Phân tích chi tiết về bài Hoàng Lê nhất Thống chí. Câu 2. Em cảm nhận thế nào về hình ảnh của anh hùng dân tộc Quang Trung - Nguyễn Huệ? Nguồn cảm hứng nào đã ảnh hưởng đến việc tạo dựng hình ảnh này?
ND chính
Qua hồi này, tác giả đã dựng lên hình ảnh người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ và sự thất bại thảm hại tất yếu của bọn xâm lược và lũ vua quan phản nước, hại dân một cách chân thực, sinh động. |
Câu 1
Câu 1 (trang 72 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Tìm hiểu ý nghĩa và cấu trúc của đoạn trích
Lời giải chi tiết:
- Ý nghĩa: Bài văn này đặt ra hình ảnh rõ nét về anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ và sự thất bại đau lòng của kẻ xâm lược và những kẻ quyền quý phản bội quê hương, làm hại dân một cách trung thực và sinh động.
- Cấu trúc:
+ Phần 1 (Từ đầu đến “vào ngày 25 tháng chạp năm Mậu Thân (1788)”): Thông tin về việc quân Thanh chiếm đóng Thăng Long, vua Lê bị phế truất, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, tự mình dẫn dắt quân ra Bắc để đánh đuổi giặc.
+ Phần 2 (Từ “Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh” đến “vua Quang Trung tiến binh đến Thăng Long, rồi kéo vào thành…”): Sự thần tốc và chiến thắng nổi tiếng của vua Quang Trung trước quân Thanh.
+ Phần 3 (Từ “Lại nói, Tôn Sĩ Nghị và vua Lê” cho đến kết thúc): Thất bại thảm hại của quân Tôn Sĩ Nghị và sự thất bại của vua Lê Chiêu Thống.
Câu 2
Câu 2 (trang 72 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Dựa trên đoạn trích văn bản, em nhận xét về hình ảnh của anh hùng dân tộc Quang Trung - Nguyễn Huệ như thế nào? Theo em, nguồn cảm hứng nào đã làm nên hình ảnh này trong tâm trí tác giả?
Lời giải chi tiết:
Hình ảnh Quang Trung - Nguyễn Huệ được mô tả với chi tiết và sự sống động qua hành động, trí tuệ, tài năng quân sự, và mưu lược của một nhà lãnh đạo dân tộc:
- Hành động mạnh mẽ, quyết đoán:
+ Ngay khi nhận tin quân Thanh xâm lược, ông tổ chức quân sĩ và tự dẫn dắt đi tiêu diệt kẻ thù;
+ Sau khi lên ngôi hoàng đế, ông tiếp tục chỉ huy quân đánh giặc;
+ Khi gặp Nguyễn Thiếp, ông thảo luận về chiến lược;
+ Tuyển quân từ Nghệ An và tổ chức binh sĩ;
- Trí tuệ sắc bén, khéo léo, tài năng quân sự:
+ Phân tích tình hình, quyết định tiến công;
+ Lời nói sắc bén, khích lệ tinh thần của tướng lính;
+ Lập kế hoạch chiến thuật, sử dụng chiến lược và chiến thuật hợp lý;
+ Sử dụng nhân tài theo sở trường, đối đãi công bằng.
- Ý chí quyết chiến và quyết thắng, tầm nhìn xa trông rộng: mạnh mẽ, tự tin trong kế hoạch đánh giặc, suy tính toàn diện trước và sau chiến thắng…
=> Quang Trung - Nguyễn Huệ được miêu tả đầy đủ với những phẩm chất của một anh hùng, mang vẻ đẹp oai nghiêm và uy quyền. Tác giả đã tôn vinh vị tướng này không chỉ vì sự trung thành với triều đại mà còn vì tinh thần yêu nước và tôn trọng lịch sử. Điều này làm cho tác phẩm thêm phần thuyết phục, thực tế và chứng minh tinh thần cao cả trong việc biểu đạt lịch sử. Đây cũng là một điểm nổi bật của thể loại tiểu thuyết lịch sử.
Câu 3
Câu 3 (trang 72 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Thất bại của quân tướng nhà Thanh và số phận bi đát của vua Lê Chiêu Thống đã được mô tả ra sao? Có gì khác biệt trong cách miêu tả hai cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh và vua Lê Chiêu Thống? Hãy giải thích sự khác biệt đó.
Lời giải chi tiết:
- Quân tướng nhà Thanh:
+ Tôn Sĩ Nghị bất tài, không hiểu biết thực tế, kiêu căng tự mãn, bỏ quên việc bảo vệ quân cơ: chỉ chăm chú vào tiệc tùng, mừng vui, không quan tâm đến những rủi ro; khi bị quân Tây Sơn tấn công, 'sợ mất bí mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc áo giáp, dẫn bọn lính kị mã của mình chạy trước qua cầu phao'...
+ Quân tướng thất vọng, hèn nhát: khi nghe tiếng quân Tây Sơn, quân Thanh ở trong đồn Hạ Hồi 'rùng mình, hoảng sợ, liền xin ra hàng'; ở đồn Ngọc Hồi, quân lính 'bỏ chạy hỗn loạn, giày xéo lên nhau và tự tử'; tướng quân Thanh thậm chí tự tử; khi nghe tin Tôn Sĩ Nghị bỏ chạy, 'hoảng hồn, tan tác bỏ chạy, đấu nhau qua cầu sang sông, xô đẩy nhau rơi xuống nước và chết rất nhiều. Lát sau cầu bị đứt, quân lính Thanh đều rơi xuống nước, làm nghẽn sông Nhị Hà không chảy được nữa...'...
- Vua Lê Chiêu Thống:
+ Vì lợi ích của dòng họ, vị thế của nhà Lê, ông đã trở thành kẻ phản bội, gây hại cho dân tộc;
+ Thất bại và nhục nhã trước quân Thanh;
+ Tháo chạy để cứu mạng, cướp cả thuyền của dân để qua sông, khi bị Tôn Sĩ Nghị đuổi kịp, 'nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt', rồi chấp nhận số phận phải cạo đầu, tết tóc như người Mãn Thanh.
Về phong cách viết của tác giả khi miêu tả hai cuộc tháo chạy (một của quân tướng nhà Thanh, một của vua Lê Chiêu Thống):
- Cảnh tháo chạy của quân tướng nhà Thanh được mô tả dưới góc nhìn hài hước, hân hoan của kẻ chiến thắng trước cảnh tượng thảm họa của đối thủ: tạo ra bức tranh tả tán loạn, tan tác…
- Cảnh bỏ chạy của vua Lê Chiêu Thống được mô tả chi tiết hơn, đầy cảm xúc, thể hiện sự tiếc nuối, đau lòng.
=> Sự khác biệt này là do: tác giả không chỉ phản ánh sự kiện một cách chân thực, mà còn là quan điểm và cảm xúc cá nhân; khi mô tả cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh, tác giả viết với tâm trạng khác so với khi mô tả cuộc tháo chạy của vua Lê Chiêu Thống, bởi đây là triều đại mà ông đã từng phục vụ.
Câu 4
Câu 4 (trang 72 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)
Đánh giá về nghệ thuật trần thuật của đoạn trích này.
Lời giải chi tiết:
Lối văn trần thuật xuất sắc. Không chỉ ghi chép các sự kiện một cách gấp gáp qua từng khoảnh khắc mà còn miêu tả cụ thể các hành động, lời nói. Tạo ra sự tương phản giữa hai phe quân và lòng trung thành với lịch sử dân tộc.
Luyện tập
Dựa vào tác phẩm, hãy viết đoạn văn ngắn mô tả lại chiến công nhanh chóng đánh bại quân Thanh của vua Quang Trung từ tối ngày 30 đến ngày mồng 5 tháng Giêng năm Kỷ Dậu (1789)
Lời giải chi tiết:
Dưới sự chỉ đạo của vua Quang Trung chỉ trong vòng mười ngày, quân ta đã tạo nên chiến công vang dội, đánh tan quân Thanh, khiến vua Lê Chiêu Thống phải bỏ trốn trong tình thế thảm hại. Trước hết, quân của vua Quang Trung tấn công nghĩa binh trấn thủ ở sông Gián, bắt sống không để lại một kẻ thù nào, ngăn chặn chúng thông tin gửi cho quân Thanh ở Hà Hồi và Ngọc Hồi, hành động này cũng nhằm đảm bảo tính bí mật cho trận đánh. Nửa đêm ngày mồng 3 tháng Giêng năm Kỷ Dậu, vua Quang Trung cùng binh lính vây hãm làng Hà Hồi, thu hồi hết vũ khí và thực phẩm của kẻ thù. Sáng sớm ngày mồng 5, vua Quang Trung ra lệnh quân đặt hàng chữ nhất, phòng thủ chặt chẽ, tấn công đồng loạt, kế cận binh nghĩa binh, bao vây từ mọi phía, tiến vào đồn Ngọc Hồi. Nhờ vào sự sắp xếp thông minh của vua Quang Trung, lòng đoàn kết, dũng mãnh của binh lính, cùng với sự ủng hộ của trời đất, quân Thanh chịu thất bại vô cùng. Trong buổi trưa ấy, vua Quang Trung đưa quân đến Thăng Long, khiến vua Lê bất ngờ và phải tháo chạy trong cảnh hèn nhát, thảm hại.