Soạn giáo án Nói và nghe: Phân tích và so sánh hai tác phẩm văn học truyện, kí hoặc kịch trong SGK Ngữ văn 12 tập 1 Chân trời sáng tạo

Yêu cầu bài soạn

Giải đáp các câu hỏi trong phần Thực hành nói và nghe trang 97 SGK Ngữ văn 12 Chân trời sáng tạo

Xin mời trình bày phân tích và đánh giá hai tác phẩm văn học truyện, kí hoặc kịch

Giải thích chi tiết từng bước

Xin chào quý thầy cô và các bạn. Ngày hôm nay, em sẽ thuyết trình về những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai tác phẩm văn học, “Chiếc thuyền ngoài xa' của Nguyễn Minh Châu và “Hai đứa trẻ' của Thạch Lam.

Như chúng ta biết, trong nghệ thuật, chúng ta tìm kiếm những thực tại qua các góc nhìn mới. Tại những góc nhìn đó, thực tại hiện lên với đầy đủ sắc thái, từ những bóng tối, nỗi đau đến vẻ đẹp và sự cao cả. Từ đó, giữa các thực tại ấy, chúng ta nuôi dưỡng trong mình một khát khao sống, yêu thương và niềm tin vào bản thân và cuộc sống. Dưới ngòi bút của Thạch Lam, trong những ngày đất nước còn chưa tìm thấy sự độc lập, thực tại như chỉ bừng sáng khi con tàu lướt qua. Còn với Nguyễn Minh Châu, trong những ngày đất nước vẫn còn vương vấn sau ánh hào quang của chiến tranh, những gì tưởng chừng như vĩnh viễn lại tan vỡ trước những cái nhìn sâu sắc hơn.

Đã có người nói, nhà văn là những ký giả trung thành của thời đại mình. Và chắc chắn, hai bức tranh hiện thực mà Thạch Lam và Nguyễn Minh Châu đã vẽ nên cũng chính là minh chứng cho hiện thực lịch sử đó.

Thạch Lam mô tả cảnh quan của một thị trấn nghèo, nơi đời sống người dân vất vả chỉ để kiếm sống qua ngày. Câu chuyện khởi đầu khi bóng tối bắt đầu buông xuống, ánh đèn của các cửa hàng nhỏ bắt đầu lên, và ánh sáng yếu ớt khiến cho một bên đường sáng, một bên tối, tạo cảm giác như mọi thứ đều bị nuốt chửng bởi bóng tối của buổi tối. Ánh sáng yếu ớt phản chiếu sự mệt mỏi, chán nản của con người. Sự khó khăn và đói nghèo dường như đã cướp đi những khát vọng tìm kiếm ánh sáng của họ. Cuộc sống mòn mỏi của họ dường như bị đè nặng bởi hiện thực khắc nghiệt. Tiếng cười của bà cụ Thi vang vọng, là tiếng cười của sự say mê và ám ảnh về cuộc sống đầy vất vả. Sự chán nản của chị Tý khi dọn hàng, dù sớm hay muộn cũng không khác biệt, sự yên lặng của nhà bác hát sẩm khi khách chưa tới, và bóng dáng của bác phở Siêu kéo dài dưới ánh lửa. Hình ảnh về thị trấn nghèo trong những năm đất nước chưa độc lập hiện lên trước mắt người đọc, một bức tranh buồn, mệt mỏi và tuyệt vọng.

Bức tranh đầu tiên của Nguyễn Minh Châu trình bày trước người đọc là một cảnh tượng đẹp đẽ. Bức tranh khiến Phùng cảm thấy như đây là mục đích của cả hành trình dài, là điểm đến của nghệ thuật. Chiếc thuyền xa xôi trên biển sương mờ đẹp và yên bình. Cả gia đình ngồi yên lặng trên chiếc thuyền nhỏ, tất cả vẽ nên một vẻ đẹp hoàn mỹ. Đây cũng có thể là bức tranh của đất nước sau khi giành lại được độc lập. Chúng ta sống trong hào quang sau chiến tranh, trong niềm hạnh phúc sau chiến thắng, như thể Phùng nhìn thấy chiếc thuyền trong sương sớm, anh cảm nhận như trái tim mình bị siết chặt.

Nhưng hiện thực không chỉ tồn tại ở bề nổi mà còn ẩn giấu trong bóng tối. Hiện thực nằm ở nơi nó được chiếu sáng, ở nơi nó được phép hiện hữu một cách trọn vẹn.

Phố huyện nghèo trong miêu tả của Thạch Lam dường như được thắp sáng bởi hy vọng khi đoàn tàu đến. Đoàn tàu như một Hà Nội xa xưa trong ký ức của chị em Liên, như một tia sáng có thể xóa tan bóng tối ở thị trấn nghèo. Cảm nhận về Hà Nội, về một cuộc sống đầy màu sắc dường như nuôi dưỡng trong chị em Liên và những người chờ đợi đoàn tàu ấy một khát vọng hướng tới ánh sáng, khát vọng kết thúc sự mệt mỏi và rệu rã. Bức tranh thị trấn nghèo ẩn chứa một khát vọng, một khát vọng hướng tới ánh sáng, thoát khỏi bóng tối bao trùm.

Chiếc thuyền ngoài xa trong ký văn của Nguyễn Minh Châu hiện ra rõ ràng trước mắt Phùng. Anh chứng kiến cảnh mọi người trên chiếc thuyền cố gắng hạ gục nhau, người chồng đánh vợ, người đàn bà chịu đựng sự hành hạ, trong khi đứa trẻ cố sát hại cha mình. Một hiện thực trần trụi, một hiện thực không được cải thiện với danh nghĩa độc lập, một hiện thực không được nhìn nhận qua lăng kính dân chủ bình đẳng. Một hiện thực trái ngược với định nghĩa về nghệ thuật mà anh từng nghĩ. Nghệ thuật là gì nếu khi đối mặt với hiện thực, nó sụp đổ và méo mó. Độc lập là gì nếu nó chỉ là cái cớ để chúng ta đắm chìm trong quá khứ.

Thông qua việc mô tả hai bức tranh hiện thực, hai tác phẩm này cung cấp cho người đọc những cái nhìn đa chiều và mang đến các thông điệp sâu sắc về lịch sử. Có thể chỉ khi qua lăng kính nghệ thuật, những quá khứ mới được khắc họa một cách trọn vẹn với cả những bề nổi và những sâu thẳm tiềm ẩn.

Đây là phần kết của bài thuyết trình của em, xin chân thành cảm ơn quý thầy cô và các bạn đã chú ý theo dõi. Em rất mong nhận được phản hồi và góp ý để bài thuyết trình của mình được hoàn thiện hơn. Xin cảm ơn!