Soạn lại bài Bảo kính cảnh giới trong SGK Ngữ Văn 10 tập 2: Kết nối tri thức - chi tiết

Nội dung chính

Trước khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Trước khi đọc trang 22 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Hãy kể tên một vài bài thơ viết theo thể Đường luật mà bạn đã học hoặc đã đọc.

Phương pháp giải:

- Nhớ lại một số bài thơ viết theo thể Đường luật đã học.

- Tìm đọc thêm một vài bài thơ khác và kể tên.

Lời giải chi tiết:

Một số bài thơ viết theo thể Đường luật là:

- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt: bài Nam quốc sơn hà, Cảnh khuya, Bánh trôi nước,

- Thể thơ thất ngôn bát cú: Bạch Đằng hải khẩu, Độc Tiểu Thanh ký, ...  

Trước khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trước khi đọc trang 22 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Chỉ ra một số đặc điểm hình thức giúp bạn nhận diện được thể loại của các bài thơ đó.

Phương pháp giải:

- Đọc lại một số bài thơ viết theo thể Đường luật đã nêu ở câu trên.

- Từ đặc điểm về thể thơ của những bài đó để chỉ ra đặc điểm hình thức nhận diện được thể loại của các bài đó.

Lời giải chi tiết:

Đặc điểm hình thức để nhận diện được thể loại của các bài thơ:

- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt: gồm bốn câu thơ, mỗi câu bảy chữ, trong đó các câu 1, 2, 4 hoặc chỉ các câu 2, 4 hiệp vần với nhau ở chữ cuối.

- Thể thơ thất ngôn bát cú: gồm tám câu, mỗi câu bảy chữ. Nếu tiếng thứ hai của câu một là vần bằng thì gọi là thể bằng, là vần trắc thì gọi là thể trắc.

Trong quá trình đọc

Trả lời Câu hỏi 1 Trong quá trình đọc trang 22 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Chú ý đến các động từ, tính từ, các từ hình tượng và các câu thơ có sáu tiếng.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Tìm và chú ý các động từ, tính từ, từ hình tượng và các câu thơ có sáu tiếng trong bài.

Lời giải chi tiết:

Học sinh cần chú ý:

- Các động từ: hóng mát, đùn đùn, phun, tịn, đàn.

- Các tính từ: ngày trường, rợp trương, thức đỏ.

- Các từ hình tượng: đùn đùn, lao xao, dắng dỏi.

- Câu thơ có sáu tiếng: “Rồi hóng mát thuở ngày trường”; “Dân giàu đủ khắp đòi phương”

Trong quá trình đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Trong quá trình đọc trang 22 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Tưởng tượng về hình ảnh cuộc sống.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Dựa vào các câu thơ mô tả cảnh thiên nhiên để hình dung về hình ảnh cuộc sống.

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh cuộc sống được tác giả diễn tả như một bức tranh với các gam màu: màu xanh của cây lá, màu đỏ của hoa lựu, màu hồng của hoa sen, màu vàng rực rỡ của ánh nắng chiều. Tất cả hòa quyện với nhau, tạo thành cảnh vật đặc trưng của mùa hè.

Sau khi đọc 1

Trả lời Câu hỏi 1 Sau khi đọc trang 23 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Xác định thể loại và mô tả cấu trúc của bài thơ.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Dựa vào đó xác định thể loại và mô tả cấu trúc bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Thể loại: Thất ngôn xen lục ngôn.

- Cấu trúc: Phân thành 2 phần:

+ 4 câu đầu: Vẻ đẹp của cảnh thiên nhiên hè.

+ 4 câu cuối: Tâm trạng của nhà thơ.

Sau khi đọc 2

Trả lời Câu hỏi 2 Sau khi đọc trang 23 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Câu thơ đầu tiên nói lên điều gì về cuộc sống và tâm trạng của nhân vật trữ tình.

Phương pháp giải:

- Đọc bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Dựa vào lời giải tổng quan về bối cảnh ra đời bài thơ để suy luận về cuộc sống và tâm trạng của nhân vật trữ tình mà câu thơ truyền đạt.

Lời giải chi tiết:

Câu đầu tiên: “Rồi hóng mát thuở ngày trường” thể hiện tâm trạng của nhân vật trữ tình là một tâm trạng thư thái, không lo lắng, hòa mình vào thiên nhiên, “hóng mát” những ngày dài vô tận.

Sau khi đọc 3

Trả lời Câu hỏi 3 Sau khi đọc trang 23 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh được tác giả sử dụng để mô tả cảnh sắc mùa hè. Từ đó, chỉ ra những nét đặc sắc trong cách nhìn của tác giả về thiên nhiên và phong cách mô tả cảnh.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Tập trung vào các hình ảnh mô tả cảnh sắc mùa hè.

- Phân tích từ ngữ, hình ảnh để chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong cách nhìn về thiên nhiên và phong cách mô tả cảnh của tác giả.

Lời giải chi tiết:

- Đọc kỹ bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Tập trung vào các hình ảnh mô tả cảnh sắc mùa hè.

