Buzz
Phần I. Sự biến đổi và sự phát triển của nghĩa từ.
Trả lời câu 1 (trang 55 SGK Ngữ văn 9, tập 1):
Trong bài thơ này, Nguyễn Đình Chiểu thể hiện lòng yêu nước và đấu tranh chống sự áp bức của thực dân đối với dân tộc Việt Nam. Ông diễn tả nỗi đau và sự tuyệt vọng của nhân dân khi bị giam cầm tại nhà ngục Quảng Đông, thể hiện khát vọng độc lập và tự do cho đất nước. Trong ngữ cảnh này, 'kinh tế' thực chất có nghĩa là trị nước và cứu dân. Từ “kinh tế” trong bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác là dạng rút gọn của kinh bang tế thế, tức là trị quốc cứu đời (cũng có thể gọi là kinh thế tế dân, nghĩa là trị đời cứu dân).
Hiện nay, từ “kinh tế” không còn được hiểu theo nghĩa truyền thống nữa. Thay vào đó, nó được dùng để chỉ tất cả các hoạt động liên quan đến sản xuất, tiêu dùng và quản lý tài nguyên kinh tế. Khái niệm kinh tế đã mở rộng ra ngoài việc trị nước cứu dân như trước đây. Kinh tế hiện đại bao gồm sản xuất hàng hóa, dịch vụ, tiêu dùng, đầu tư, tài chính và quản lý tài nguyên, cũng như các chính sách và hoạt động của chính phủ và các tổ chức quản lý kinh tế. Điều này phản ánh sự phát triển và mở rộng của khái niệm này theo thời gian và trong xã hội hiện đại.
Ý nghĩa của từ không phải là cố định mà có thể thay đổi qua thời gian hoặc trong các hoàn cảnh khác nhau. Trong ngữ cảnh này, 'không phải bất biến' ám chỉ tính linh hoạt và khả năng thay đổi hoặc mất đi giá trị của một từ hoặc khái niệm.
Trả lời câu 2 (trang 55 SGK Ngữ văn 9, tập 1):
a. - Xuân (nghĩa gốc):
- Xuân (nghĩa chuyển):
=> Xuân: chuyển nghĩa bằng phép ẩn dụ (Ngụ ý nói về tuổi trẻ của người thiếu nữ qua hình ảnh mùa xuân tươi đẹp).
b. - Tay (thứ nhất): nghĩa gốc.
- Tay (thứ hai): nghĩa chuyển.
=> Tay: chuyển nghĩa qua phương thức hoán dụ (Ở đây, dùng bộ phận để chỉ toàn thể).
Phần II. Luyện tập.
Câu 1
Trả lời câu hỏi 1 (trang 56 SGK Ngữ văn 9, tập 1):
a. Từ 'chân' được sử dụng với nghĩa nguyên bản.
b. Từ 'chân' được dùng với nghĩa chuyển theo phương pháp hoán dụ.
c. Từ 'chân' được áp dụng với nghĩa chuyển theo phương pháp ẩn dụ.
d. Từ 'chân' được sử dụng với nghĩa chuyển qua phép ẩn dụ.
Câu 2
Trả lời câu hỏi 2 (trang 57 SGK Ngữ văn 9, tập 1):
- Từ 'trà' trong định nghĩa của Từ điển tiếng Việt mang nghĩa gốc.
- Từ 'trà' trong các cụm từ như trà a-ti-sô, trà hà thủ ô, trà sâm, trà linh chi, v.v. mang nghĩa chuyển. Nghĩa chuyển này chỉ sản phẩm thực vật đã qua chế biến thành dạng khô để pha nước uống.
Câu 3
Giải thích câu 3 (trang 57 SGK Ngữ văn 9, tập 1):
Từ đồng hồ trong các ví dụ như đồng hồ điện, đồng hồ nước, đồng hồ xăng, được sử dụng theo nghĩa chuyển để chỉ những thiết bị đo lường có hình thức tương tự như đồng hồ.
Câu 4
Giải thích câu 4 (trang 57 SGK Ngữ văn 9, tập 1):
a. Hội chứng
+ Nghĩa gốc: Thuật ngữ 'hội chứng' thường dùng để chỉ một nhóm các triệu chứng hoặc dấu hiệu cụ thể xuất hiện đồng thời và thường đặc trưng cho một căn bệnh hoặc tình trạng y tế nhất định.
VD: Hội chứng viêm mắt đỏ năm nay đã lan rộng ra khắp Thành phố Hà Nội
+ Nghĩa chuyển: một loạt hiện tượng hoặc sự kiện phản ánh một tình trạng hoặc vấn đề xã hội, xuất hiện đồng thời ở nhiều khu vực.
VD: Làm việc từ xa trở thành hội chứng phổ biến khi dịch COVID-19 bùng phát
b. Ngân hàng
+ Nghĩa gốc: Ngân hàng là tổ chức hoặc doanh nghiệp chuyên nhận tiền gửi từ khách hàng và cung cấp các dịch vụ tài chính như cho vay, thanh toán, đầu tư và nhiều dịch vụ khác.
