Buzz
Với bài viết trong Chuyên đề Văn 10 Phần 2: Viết về một tác phẩm văn học trong Chuyên đề 3 Chuyên đề Văn 10 Kết nối tri thức, bạn sẽ có tài liệu hữu ích, ngắn gọn để làm bài tập môn Văn 10.
Soạn bài Viết về một tác phẩm văn học - Kết nối tri thức
I. Mục đích viết
Viết về một tác phẩm văn học là cách thể hiện kết quả của việc đọc hiểu và đánh giá tác phẩm bằng ngôn ngữ viết.
Việc viết về tác phẩm đã đọc có các mục đích khác nhau như:
- Khi nghiên cứu, viết nhằm vào việc phân tích, đánh giá và giải thích về tác phẩm, giúp người đọc nhận ra những giá trị sâu sắc của nó. Bài viết ở đây thường có cấu trúc như văn nghị luận.
- Khi tập trung vào trải nghiệm, cảm xúc, sâu lắng âm nhạc, viết là cách để thể hiện những cảm xúc, những trải nghiệm đặc biệt và ấn tượng cá nhân về các khía cạnh, giá trị đáng chú ý của tác phẩm, nhấn mạnh những điểm đặc sắc về nội dung và nghệ thuật để đánh giá, làm rõ giá trị thẩm mỹ của văn bản với sự kết nối sâu sắc của tác giả - người viết. Bài viết ở giai đoạn này mang tính chất của một bản diễn đạt cảm xúc.
- Khi chú trọng vào giới thiệu, quảng bá, viết để truyền đạt đến độc giả những thông tin quan trọng về nội dung và nghệ thuật của văn bản, phong cách riêng của tác giả, điểm nổi bật của tác phẩm trong quá trình sáng tác hoặc những điểm hấp dẫn về xuất bản,... phù hợp với sở thích và sự tiếp thu của độc giả. Văn bản tạo ra ở giai đoạn này thường mang tính chất thông tin.
Câu hỏi (trang 75, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Bạn sẽ nhấn mạnh vào mục đích nào khi viết về tác phẩm bạn đã học?
Trả lời:
Mục đích khi viết về tác phẩm đã học là để thể hiện những cảm xúc, trải nghiệm của bản thân về các khía cạnh, giá trị nổi bật của tác phẩm văn học.
II. Cách tiếp cận khi viết bài
1.Viết theo hướng nghiên cứu văn học
- Để viết theo hướng này, người viết cần chuẩn bị kỹ lưỡng: tìm hiểu từ phong cách của tác giả đến bối cảnh sáng tác, cùng tham khảo nhiều tài liệu nghiên cứu để xây dựng quan điểm đánh giá rõ ràng. Cần triển khai đầy đủ những luận điểm chính với hệ thống dữ liệu, bằng chứng phong phú, và kết hợp giữa đánh giá khái quát và phân tích cụ thể, làm nổi bật nét đặc sắc của tác phẩm.
- Ngôn ngữ trong bài viết cần khách quan, khoa học, không nên biểu lộ cảm xúc chủ quan hay triển khai những liên tưởng không liên quan. Cần tập trung vào trọng tâm của vấn đề được thảo luận.
Bài viết tham khảo:
Tác phẩm “Gió đầu mùa”
Tác giả: Khái Hưng
Câu hỏi 1 (trang 80, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Nội dung bài viết đã giới thiệu và phân tích những điểm nổi bật của tập truyện Gió đầu mùa của Thạch Lam là gì?
Trả lời:
Trong tập truyện “Gió đầu mùa”, Thạch Lam mô tả những câu chuyện đơn giản, những sự kiện hàng ngày một cách chân thực và can đảm. Ông thể hiện sự rung động mạnh mẽ thông qua ngòi bút, và bức tranh tinh tế về cảm xúc trong tác phẩm.
Câu hỏi 2 (trang 80, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Xác định cấu trúc của bài viết và đánh giá cách thức trình bày lập luận và bằng chứng của tác giả.