- Phân tích từ ngữ, hình ảnh để chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong cách nhìn về thiên nhiên và phong cách mô tả cảnh của tác giả.

Sau khi đọc 4

Trả lời Câu hỏi 4 Sau khi đọc trang 23 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Thông qua âm thanh, hình ảnh, cuộc sống con người được tái hiện như thế nào? Phân tích mối quan hệ giữa cảnh vật và ước nguyện của nhân vật trữ tình trong hai câu thơ cuối.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Chú ý đến các âm thanh, hình ảnh được sử dụng trong bài thơ.

- Phân tích mối liên hệ giữa cảnh vật và ước nguyện của nhân vật trữ tình trong hai câu thơ cuối.

Lời giải chi tiết:

Cuộc sống con người được tái hiện qua âm thanh, hình ảnh:

- Đó là hình ảnh một làng chợ cá với âm thanh “lao xao” của con người lao động.

- Bức tranh cuộc sống con người còn được tái hiện qua hình ảnh “lầu tịch dương” với tiếng ve kêu rắn rỏi.

* Mối quan hệ giữa cảnh vật và ước nguyện của nhân vật trữ tình:

- Cảnh vật cuộc sống con người được mô tả là một cuộc sống ấm no, vui vẻ và hạnh phúc.

- Ước nguyện của nhân vật trữ tình là muốn có cây đàn của vua Nghiêu Thuấn ngày xưa để ca tụng cuộc sống hiện tại.

Khát vọng đó không chỉ hẹp hòi ở một miền quê, một vùng đất mà nó hướng tới mọi con người, mọi miền quê trên thế gian này. Đó là khát vọng lớn lao nhất trong cuộc đời Nguyễn Trãi: mong ước cho muôn dân khắp bốn phương trời luôn sống trong no đủ, thanh bình.

Sau khi đọc 5

Trả lời Câu hỏi 5 Sau khi đọc trang 23 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Đánh giá về vị trí và ý nghĩa của các câu lục ngôn trong bài thơ?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Lưu ý đến các câu lục ngôn được sử dụng trong bài.

- Đánh giá về vị trí và ý nghĩa của chúng.

Lời giải chi tiết:

- Vị trí của các câu lục ngôn: Câu đầu và câu cuối của bài thơ.

- Ý nghĩa của các câu lục ngôn: Tạo ấn tượng mạnh mẽ về hình thức và nội dung, thể hiện quan điểm của tác giả. Ngoài ra, chúng còn là minh chứng cho sự sáng tạo độc đáo và mới mẻ của nhà thơ.

Sau khi đọc 6

Trả lời Câu hỏi 6 Sau khi đọc trang 23 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Sau khi đọc bài thơ, bạn cảm nhận được điều gì về vẻ đẹp tâm hồn, tư tưởng của tác giả?

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ bài thơ Bảo kính cảnh giới.

- Dựa vào tiểu sử Nguyễn Trãi và ngữ cảnh ra đời bài thơ để phân tích cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn, tư tưởng của nhà thơ.

Lời giải chi tiết:

Vẻ đẹp tâm hồn, tư tưởng của nhà thơ:

- Nguyễn Trãi là một người có tâm hồn gần gũi với thiên nhiên, yêu thiên nhiên sâu sắc. Nhà thơ luôn mong muốn hòa mình vào thiên nhiên, song không bao giờ quên cuộc sống hiện thực.

- Ông là một danh nhân toàn tài, với tâm hồn trong sáng, sống ngay thẳng với phẩm cách cao thượng. Nguyễn Trãi dành cả cuộc đời mình cho tư tưởng cao cả là nghĩ đến hạnh phúc của nhân dân, vì nhân dân, mong muốn mọi người luôn sống trong sự an lành và hạnh phúc.

Kết nối đọc - viết

Trả lời Câu hỏi Kết nối đọc viết trang 23 SGK Văn 10 Kết nối tri thức

Viết đoạn văn (khoảng 150 từ) phân tích yếu tố “phá cách” trong Bảo kính cảnh giới (bài 43)

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ bài thơ, nắm vững nội dung tác phẩm.

- Chỉ ra yếu tố phá cách trong bài thơ.

- Phân tích yếu tố phá cách.

Lời giải chi tiết:

Khác biệt với những nhà thơ trung đại thường sử dụng những thể thơ truyền thống, quen thuộc của dân tộc, tác giả Nguyễn Trãi đã thể hiện sự sáng tạo đầy mới mẻ trong tác phẩm Bảo kính cảnh giới của mình. Ông đã việt hóa thể thơ Đường luật, mỗi câu gồm đủ bảy từ thành bài thơ đầu cuối tương ứng với sáu âm sắc. Làm mới thêm với cách ngắt nhịp một, hai, ba kết hợp với thanh bằng ở cuối câu, tạo ra một câu thơ nghe như tiếng thở dài nhưng không giống thở dài. Với thể thơ đặc biệt này, bài thơ trở nên sáng tạo hơn, dễ nhớ, dễ thuộc và cũng phần nào thể hiện phong cách nghệ thuật của tác giả Nguyễn Trãi. