mây, nhưng chưa thể hiện được cảm giác cô đơn, lẻ loi của chúng.

+ Hình ảnh của đám mây lẻ loi trôi dạt trong không gian bát ngát của bầu trời chiều, mang lại nhắc nhớ đến câu thơ của nhà thơ Thôi Hiệu. “Chòm mây” từ đó trở nên sống động, khiến ta suy tư về cuộc sống cách mạng đầy gian nan của Hồ Chủ tịch – luôn tiến về phía tương lai tươi sáng mặc cho khó khăn.

+ Tâm hồn của nhà thơ hiện ra qua từng câu thơ: Dù bị giam cầm, gánh vác sự đau khổ, nhưng tâm hồn vẫn bình thản bên thơ ca và thiên nhiên. Đồng thời, qua đó, chúng ta cảm nhận được ý chí kiên cường – bền bỉ của một người lãnh tụ cách mạng, một con người khao khát tự do mạnh mẽ như những đám mây, như cánh chim trời.

– Đánh giá tổng quan: Thiên nhiên trong thơ của Bác mang vẻ đẹp cổ điển với những hình ảnh thơ mộc mạc, gần gũi. Bức tranh thiên nhiên và con người hòa quyện với nhau, ẩn chứa những cảm xúc sâu thẳm của nhà thơ – miêu tả cảnh tự nhiên.

2. Cuộc sống của con người

   Nàng thiếu nữ làm nơi chôn cất của ma quỷ

 Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng

(Cô gái ở làng núi xay ngô khi tối

  Xay hết, lò than đã tực hồng)

– Hình ảnh cô gái xay ngô khi tối trẻ trung, mạnh mẽ, chăm chỉ lao động tạo điểm nhấn cho bức tranh, trở thành trung tâm của cảnh vật. Dù xuất hiện giữa không gian núi rừng trong đêm tối rộng lớn nhưng hình ảnh cô gái sơn cước không hề cô đơn. Hình ảnh thơ gợi lên sự ấm áp cho người đọc.

– Qua hình ảnh thơ, chúng ta còn thấy ở Bác tấm lòng, tình yêu, sự kính trọng dành cho những người lao động – dù khó khăn, vất vả nhưng vẫn lao động chăm chỉ trong tự do.

– So sánh với bản gốc, trong bản gốc không có từ “tối” nhưng qua thơ Hồ Chí Minh, người đọc (bao gồm cả người dịch) có thể cảm nhận được sự dòng chảy của thời gian – từ buổi chiều đến khuya.

– Từ ngữ đặc biệt: từ ngữ đặc biệt và quý giá nhất tạo ra sự huyền bí cho câu thơ là từ “hồng”. Từ này không chỉ giúp người đọc hình dung thời gian mà còn làm cho bài thơ “Chiều tối” trở nên rạng rỡ, tan biến đi bao gánh nặng và mệt mỏi của bài thơ cũng như trong tâm trí của nhà thơ. Chính vì điều này mà từ “hồng” trở thành một biểu tượng của bài thơ.

Kết luận:

– Về nghệ thuật (Xem phần tác phẩm)

– Về nội dung: Bài thơ ngắn, chỉ bốn dòng, hai mươi bảy chữ, đã thể hiện tinh thần lạc quan, thoải mái, tự do, và sức mạnh vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống, cũng như vẻ đẹp tinh thần, nhân cách của Hồ Chí Minh - người chiến sĩ, nghệ sĩ với tình yêu thiên nhiên, yêu con người, yêu cuộc sống. Qua bài thơ, chúng ta càng cảm nhận được trái tim nhân ái, tình yêu quê hương và sự hy sinh không ngừng của Bác.

Câu 2 (trang 29 SGK Ngữ văn 12 tập 1)

Những bài học sâu sắc và đầy ấn tượng từ việc học và đọc Nhật kí trong tù.

Trả lời:

-  Tình yêu nhân loại là phẩm chất cao quý nhất của Bác Hồ. Tình cảm này vừa cụ thể vừa phong phú, vừa hiểu biết về nhận thức vừa thể hiện qua hành động.

- Một tâm hồn nhạy cảm và dễ bị rung động trước vẻ đẹp của tạo vật và trái tim con người: “Thân thể giam cầm bên trong/ Tinh thần bay bổng ngoài trời'.

- Tinh thần thép cùng với trái tim nhạy cảm, đặc trưng bởi tâm hồn chân thành.

- Trong nhật kí, ta thấy nhân cách của một người được tôn trọng là 'đại tài, đại nhân, đại dũng'.

- Thơ của Bác là sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố: cổ điển và hiện đại.