Buzz
Soạn bài Xưng hô trong hội thoại ngắn nhất
Nội dung của bài học
- Tiếng Việt có một hệ thống từ ngữ xưng hô rất đa dạng, tinh tế và phong phú.
- Trong giao tiếp, người nói cần phải chọn từ ngữ xưng hô phù hợp với đối tượng và tình huống cụ thể.
Từ ngữ xưng hô và cách sử dụng
Câu 1 (trang 38 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 Tập 1): Các từ ngữ xưng hô trong tiếng Việt
- Thứ nhất: tôi, ta, chúng ta…
- Thứ hai: anh, các anh…
- Thứ ba: nó, họ, chúng nó…
Câu 2 (trang 38 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 Tập 1):
Phần a):
- Từ ngữ xưng hô: em-anh; ta-chú mày.
- Sự xưng hô không công bằng giữa người yếu thế cần sự giúp đỡ từ người mạnh mẽ, so với người mạnh mẽ tự phụ và kiêu căng.
Phần b)
- Sự xưng hô khác biệt (công bằng - cân đối, tôn trọng): tôi-anh.
- Thay đổi này phụ thuộc vào tình hình giao tiếp: Dế choắt không còn coi bản thân là người yếu đuối và nhỏ nhen, nhưng thay vào đó, nó đã nói với tư cách của một người bạn, không còn là đàn em nữa.
Thực hành
Câu 1 (trang 39 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 Tập 1):
- chúng ta : bao gồm cả người nói và người nghe.
- chúng tôi/chúng em : không bao gồm người nghe.
- chúng mình : có thể bao gồm hoặc không bao gồm người nghe.
Học viên đã nhầm lẫn về các đại từ xưng hô. Cần thay thế từ 'chúng ta' bằng 'chúng em' hoặc 'chúng tôi' (ngôi thứ nhất).
Câu 2 (trang 40 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 Tập 1):
Cách sử dụng xưng hô “chúng tôi”, “tôi” thể hiện sự khiêm tốn của người viết và tăng tính thuyết phục của văn bản, đồng thời rõ ràng khẳng định quan điểm cá nhân của tác giả.
Câu 3 (trang 40 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 Tập 1):
Cách sử dụng xưng hô 'cậu bé' đối với mẹ cho thấy quyết đoán và sức mạnh. Việc sử dụng 'ta - ông' khi nói với sứ giả thể hiện một thái độ ngang hàng và trang nghiêm, có thể làm nổi bật điều đặc biệt.
Câu 4 (trang 40 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 Tập 1):
Sau khi trở thành một danh tướng, người học trò vẫn giữ nguyên cách xưng hô khi gặp người thầy cũ. Điều này thể hiện sự tôn trọng, khiêm tốn và lòng biết ơn đối với người thầy từng dạy bảo mình, phản ánh đúng tinh thần 'tôn sư trọng đạo'.
Câu 5 (trang 40 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 Tập 1):
Trước năm 1945, Việt Nam là một quốc gia phong kiến, với vua là người đứng đầu. Người dân gọi vua là 'Trẫm'. Sau cách mạng, Bác Hồ trở thành người đứng đầu quốc gia và được gọi là 'tôi' và 'đồng bào', thể hiện sự gần gũi, thân thiết giữa lãnh đạo và nhân dân.
Câu 6 (trang 41 sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 Tập 1):
- Trên cơ sở cách xưng hô, chúng ta thấy sự phân biệt về địa vị và hoàn cảnh giữa các nhân vật. Chị Dậu, trong tình cảm thấp kém, xưng hô với nhịn nhục là 'cháu, nhà cháu - ông', trong khi người nhà lí trưởng, có quyền lực, tỏ ra hống hách khi gọi 'ông - thằng kia, mày'.
- Tiếp theo, cách xưng hô thay đổi khi Chị Dậu chuyển từ 'tôi - ông' sang 'bà - mày'. Điều này thể hiện sự tự vệ, cần thiết để bảo vệ chồng.