VD: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam…
+ Nghĩa chuyển: kho lưu trữ các thành phần hoặc bộ phận của cơ thể để sử dụng khi cần, như ngân hàng máu, ngân hàng gen, hoặc tập hợp dữ liệu theo một lĩnh vực, được tổ chức để tra cứu và sử dụng như ngân hàng dữ liệu, ngân hàng đề thi… Trong những trường hợp này, ý nghĩa “tiền bạc” từ nghĩa gốc bị mất đi, chỉ còn lại ý nghĩa “tập hợp, lưu giữ, bảo quản”.
c. Sốt
+ Nghĩa gốc: Từ 'sốt' chỉ trạng thái khi cơ thể tăng nhiệt độ, thường đi kèm với các triệu chứng như cảm lạnh, mệt mỏi, đau đầu, và một số triệu chứng khác. Sốt là phản ứng tự nhiên của cơ thể để chống lại vi khuẩn, virus hoặc các tác nhân gây bệnh.
VD: Cô ấy bị sốt cao đến 39 độ.
+ Nghĩa chuyển: tình trạng nhu cầu tăng đột ngột, dẫn đến sự khan hiếm hàng hóa và giá cả tăng nhanh.
VD: cơn sốt đất, cơn sốt vàng…
d. Vua
+ Nghĩa gốc: Từ 'vua' chỉ người đứng đầu trong quốc gia có chế độ quân chủ, thường được thừa kế từ gia đình hoặc giành quyền lực qua chiếm đoạt hoặc kế thừa ngai vàng. Vua thường là lãnh đạo tối cao, quyết định các vấn đề chính trị, quân sự và xã hội của đất nước.
VD: Năm 1010, vua Lí Thái Tổ đã chuyển đô về Thăng Long.
+ Nghĩa chuyển: người đứng đầu trong một lĩnh vực cụ thể, thường là trong sản xuất, kinh doanh, thể thao hoặc nghệ thuật.
VD: vua dầu hỏa, vua ô tô, vua bóng đá, vua nhạc pop…
Danh hiệu này thường áp dụng cho nam giới, còn nữ giới thường được gọi là nữ hoàng (VD: nữ hoàng nhạc nhẹ, nữ hoàng sắc đẹp…).
Câu 5
Trả lời câu hỏi số 5 (trang 57 trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9, tập 1):
- Câu thơ 'Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ' trong ngữ cảnh bài thơ có thể được giải thích qua phép ẩn dụ và tượng trưng, khi nhà thơ dùng hình ảnh 'mặt trời' để biểu thị Bác Hồ - người mà đất nước coi là niềm tin, tinh thần lãnh đạo, và nguồn sáng. Hình ảnh 'mặt trời' thường đại diện cho sức mạnh, sự sống và ánh sáng.
'Mặt trời đi qua trên lăng': Hình ảnh này có thể thể hiện một quy luật tự nhiên, một thế giới không ngừng chuyển động, và cũng có thể là sự kết nối giữa Bác Hồ và các thế hệ sau, ý tưởng về sự tiếp nối và sự hiện diện vĩnh cửu.
'Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ': Câu thơ này sử dụng màu đỏ, thường gắn liền với sự sống, sức mạnh, đam mê, hoặc sự hy sinh. Việc miêu tả mặt trời bằng màu đỏ có thể chỉ đến tinh thần hy sinh và sức mạnh của Bác Hồ, như một nguồn sáng và biểu tượng mạnh mẽ đối với quốc gia.
Thông qua hình ảnh 'mặt trời' và màu đỏ, nhà thơ có thể đang truyền tải thông điệp về tinh thần lãnh đạo, hy vọng và sức mạnh mà Bác Hồ mang lại cho đất nước và nhân dân Việt Nam. Điều này thể hiện sự kính trọng và tôn vinh sâu sắc đối với ông và ảnh hưởng của ông đối với tinh thần dân tộc. Đây không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ, vì sự chuyển nghĩa của từ 'mặt trời' trong câu thơ chỉ có tính chất tạm thời, không làm từ có thêm nghĩa mới và không được đưa vào từ điển.
Sự chuyển nghĩa của từ 'mặt trời' trong câu thơ không tạo ra một nghĩa mới cho từ, mà chỉ mang ý nghĩa tượng trưng trong ngữ cảnh bài thơ. Hình ảnh mặt trời ở đây chỉ là một biểu hiện tượng trưng, không tạo ra nghĩa mới mà chỉ diễn tả ý tưởng cụ thể mà nhà thơ muốn truyền đạt. Do đó, đây không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ mà chỉ là một cách sử dụng từ để thể hiện một ý tưởng trong bài thơ.
Đây là bài viết từ Mytour, hy vọng rằng thông tin trong bài viết sẽ hữu ích cho bạn đọc. Cảm ơn bạn đã quan tâm!