Trả lời:
Mở bài:
- Giới thiệu quan điểm về truyện ngắn của Thạch Lam, tác giả tập truyện Gió đầu mùa.
- Đặc điểm nổi bật trong tập truyện (viết về những chuyện đơn giản, những sự kiện hàng ngày, không tập trung vào những tình tiết căng thẳng).
Phân tích chi tiết:
- Tính thành thực đến mức can đảm trong văn của Thạch Lam (minh họa qua truyện Ngày mới, Một cơn giận).
- Sức mạnh và ảnh hưởng của ngòi bút Thạch Lam đến độc giả (được thể hiện qua các truyện Gió lạnh đầu mùa, Trở về, Những ngày mới).
- Sự tinh tế trong miêu tả cảm giác của nhân vật trong truyện ngắn của Thạch Lam (đánh giá qua việc phân tích các truyện Nhà mẹ Lê và Trở về).
Kết luận:
Nhận định về mối liên hệ giữa thế giới thực và các nhân vật trong tác phẩm của Thạch Lam.
Câu hỏi 3 (trang 80, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Đọc bài viết của Khái Hưng, bạn có thể hiểu được điều gì về Thạch Lam và tác phẩm của ông trước khi đọc tập truyện Gió đầu mùa?
Trả lời:
Bài tựa của Khái Hưng đã giới thiệu những điểm đặc biệt tạo nên phong cách riêng của Thạch Lam trong văn học Việt Nam thời điểm đó. Các bài giới thiệu này có tác dụng như một bước khởi đầu, khơi dậy sự tò mò, hứng thú cho độc giả, thông tin rằng có nhiều điều thú vị đang chờ đợi họ khi đọc tác phẩm.
2. Viết theo hướng thưởng thức, trải nghiệm
- Loại viết này thường được thực hiện dưới dạng tản văn hoặc tuỳ bút, trong đó, người viết thể hiện cảm xúc, suy nghĩ riêng của mình về những điểm nổi bật, chủ đề quan trọng trong tác phẩm, từ đó thể hiện giá trị về mặt nghệ thuật hoặc nội dung của tác phẩm, phong cách của tác giả – điều tạo nên giá trị và sức hấp dẫn của tập thơ, truyện ngắn hoặc tiểu thuyết, đặc biệt về mặt thẩm mĩ.
- Loại viết này thường sử dụng ngôn từ trữ tình, lãng mạn, kích thích sự liên tưởng của độc giả về nhiều khía cạnh của tác phẩm. Nhờ đó, người viết vừa giới thiệu về tác phẩm, vừa thể hiện cá tính trữ tình của mình.
Phân tích bài viết tham khảo:
Chân trời không bao giờ cũ
Vương Trí Nhàn
Câu hỏi 1 (trang 82, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Làm thế nào bài viết thể hiện sự đồng cảm của Vương Trí Nhàn với tác giả Hồ Dzếnh và tập truyện Chân trời cũ?
Trả lời:
Tác giả đã tập trung vào việc thể hiện giá trị của cuốn sách thông qua cách thể hiện sự sống lâu bền mà nó mang lại, thay vì trực tiếp nhắc đến nội dung. Bài viết dựa trên cảm nhận và suy ngẫm, khẳng định giá trị của tác phẩm qua sự yêu thích của độc giả và suy tư của tác giả về những cách tồn tại của nhà văn trong sự nghiệp văn chương, từ đó tôn vinh Hồ Dzếnh là một nhà văn sống mãi trong lòng người yêu văn chương.
Câu hỏi 2 (trang 82, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Bài viết giúp bạn hiểu gì về mối quan hệ giữa văn và đời? Theo bạn, cách tiếp cận sáng tác từ góc nhìn của tác giả bài viết có điểm gì đặc biệt và ưu thế?
