Soạn bài Vẻ đẹp của Sắc thu (tường thuật)

ND chính

Cấu trúc

Cấu trúc: 3 phần

- Phần 1: Cảm nhận về tự nhiên vào lúc giao mùa, dấu hiệu thu về.

- Phần 2: Cảm nhận về cảnh vật trời đất khi bước vào mùa thu.

- Phần 3: Sự biến đổi tĩnh lặng của thế giới sống và suy tư về cuộc sống của con người vào thời điểm thu.

Câu hỏi 1

Câu hỏi 1 (trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

Điểm bắt đầu của sự thay đổi trong tự nhiên từ hạ sang thu theo cảm nhận của Hữu Thỉnh được thể hiện như thế nào và được miêu tả thông qua những hình ảnh, hiện tượng gì?

Trả lời:

- Sự biến đổi của tự nhiên từ cuối mùa hạ sang đầu mùa thu được cảm nhận một cách tinh tế bắt đầu từ những dấu hiệu của việc chuyển mùa: “Bỗng nhận ra hương ổi, Phả vào trong gió se”. Gió se là cơn gió nhẹ, khô và hơi lạnh. Trong cơn gió ấy vào thời điểm này, mang theo hương ổi, mùi thơm của hương ổi đang vào độ chín.

- Trước thời điểm giao mùa hạ - thu, nhà thơ có vẻ bị ngạc nhiên và đầy nghẹn ngào. Tâm trạng này được thể hiện qua các từ như bỗng, hình như.

Câu hỏi 2

Câu hỏi 2 (trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

Phân tích cảm nhận tinh tế của nhà thơ về sự thay đổi trong không gian khi bước vào mùa thu. (Gợi ý: qua mùi vị, qua sự chuyển động của gió, sương, của dòng sông, cánh chim, đám mây, qua ánh nắng, mưa, tiếng sấm. Chú ý các từ phả vào, chùng chình, dềnh dàng...)

Trả lời:

Sự thay đổi trong không gian khi bước vào mùa thu được nhà thơ Hữu Thỉnh cảm nhận qua nhiều yếu tố, nhiều giác quan và sự chuyển động thực sự tinh tế:

- Khứu giác và xúc giác: bất ngờ ngửi mùi thơm của ổi đang vào độ chín phả vào trong cơn gió nhẹ, khô và hơi lạnh.

- Thị giác và cảm giác: ở nơi con đường làng, sương mù mờ mịt nhẹ nhàng di chuyển chậm rãi làm nhà thơ ngạc nhiên nhận ra mùa thu đã đến.

- Dòng sông trôi êm đềm và những cánh chim bắt đầu vội vàng như chuẩn bị cho hành trình di cư để tránh rét.

- “Đám mây mùa hạ, vắt nửa mình sang thu” thể hiện một cách sống động cảm giác của sự chuyển mùa.

- Mặt trời vẫn còn chiếu sáng mạnh mẽ nhưng dần dần tan đi những cơn mưa.

Sự tinh tế của tác giả được thể hiện trong những từ ngữ đầy hấp dẫn: bỗng, phả vào, chùng chình, hình như, dềnh dàng, vắt nửa mình.

Phần 3

Phần 3 (trang 71 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

Theo tôi, đặc điểm riêng của thời kỳ chuyển mùa hạ - thu này được Hữu Thỉnh diễn đạt đặc biệt nhất qua hình ảnh, câu thơ nào? Tôi hiểu như thế nào về hai dòng thơ cuối bài:

Sấm cũng không còn gây bất ngờ

Trên hàng cây đã trải nhiều mùa.

(Gợi ý:

- Ý nghĩa thực tế về tự nhiên (hiện tượng sấm, hàng cây) vào mùa thu.

- Tính hàm ẩn của hình ảnh (sấm: những tiếng động đặc biệt của bên ngoài, cuộc đời; hàng cây đã trải nhiều mùa: con người đã trải qua nhiều kỳ nghỉ).

Trả lời:

Học sinh tự lựa chọn câu thơ, hình ảnh mà họ cho là đặc sắc để phân tích. Riêng hai dòng thơ cuối bài:

“Sấm cũng không còn gây bất ngờ Trên hàng cây đã trải nhiều mùa” có cách diễn đạt độc đáo.

+ Sấm là hình ảnh ẩn dụ biểu lộ những tiếng động đặc biệt của bên ngoài, của cuộc đời. Hàng cây đã trải nhiều mùa cũng là hình ảnh ẩn dụ biểu hiện con người đã trải qua nhiều kỳ nghỉ.

