Soạn bài Về bản thân chúng ta SGK Ngữ Văn 10 tập 2 Kết nối tri thức - chi tiết

Nội dung chính

Tóm tắt

     Văn bản mở đầu bằng những câu hỏi được tác giả đặt ra, những câu hỏi ít người để ý đến, ít ai có thể trả lời mà không có sự băn khoăn, suy nghĩ. Con người có rất nhiều thứ chưa hiểu và thứ ít hiểu nhất là chính con người. Mối quan hệ giữa con người với thực tại, với thế giới và với tự nhiên được phản ánh qua văn bản. Con người là một phần của thế giới, là một phần tử nhỏ bé trong vũ trụ to lớn nhưng khả năng nhận thức thế giới của con người vẫn còn hạn hẹp và có nhiều sự sai lầm trong suy nghĩ. Con người cần củng cố thêm khả năng nhận thức thế giới của mình, nhận thức rõ hơn về mối quan hệ giữa chúng ta với thế giới. Mọi vật trong thế giới đều có sự tương tác và trao đổi thông tin về nhau, tất cả tri thức của con người đều phản ánh thế giới. Các giá trị đạo đức, cảm xúc của con người đều gắn với thực tại và những giọt nước mắt, nụ cười, lòng biết ơn hay sự trung thành,… đều là những thứ có thực, những hiện thực phức tạp của cuộc sống. Con người sống trong tựu nhiên, gắn với tự nhiên và tựu nhiên cũng chính là nhà của con người. Con người học hỏi, khám phá và cư trú trong tựu nhiên, gia tăng kiến thức về thế giới, khám phá vẻ đẹp huyền bí của thế giới.

Trước khi đọc

Trả lời Câu hỏi Trước khi đọc trang 101 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Bạn suy nghĩ như thế nào về quan niệm cho rằng con người là chúa tể của tự nhiên?

Phương pháp giải:

Học sinh dựa vào kiến thức, suy nghĩ cá nhân để nêu cảm nhận về quan niệm.

Lời giải chi tiết:

     Quan niệm cho rằng con người là chúa tể của tự nhiên chưa thật sự đúng. Con người là loài động vật có trí tuệ, có sự tiến hóa hoàn toàn nên có thể gây ảnh hưởng đến tự nhiên nhưng không có nghĩa là chúa tể của tự nhiên, khi tự nhiên bị ảnh hưởng quá nhiều thì con người sẽ phải gánh chịu hậu quả nghiêm trọng. Ví dụ như việc chặt cây, phá rừng của con người dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, gây nên hiệu ứng nhà kính, nóng lên toàn cầu, ….

Trong khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trong khi đọc trang 101 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Suy đoán về dụng ý của tác giả khi đặt vấn đề bằng hàng loạt câu hỏi.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn mở đầu văn bản.

- Chú ý cách tác giả nêu câu hỏi đặt vấn đề để tìm ra dụng ý của nó.

Lời giải chi tiết:

Dụng ý của tác giả khi đặt vấn đề bằng hàng loạt câu hỏi là:

- Trước hết là gây sự tò mò, hứng thú của người đọc đối với nội dung văn bản, với vấn đề được nêu lên trong văn bản.

- Những câu hỏi này có thể là chính những suy nghĩ của tác giả, cách tác giả triển khai vấn đề, những câu hỏi cần trả lời khi giải quyết vấn đề.

- Những câu hỏi được đặt ra ngay từ mở đầu cũng như một định hướng, hướng người đọc trả lười những câu hỏi để tiếp cận vấn đề một cách dễ dàng hơn.

Trong khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong khi đọc trang 101 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Câu nào trong đoạn văn thể hiện quan điểm của tác giả?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn thứ hai trong văn bản.

- Chú ý nội dung đoạn văn để chỉ ra câu văn thể hiện quan điểm của tác giả

Lời giải chi tiết:

Câu văn thể hiện quan điểm của tác giả là “Trong bức tranh khoa học rộng lớn ngày nay, có nhiều thứ chúng ta không thể hiểu nổi, và một trong những thứ mà ta hiểu ít nhất là chính chúng ta.”