Trả lời:
Trong bài viết, Vương Trí Nhàn nhấn mạnh đến tính độc đáo của cuộc đời và tác phẩm của mỗi nhà văn, từ đó suy ngẫm về những cách tồn tại độc đáo trong cuộc sống và văn chương. Cách tiếp cận sáng tác từ góc nhìn của tác giả bài viết giới thiệu về Chân trời cũ không chỉ là văn chương mà còn là sự kết hợp giữa cuộc sống và nghệ thuật, thể hiện sự sống mãi của tác phẩm và tác giả qua thời gian.
Việc tiếp cận sáng tác từ góc nhìn cá nhân của tác giả bài viết đã mở ra cho độc giả một cách tiếp cận sâu sắc hơn đối với tập truyện Chân trời cũ, từ đó khơi gợi sự quan tâm đến những giá trị về mặt văn hóa và nghệ thuật trong tác phẩm.
Trả lời:
Vương Trí Nhàn đã viết về tác phẩm Chân trời cũ của Hồ Dzếnh sau khi tác giả qua đời. Trong bài viết, ông thể hiện lòng trọng trách và biểu hiện sự thấu hiểu đối với những suy tư, cảm xúc về cuộc đời và văn chương của Hồ Dzếnh, đồng thời gợi lên sự bình yên, tự nhiên của ông trong cuộc sống, điều mà độc giả có thể cảm nhận được khi đọc tác phẩm Chân trời cũ. Bài viết chứa đựng những tư tưởng sâu sắc về văn học và cuộc sống, đem đến nhiều cảm xúc và suy tư cho người đọc về nhà văn này.
Câu hỏi 4 (trang 82, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Sau khi đọc bài viết, bạn có muốn khám phá tập truyện ngắn Chân trời cũ không? Và lý do của bạn là gì?
Trả lời:
Bài viết không trực tiếp giới thiệu về nội dung của cuốn sách, thay vào đó, thông qua cảm nhận và suy ngẫm về giá trị của nó, bài viết có thể kích thích sự tò mò của người đọc về sức sống và sự hấp dẫn của tác phẩm.
3. Viết theo hướng giới thiệu, quảng bá
- Viết theo hướng giới thiệu nhằm khuyến khích đọc sách và phát triển thị trường sách, cần xem xét đối tượng tiếp nhận để lựa chọn cách viết phù hợp.
- Để quảng bá tác phẩm và thu hút sự chú ý của độc giả, có thể tập trung giới thiệu những điểm nổi bật của sách hoặc về tác giả, quá trình sáng tác. Phong cách này giúp độc giả tiếp cận thông tin đa dạng về tác phẩm và tác giả trước khi đọc.
- Kết quả của cách viết này có thể là văn bản thông tin đa dạng (kết hợp chữ viết và hình ảnh).
Phân tích bài viết tham khảo:
Nhà thơ Quang Dũng – hòa âm thơ và họa
Chu Hồng Tiến
Câu hỏi 1 (trang 86, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Bài viết đã cung cấp thông tin gì về cuốn sách?
Trả lời:
Mục tiêu của bài viết là giới thiệu những thông tin quan trọng để đáp ứng nhu cầu và sở thích của độc giả về cuốn sách. Thông qua bài viết về Nhà thơ Quang Dũng - khúc song hành thơ và hoạ, người đọc có thể tiếp cận những thông tin cơ bản, nổi bật về tập thơ – hoạ của Quang Dũng, từ việc phát hành đến thông tin về tác giả và nội dung của cuốn sách. Những thông tin được giới thiệu một cách chi tiết, giúp độc giả hiểu rõ nội dung của cuốn sách và thời điểm xuất bản (kỉ niệm 100 năm ngày sinh Quang Dũng).
Câu hỏi 2 (trang 86, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Tác giả đã giới thiệu những nội dung nổi bật nào của cuốn sách? Cách giới thiệu đó có thể tạo ra những ấn tượng gì về cuốn sách trong độc giả?