+ Hai câu thơ có nhiều cách hiểu: hàng cây đã trải nhiều mùa không còn bị ảnh hưởng, bị sốc bởi tiếng sấm. Hoặc vào mùa thu, tiếng sấm không còn gây bất ngờ. Theo tác giả, với hình ảnh có giá trị thực tế về hiện tượng tự nhiên này, ông muốn truyền đạt những suy ngẫm của mình - khi con người đã trải qua nhiều, họ cũng sẽ mạnh mẽ hơn trước những biến đổi, bất ngờ của cuộc đời.

Thực hành

Dựa vào các hình ảnh, bố cục của bài thơ, viết một đoạn văn ngắn miêu tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự thay đổi của thiên nhiên vào mùa thu.

Trả lời:

Dựa vào các hình ảnh, bố cục của bài thơ, viết một đoạn văn ngắn miêu tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự thay đổi của thiên nhiên vào mùa thu.

    Bài văn cần đảm bảo các ý sau :

    + Cảm nhận tinh tế của tác giả trước sự thay đổi của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa.

    + Dòng suy tư đầy triết lý của nhà thơ về quy luật cuộc đời.

   Đoạn văn gợi ý:

    Bài thơ Sang thu của nhà thơ Hữu Thỉnh là một trong những bài thơ miêu tả tinh tế, đặc biệt nhất sự biến đổi của cảnh vật trong không gian cuối hạ đầu thu. Trước khung cảnh giao mùa tuyệt đẹp ấy, tác giả không chỉ thể hiện lòng yêu mến vẻ đẹp thiên nhiên của quê hương đất nước mà còn đồng thời thể hiện những suy ngẫm về triết lý cuộc đời.

    Ở hai khổ thơ đầu, một loạt những sự vật, hiện tượng thiên nhiên được tác giả khắc họa như: hương ổi, sương, sông, chim, đám mây mùa hạ. Trong khoảnh khắc giao mùa, mọi sự vật đều có sự thay đổi. Mùa thu đến kéo theo hương ổi thoang thoảng trong không gian. “Sương chùng chình qua ngõ” như cố ý nán lại, tiếc nuối níu kéo mùa hạ. Dòng chảy của sông cũng như chậm lại, thong thả hơn trong cái tiết mùa thu đang đến gần. Đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang thu”, hình ảnh đầy tính gợi hình. Những sự vật thiên nhiên trong bài thơ đã được tác giả thổi vào đó những hành động của con người. Cả không gian cũng như có xúc cảm, có tâm hồn. Thiên nhiên đất trời được tác giả Hữu Thỉnh khắc họa trong trạng thái lửng lơ, nửa còn là hạ, nửa đã là thu. Sang thu, nhịp sống dường như chậm lại, tất cả trở nên thư thái, nhẹ nhàng hơn. Những hình ảnh trên đã thể hiện sự quan sát nhạy bén, tinh tế của nhà thơ trước những chuyển động dù khẽ khàng của thiên nhiên. Nó cũng đồng thời bộc lộ tâm trạng vừa như nuối tiếc mùa hạ, lại vừa đang chào đón mùa thu của nhà thơ khi đứng giữa thiên nhiên giao mùa.

    Nếu hai khổ thơ đầu là xúc cảm của nhà thơ trước vẻ đẹp thiên nhiên thì đến khổ thơ cuối, dòng cảm xúc ấy chuyển sang suy tư, triết lý. Thông qua cảnh sắc thiên nhiên đất trời khoảnh khắc giao mùa, nhà thơ đã bày tỏ những suy nghĩ về triết lý cuộc đời: Khi bước sang nửa bên kia con dốc cuộc đời, con người ta sẽ trở nên bản lĩnh hơn, bình tĩnh hơn trước những biến cố, bất ngờ của cuộc sống. Những hiện tượng thiên nhiên như “nắng”, “mưa”, “sấm” là biểu tượng cho những biến cố xảy đến với con người trong cuộc sống. “Hàng cây đã trải nhiều mùa” chính là hình ảnh của những con người đã từng trải, đã bước qua thời tuổi trẻ.

    Những hình ảnh giàu tính biểu tượng cùng với bố cục của bài thơ đã góp phần khắc họa dòng tâm trạng, cảm nhận của nhà thơ Hữu Thỉnh trước sự biến đổi của thiên nhiên vào mùa thu.