Trong khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Trong khi đọc trang 102 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Xác định hai từ khóa nói lên mối quan hệ giữa con người và thế giới trong đoạn văn.

Phương pháp giải:

- Đọc đoạn văn thứ ba trong văn bản.

- Chú ý vào những câu văn viết về mối quan hệ giữa con người và thế giới để xác định hai từ khóa.

Lời giải chi tiết:

Hai từ khóa nói lên mối quan hệ giữa con người và thế giới trong đoạn văn là “chủ thể”. Chủ thể chính là con người và đối với nó thế giới là khách thể.

Trong khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Trong khi đọc trang 102 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Chú ý biện pháp tu từ điệp ngữ trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và chú ý các câu văn, đoạn văn sử dụng phép điệp.

Lời giải chi tiết:

Phép điệp trong văn bản là điệp từ “chúng ta”, nhằm làm nổi bật vấn đề trong văn bản, vấn đề về con người, các suy nghĩ, niềm tin, tư tưởng của con người. Phép điệp từ “chúng ta” còn nhấn mạnh đối tượng chính của văn bản là chúng ta – con người.

Trong khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Trong khi đọc trang 102 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Chú ý các lí lẽ, bằng chứng được sử dụng để chứng minh luận điểm: “Tri thức của chúng ta chung quy đều phản ánh thế giới.”

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn văn có luận điểm “Tri thức của chúng ta chung quy đều phản ánh thế giới” và chú ý các lí lẽ, bằng chứng được nêu trong đoạn văn đấy.

Lời giải chi tiết:

Các lí lẽ, bằng chứng chứng minh luận điểm “Tri thức của chúng ta chung quy đều phản ánh thế giới” là về thông tin của tự nhiên như một giọt mưa chứa thông tin về sự xuất hiện của đám mây đen, áo hiệu trời mưa; đồng hồ chưa thông tin về thời gian trong ngày giúp ta xác định giờ làm việc; gió mang thông tin về cơn bão sắp đến để ta phòng tránh;… và cuối cùng là não của con người chính là nơi chứa tất cả những thông tin được tích lũy qua kinh nghiệm.

Trong khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Trong khi đọc trang 103 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Xác định câu văn khái quát ý tưởng chính của đoạn văn.

Phương pháp giải:

Xác định câu văn khái quát ý tưởng chính của đoạn văn.

Lời giải chi tiết:

Câu văn khái quát ý tưởng chính của đoạn văn: “Chúng ta là một bộ phận hữu cơ của tự nhiên; chúng ta là tự nhiên, là một trong vô số các biểu hiện biến thiên vô cùng vô tận của nó.”

Trong khi đọc 7

Trả lời Câu hỏi 7 Trong khi đọc trang 103 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Hình ảnh nào được sử dụng để nói về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn văn trang 103 để xác định hình ảnh được sử dụng để nói về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh được sử dụng để nói về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên là hình ảnh “nhà”, hình ảnh thể hiện mối liên kết, mối quan hệ mật thiết giữa con người và tự nhiên.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 104 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Trong văn bản, tác giả trình bày quan điểm về vấn đề gì? Quan điểm ấy đã được triển khai thành những luận điểm chính nào?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản Về chính chúng ta.

- Dựa vào nội dung của văn bản để chỉ ra quan điểm mà tác giả trình bày và các triển khai luận điểm của tác giả.

Lời giải chi tiết:

- Trong văn bản, tác giả trình bày quan điểm về vấn đề con người, các mối quan hệ giữa con người với thực tại, con người với thế giới và con người với tự nhiên.

- Những luận điểm chính được triển khai là:

+ Trong mối quan hệ giữa con người với tự nhiên thì con người là “chủ thể”, quan sát thế giới với tư cách là người trong cuộc.

+ Tri thức của con người phản ánh thế giới. Mọi vật trong thế giới đều có sự tương tác, trao đổi thông tin về nhau.

+ Con người là một phần của tự nhiên, gắn với tự nhiên không thể tách rời và tự nhiên cũng chính là nhà của con người.

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 104 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Để làm sáng tỏ các luận điểm chính, tác giả đã sử dụng những bằng chứng, lí lẽ nào? Những thông tin khoa học trong văn bản có ý nghĩa gì trong việc làm sáng tỏ những luận điểm chính?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản Về chính chúng ta.

- Dựa vào những luận điểm đã tìm hiểu để chỉ ra những bằng chứng, lí lẽ mà tác giả đã sử dụng trong văn bản.

- Chú ý những thông tin khoa học được sử dụng trong văn bản và nêu ý nghĩa của chúng trong việc làm sáng tỏ luận điểm chính.

Lời giải chi tiết:

- Để làm sáng tỏ các luận điểm chính, tác giả đã sử dụng những bằng chứng, lí lẽ là:

+ Con người là một phần của thế giới, nằm trong nó và quan sát nó. Niềm tin, tư tưởng, tín ngưỡng của con người đều được hình thành từ sự quan sát bên trong thế giới, gắn với thế giới. Vậy nên con người chỉ là một phần rất nhỏ bé của vũ trụ to lớn này.

+ Bằng chứng về sự thông tin về nhau của tự nhiên như một giọt mưa chứa thông tin về sự xuất hiện của đám mây đen, áo hiệu trời mưa; đồng hồ chưa thông tin về thời gian trong ngày giúp ta xác định giờ làm việc;… và cuối cùng não của con người chính là nơi chứa tất cả những thông tin được tích lũy qua kinh nghiệm.

+ Con người không thể tách khỏi tự nhiên; các giá trị đạo đức, tình yêu của con người đều mang tính hiện thực. Giá trị cảm xúc của con người làm nên xã hội và cũng là biểu hiện của tự nhiên.

+ Tự nhiên là nhà của con người, thế giới đa dạng, đầy màu sắc là nơi con người học hỏi, cư trú, nơi tìm hiểu và thỏa mãn sự hiếu kì bẩm sinh của con người.

- Những thông tin khoa học trong văn bản giúp cho những luận điểm chính trong văn bản sáng rõ hơn, logic hơn và có thêm sức thuyết phục cho việc nêu ra các bằng chứng, lí lẽ chứng minh luận điểm.

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 104 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Chỉ ra và phân tích tác dụng của các yếu tố miêu tả, biểu cảm, các biện pháp tu từ trong văn bản.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản Về chính chúng ta.

- Chú ý các đoạn văn sử dụng yếu tố miêu tả, biểu cảm và các biện pháp tu từ, phân tích tác dụng của chúng.

Lời giải chi tiết:

- Các yếu tố miêu tả, biểu cảm là:

+ Miêu tả sự trao đổi thông tin trong tự nhiên, thông tin từ giọt mưa, tia sáng, đồng hồ, gió,… và hình ảnh “nhà” trong mối quan hệ giữa tự nhiên và con người. Yếu tố miêu tả giúp người đọc hình dung rõ hơn về các bằng chứng được nêu trong đoạn văn, đoạn văn thêm phần sinh động hơn.

+ Tác giả bày tỏ cảm xúc, quan niệm về con người và tự nhiên, đặt ra những câu hỏi mở đầu vấn đề cũng như suy nghĩ của bản thân về vấn đề này. Yếu tố biểu cảm được sử dụng khi nêu những luận điểm chính, thể hiện suy nghĩ, cảm xúc của tác giả góp phần làm rõ hơn luận điểm, người đọc cũng tiếp cận vấn đề dễ hơn.

- Biện pháp tu từ được sử dụng là biện pháp điệp từ “chúng ta”. Tác giả sử dụng biện pháp điệp từ xuyên suốt văn bản để nhấn mạnh đối tượng của vấn đề là chúng ta – con người, làm rõ hơn về các mối quan hệ giữa con người với thực tại, con người với thế giới và con người với tự nhiên.

Sau khi tìm hiểu đến phần 4

Trả lời Câu hỏi 4 sau khi nghiên cứu trang 104 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Tác giả đã thể hiện quan điểm về mối liên hệ giữa con người và thực tại từ góc nhìn nào, và với một thái độ như thế nào?

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản Về chính chúng ta.

- Tập trung đọc kỹ phần văn bản nói về mối liên hệ giữa con người và thực tại để hiểu góc nhìn và thái độ của tác giả về vấn đề này.

Lời giải chi tiết:

Tác giả đã diễn đạt quan điểm về mối liên hệ giữa con người và thực tại từ góc nhìn bên trong, nghĩa là con người là một phần của thế giới, liên kết với thực tại. Tác giả đề cập đến những điều tồn tại thực sự, những thứ có mặt trong thực tại và chúng liên quan đến con người. Thái độ của tác giả với quan điểm này là tích cực, tán thành và minh chứng cho sự đúng đắn của nó.

Sau khi tìm hiểu đến phần 5

Trả lời Câu hỏi 5 sau khi nghiên cứu trang 104 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Tác giả đánh giá như thế nào về khả năng nhận thức thế giới của con người?

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản Về chính chúng ta.

- Tập trung vào phần văn bản nói về khả năng nhận thức thế giới của con người để hiểu quan điểm của tác giả về vấn đề này.

Lời giải chi tiết:

Tác giả cho rằng con người chưa thực sự nhận thức hết về thế giới. Con người có suy nghĩ rằng đã hiểu hết về thế giới nhưng thực tế chỉ là hiểu một phần nhỏ của nó. Khả năng nhận thức thế giới của con người chưa đủ để tự cho rằng mình là trung tâm, là chúa tể. Tác giả cho rằng con người cần phát triển khả năng nhận thức thế giới hơn nữa.

Sau khi tìm hiểu đến phần 6

Trả lời Câu hỏi 6 sau khi nghiên cứu trang 104 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

“Tự nhiên là tổ ấm của chúng ta, và sống trong tự nhiên có nghĩa là chúng ta đang ở nhà của mình.” Bạn nghĩ sao về phát biểu này của tác giả?

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản Về chính chúng ta.

- Dựa trên phần văn bản nói về phát biểu “Tự nhiên là tổ ấm của chúng ta, và sống trong tự nhiên có nghĩa là chúng ta đang ở nhà của mình” để chia sẻ ý kiến của bản thân.

Lời giải chi tiết:

Phát biểu “Tự nhiên là tổ ấm của chúng ta, và sống trong tự nhiên có nghĩa là chúng ta đang ở nhà của mình” của tác giả là hoàn toàn chính xác. Tự nhiên và con người có mối quan hệ mật thiết với nhau, không thể tách rời, hai thực thể này ảnh hưởng lẫn nhau. Tự nhiên là nơi mà con người sinh sống, nơi mà con người khám phá, học hỏi, thỏa mãn sự hiếu kỳ bẩm sinh của mình. Con người không thể thiếu tự nhiên như không thể thiếu một ngôi nhà để ở. Vì vậy, tôi đồng ý với ý kiến của tác giả.

Kết nối đọc - viết

Trả lời Câu hỏi Kết nối đọc viết trang 104 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Nhận thức nào từ văn bản Về chính chúng ta mà bạn muốn mang theo trong hành trang cuộc sống của mình? Xin chia sẻ với một đoạn văn (khoảng 150 từ) về điều này.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ nội dung văn bản Về chính chúng ta.

- Dựa trên các quan điểm, nhận thức có trong văn bản để chia sẻ suy nghĩ của bản thân về những nhận thức cần thiết trong cuộc sống hàng ngày.

Lời giải chi tiết:

Văn bản này đề cập đến các vấn đề liên quan đến con người, mối quan hệ của họ với thực tại, tự nhiên và thế giới xung quanh, cùng với những nhận thức cần có. Để hành trang cuộc sống của mình phong phú hơn, tôi muốn mang theo khả năng hiểu biết về thế giới, cùng với việc củng cố kiến thức về cuộc sống. Con người là một phần của thế giới và tự nhiên, không thể tách rời với thế giới, con người quan sát thế giới từ bên trong để tìm hiểu sâu hơn. Sự hiểu biết về thế giới là rất quan trọng để cuộc sống trở nên đầy đủ hơn, và kinh nghiệm sống của chúng ta trở nên phong phú hơn. Nhận thức của con người về thế giới còn rất nhiều điều cần phải khám phá, và việc này giúp chúng ta nâng cao sự hiểu biết của mình, củng cố kiến thức và kỹ năng sống hữu ích.