Trả lời:
Bài viết tập trung giới thiệu những điểm nổi bật về cuộc đời và sáng tác của tác giả Quang Dũng trên cả hai lĩnh vực: thơ và hoạ. Tác giả muốn giúp độc giả hiểu rõ những điểm hấp dẫn của cuốn sách bằng cách kết hợp giới thiệu về cuộc đời của Quang Dũng, tính cách và đam mê của nhà thơ, cũng như giải thích điều gì đã làm nên giá trị đặc biệt của những bài thơ và bức hoạ của ông.
Cách giới thiệu kết hợp thông tin về cuộc đời và sáng tác thơ - hoạ, đặc biệt là việc đưa ra các ví dụ cụ thể về thơ và hoạ, có thể gây ấn tượng sâu sắc về cuốn sách đối với độc giả. Đây là cách giúp đưa cuốn sách gần hơn với độc giả.
Câu hỏi 3 (trang 86, SGK chuyên đề Ngữ văn 10 – Kết nối): Cách trình bày và triển khai văn bản này khác biệt như thế nào so với hai văn bản trước đó?
Trả lời:
- Mục tiêu chính của bài viết là cung cấp thông tin quan trọng về cuốn sách, theo đó:
+ Tập trung vào việc giới thiệu thông tin về phiên bản xuất bản mới nhất và bề ngoại của cuốn sách, nhằm gây ấn tượng mạnh mẽ ban đầu cho độc giả.
+ Tóm tắt những điểm nổi bật về sức hấp dẫn của cuốn sách về cả thơ và hoạ;
+ Kết thúc bằng những đánh giá ngắn gọn nhưng sâu sắc về giá trị của tác phẩm và tài năng của Quang Dũng.
- Bài viết được trình bày theo hình thức thông tin văn bản, sắp xếp nội dung thành các tiêu mục ngắn gọn, nhằm cung cấp thông tin quan trọng về cuốn sách. Đặc biệt, việc kết hợp giữa văn bản và hình ảnh tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt của bài viết.
III. Bài tập viết
1. Chuẩn bị
- Lựa chọn tác phẩm cần giới thiệu
- Xem lại tờ phiếu đọc sách để hiểu rõ nhóm đọc sách:
+ Tổng quan về cuốn sách
+ Các nội dung chính của cuốn sách
+ Nhận xét, ấn tượng của độc giả về cuốn sách
- Xem lại yêu cầu và nội dung của phong cách viết đã chọn.
2. Lập dàn ý
* Viết theo hướng nghiên cứu
- Mở đầu: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, đánh giá về những giá trị đặc sắc, nổi bật của tác phẩm.
- Nội dung chính: Tổng quan về những giá trị nổi bật của tác phẩm hoặc từng khía cạnh của nội dung, nghệ thuật.
+ Với tác phẩm truyện ngắn hoặc tiểu thuyết: chú trọng đến đề tài, chủ đề, các nhân vật, kỹ thuật xây dựng nhân vật, bút pháp…
+ Với tác phẩm thơ: tập trung vào mạch cảm xúc, thế giới hình ảnh, kỹ thuật xây dựng hình ảnh, bút pháp…
- Kết luận: Đánh giá về vị trí của tác phẩm trong sự nghiệp của tác giả và trong ngữ cảnh văn học.
* Tiếp cận qua trải nghiệm, đánh giá
- Bắt đầu bằng những ấn tượng sâu sắc về nội dung, nghệ thuật của cuốn sách, hoặc một kỉ niệm đặc biệt về tác giả hoặc tác phẩm.
- Tập trung thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, trải nghiệm cá nhân về các khía cạnh trong tác phẩm, từ đó đem lại những điểm nổi bật về nội dung và phong cách nghệ thuật của tác giả.
- Kết thúc bằng việc nhấn mạnh những cảm xúc tiếp nối từ tác phẩm và sức hấp dẫn đặc biệt của nó.
* Tiếp cận qua giới thiệu, quảng bá
- Bắt đầu bằng các thông tin cơ bản về cuốn sách.
- Trình bày các điểm đặc biệt về tác giả, tác phẩm hoặc quá trình sáng tác để tạo ra ấn tượng mạnh mẽ với người đọc.
- Kết luận: Tóm tắt những điểm độc đáo tạo nên sức hấp dẫn của tác phẩm đối với độc giả
3. Viết bài
- Tâm thế và cảm xúc chuẩn bị khi viết bài.
- Tận dụng tối đa các tư liệu thu thập và những ý nảy sinh trong quá trình đọc đã được ghi chép.
- Bài viết có thể do cá nhân hoặc nhóm thực hiện, viết ở lớp hoặc ở nhà tùy theo yêu cầu và điều kiện cụ thể.
4. Sửa chữa, hoàn thiện
- Kiểm tra tính chính xác của trích dẫn từ văn bản văn học, bài nghiên cứu và đánh giá trước khi trình bày.
- Xem xét văn bản về khía cạnh logic và sự liên kết.
- Lựa chọn các hình ảnh minh họa để tăng hiệu quả tác động của bài viết.
- Kiểm tra văn bản về mặt chính tả và cách diễn đạt.
IV. Báo cáo Kết quả
1. Cách tổ chức
- Tham gia đọc và đóng góp ý kiến theo nhóm:
+ Nhóm quyết định nội dung hoạt động dựa trên hai chủ đề chính: một bản văn đã viết và một thể loại văn bản mới được giới thiệu.
+ Đọc một bài cùng nhóm hoặc cá nhân trong nhóm để đánh giá và nhận xét.
+ Sử dụng hệ thống tiêu chí để tự đánh giá hoặc đánh giá bài viết của bạn trong nhóm.
- Lựa chọn bài để đọc và thực hiện trao đổi trực tiếp trước lớp.
2. Các Tiêu chí Đánh giá Bài viết
Để đánh giá bài viết, cần dựa vào những nhóm tiêu chí sau đây:
- Tiêu chí Đánh giá Bài viết theo hướng Nghiên cứu
- Tiêu chí Đánh giá Bài viết theo hướng Thưởng thức, Trải nghiệm
- Tiêu chí Đánh giá Bài viết theo hướng Giới thiệu, Quảng bá.
Câu hỏi 1 (trang 90, SGK Chuyên đề Học tập, Ngữ văn 10 – Kết nối): Tìm kiếm các bài viết chất lượng về một tập thơ, tập truyện ngắn hoặc một tiểu thuyết để mở rộng kiến thức và học hỏi kinh nghiệm viết.
Trả lời:
Tham khảo:
Bài viết “Bảo kính cảnh giới” của Nguyễn Trãi
Trải qua biết bao sóng gió cuộc đời, Nguyễn Trãi rút ra những bài học sâu sắc về lẽ sống và lòng nhân ái. Những bài học này đã được ông thể hiện qua thơ ca, trở thành những triết lý vô cùng ý nghĩa:
“Có học thì nên làm thợ hoặc thầy,
No ăn no mặc vì làm việc chăm chỉ.
(Bài “Bảo kính cảnh giới”, trang 46)
Hai câu thơ dưới đây rất đơn giản nhưng rất sâu sắc, với vế trước chỉ hiện tượng (no ăn no mặc, nên thợ nên thầy), vế sau chỉ nguyên nhân (có học, bởi hay làm). Việc học làm chủ nghệ thuật, sự cần cù làm nên sự thành công. Công việc, cuộc sống của mỗi người phụ thuộc vào nỗ lực, cố gắng học tập và lao động của bản thân. Câu thơ giản đơn nhưng sâu sắc về học hành và lao động của con người, áp dụng cho mọi khía cạnh cuộc sống.
Cuộc sống có ý nghĩa khi mỗi người biết định vị bản thân. Người làm thợ phải có kinh nghiệm để được công nhận. Người học cần chăm chỉ để nắm bắt kiến thức. Tất cả mọi người đều cần học hỏi và lao động để thành công và thịnh vượng.
Học giúp chúng ta hiểu biết rộng lớn, sâu sắc về cuộc sống và cách thích nghi. Các môn học khác nhau giúp chúng ta phát triển tư duy và kỹ năng sống. Học không chỉ là nhiệm vụ quan trọng mà còn là chìa khóa cho thành công trong cuộc sống hiện đại.
Kiến thức không bao giờ là đủ. Sự nỗ lực và chăm chỉ là quan trọng để không bị tụt hậu trong cuộc đời hiện đại. Nguyên tắc này đã được nhà bác học nổi tiếng Edison nhắc nhở: Thiên tài chiếm 1% và 99% còn lại là lao động cực kỳ cần cù. Có hiểu biết mà không học hành, chúng ta chỉ dừng lại ở mức thông tin, không thể ứng dụng kiến thức vào thực tiễn.
Bài học từ câu thơ của Nguyễn Trãi dạy chúng ta rằng thành công đến từ sự nỗ lực và làm việc chăm chỉ.
Câu thơ của Nguyễn Trãi đã tồn tại hàng trăm năm với giá trị nhân văn sâu sắc, vẫn có ý nghĩa và giá trị đối với thế hệ ngày nay. Người trẻ hôm nay cần nhớ rằng để thành đạt và có ích cho xã hội, họ cần không ngừng ham học hỏi và tự rèn luyện mỗi ngày.
Câu 2 (trang 90, SGK Chuyên đề học tập, Ngữ văn 10 – Kết nối): Tìm hiểu về phong cách viết của các tác giả được sưu tầm ở trên.
Trả lời
Tham khảo:
Phong cách sáng tác của Nguyễn Trãi
- Tư tưởng nhân nghĩa và quan niệm về cuộc sống nhân thế
Tư tưởng nhân nghĩa. Nguyễn Trãi là nhà Nho hành đạo, thấm nhuần tư tưởng đạo lý Nho gia, với lòng yêu nước và thương dân. Phạm Văn Đồng nhận định: “Tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi chính là lòng yêu nước và thương dân, vì độc lập của nước, hạnh phúc của dân”. “Nhân nghĩa” không chỉ là tư tưởng chính trị, mà còn thể hiện trong nghệ thuật và thẩm mỹ của ông, từ văn xuôi đến thơ ca.
Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi khẳng định tầm quan trọng của nhân nghĩa trong việc bảo vệ dân tộc và chống lại những thế lực xấu. Tư tưởng 'nhân nghĩa' của ông bao gồm lòng yêu nước và trừng trị kẻ ác, tạo ra nền tảng cho những giá trị cao đẹp trong xã hội.
Trong các tác phẩm của Nguyễn Trãi, ông không chỉ thể hiện tinh thần 'điếu phạt' mà còn tôn vinh lòng yêu nước và tình thương dân tộc. Những giá trị nhân văn và tâm hồn cao đẹp được vinh danh qua các bài thơ của ông.
Nguyễn Trãi không chỉ là nhà thơ nổi tiếng mà còn là nhà triết học với tư tưởng nhân nghĩa và niềm tin vào giá trị của con người. Tác phẩm của ông không ngừng khẳng định sự quan trọng của việc yêu nước, thương dân trong xây dựng xã hội và văn minh nhân loại.
Nhà thơ Nguyễn Trãi thường chứng nhận niềm tin sâu đậm vào tình yêu đất nước và con người, đồng thời gửi gắm niềm hy vọng vào một tương lai xã hội tốt đẹp hơn. Sự khao khát của ông hiện lên trong việc vẽ lên những hình ảnh sắc nét và tư duy sâu xa qua từng câu từ trong tác phẩm.
Nguyễn Trãi không chỉ là một nhà thơ, một nhà triết học mà còn là một nghệ sĩ tài ba biết cách thể hiện tình yêu cuộc sống và thiên nhiên một cách sâu sắc và tinh tế. Tác phẩm của ông không chỉ giữ lại giá trị văn hóa mà còn là nguồn cảm hứng to lớn cho thế hệ sau.
Với Nguyễn Trãi, dù sống trong thiên nhiên tuyệt vời nhưng lòng luôn bồn chồn với trách nhiệm dành cho nhân dân, khát vọng hạnh phúc và thịnh vượng cho mọi người trên đất nước.
Nguyễn Trãi không chỉ tận hưởng cuộc sống bên ngoài mà còn mang trong lòng nỗi lo lắng sâu sắc về tình hình xã hội và hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn. Sự khao khát và trăn trở của ông đã được thể hiện qua các tác phẩm văn học của mình.
Nhìn vào khía cạnh sáng tạo về thể loại và ngôn ngữ của Nguyễn Trãi, ta thấy ông là một tác giả đa dạng, sáng tạo không chỉ trong việc sử dụng ngôn ngữ mà còn trong các thể loại văn học mà ông tham gia.
Nguyễn Trãi không ngừng sáng tạo và phát triển trong việc sử dụng ngôn ngữ và thể loại văn học. Ông đã đưa vào thơ ca những thể loại mới, kết hợp các đặc điểm của văn hóa dân tộc và thời đại để tạo ra những tác phẩm độc đáo.
Trong sáng tạo về thể loại, Nguyễn Trãi đã khéo léo kết hợp thể thơ Thất ngôn và lục ngôn, mở ra một hướng đi mới trong văn học dân tộc. Sự đa dạng và sáng tạo trong ngôn ngữ cũng là điểm mạnh của ông.
Ông đã mạnh dạn sử dụng ngôn ngữ đời thường, các thành ngữ và ca dao trong thơ ca của mình, tạo ra sự mới mẻ và phong phú trong tác phẩm văn học của Nguyễn Trãi.
Nhờ sử dụng những câu ca dao và thành ngữ dân gian nhưng biểu đạt theo cách riêng, Nguyễn Trãi tài hoa khéo léo khi diễn đạt quan điểm về cuộc sống và ứng xử trong xã hội. Thơ Nôm của ông vẫn giữ được sự dân dã, thân thiện nhưng không kém phần sâu sắc về triết lý nhân sinh.
Câu 3 (trang 90, SGK Chuyên đề học tập, Ngữ văn 10 – Kết nối): Viết về một tác phẩm văn học mà bạn đã đọc.
Trả lời:
Tham khảo:
Bầu không khí ngày hè
Thiên nhiên là nguồn cảm hứng vô tận cho nghệ sĩ sáng tác, từ đó sinh ra những tác phẩm đầy sức sống. Bức tranh về cảnh ngày hè trong thơ mang đậm tính sáng tạo và giàu chất thơ, kết hợp giữa hiện đại và cổ điển, thể hiện tài hoa của Nguyễn Trãi.
“Hòa mình trong dáng mát ngày hè.”
Với vai trò là một quan lại nhà nước, hàng ngày chịu trách nhiệm nặng nề của công việc quốc sự, hình ảnh Nguyễn Trãi trong câu thơ này có phần mới lạ. Tuy nhiên, việc 'Hóng mát thuở ngày trường' có thể cho thấy một phần tâm hồn khác của Nguyễn Trãi, có lẽ ông đã tạm thời bỏ qua công việc triều chính, lo toan xã hội, để tạm thời sống trong yên bình, trong sạch, theo đuổi cuộc sống của một người hiền nhân cao quý không bị vướng bận cuộc đời phong trần. Phần nào đó, tâm hồn và tình yêu thiên nhiên trong thi nhân đã làm cho những khung cảnh thiên nhiên quen thuộc, giản dị trở nên rực rỡ hơn:
'Lá xanh che phủ tán cây rợp bóng
Thạch lựu hiên vẫn phun màu đỏ rực
Hoa hồng đã gửi hương thơm'
Trong thơ Mới, chúng ta thấy một thế giới phong phú và đa dạng màu sắc, mang đậm dấu ấn cá nhân của nghệ sĩ. Trong khi đó, văn học trung đại thường kiềm chế sự sáng tạo và cái tôi nghệ thuật. Thiên nhiên cũng không được tự do thể hiện bản sắc và sức sống nội lực của nó, thường chỉ xuất hiện dưới hình thức ước lệ mà ai cũng biết. Nhưng trong bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi, ta cảm nhận được một năng lượng mới từ bức tranh thiên nhiên. Mặc dù vẫn là những hình ảnh quen thuộc của mùa hè như lá cây, quả lựu và hoa hồng, nhưng cách Nguyễn Trãi gợi lên sự sống trong từng cảnh vật, từng loại thảo mộc, bằng ngòi bút tài tình của mình đã làm hồi sinh những gì trước đây dường như đã chìm vào quên lãng. Các động từ mạnh mẽ 'che phủ, phun, gửi' cho thấy sức sống tràn đầy, thể hiện được nội lực của cuộc sống trong từng đường nét. Thi văn trung đại thường tôn vinh vẻ đẹp của sự tĩnh lặng, nhưng thơ của Nguyễn Trãi lại chứa đựng những biến động mạnh mẽ, đầy nội lực, hiếm khi thấy trong thơ trung đại.
“Chợ cá xôn xao dưới làng ngư dân
Ve kêu rộn dịu dàng trên thuyền lướt sóng”
Trên là hình ảnh thiên nhiên tràn đầy sức sống, dưới là cuộc sống bình dị hàng ngày, câu trên phản ánh sự phồn thịnh, tấp nập của cuộc sống dân dã, trong khi câu dưới vẫn giữ được chút ước lệ cổ điển của văn học trung đại. Rõ ràng, trong tâm trí người Việt, hình ảnh chợ thể hiện phần nào chất lượng cuộc sống, từ câu thơ này, chợ cá 'xôn xao' cho thấy cuộc sống sôi động, tấp nập, hoạt bát của người dân, không còn hình ảnh 'lặc lè bên sông chợ vài nhà'. Những gợi ý nhỏ nhặt từ câu thơ này làm tăng thêm sâu sắc, rõ nét lòng trung quân, lòng yêu nước, lòng thương dân của Nguyễn Trãi:
'Một tiếng đàn Ngu reo mừng đất trời
Dân giàu sung túc khắp nơi'.
Đàn Ngu reo vui của vua Nghiêu Thuấn là biểu tượng của cuộc sống hòa bình, thịnh vượng, thể hiện ý muốn của tác giả là mong ước, khát vọng nhân dân sống an vui, sung túc, không phải chịu đựng cảnh chiến tranh đảo lộn. Ý tưởng ấy giúp ta hiểu rõ hơn về lòng nhân ái, tình yêu dân tộc cao cả của Nguyễn Trãi. Ông luôn quan tâm, chăm sóc đến cuộc sống của nhân dân.
Bằng cách sử dụng những động từ sống động, linh hoạt để tạo ra sức mạnh nội tại của các sự vật, Nguyễn Trãi không chỉ mô tả mùa hè mà còn khiến các sự vật tự thể hiện trên trang giấy, thể hiện sự sống nội tại, tràn đầy của chúng. Dù sử dụng các yếu tố cổ điển đã quen thuộc, nhưng bài thơ của Nguyễn Trãi vẫn mang dấu ấn riêng của ông. Đằng sau bức tranh thiên nhiên là tấm lòng yêu nước, thương dân của nhà thơ, điều này khiến lòng đọc trở nên xúc động.
Nguyễn Trãi đã dùng chiếc thuyền tâm hồn là ngòi bút để truyền đạt tình yêu thiên nhiên và cái đẹp vào tác phẩm của mình, khiến sự sống nội tại của các sự vật trở nên sống động. Bài thơ cũng gợi lên lòng người bởi tâm hồn cao quý của Nguyễn Trãi, lòng yêu nước, thương dân luôn hiện hữu trong từng câu thơ, từng hình ảnh mà ông tạo ra.
Tham khảo các bài học Chuyên đề Ngữ văn 10 - Chuyên đề 3: Đọc, viết, giới thiệu một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc một tiểu thuyết kết nối tri thức hoặc khác.
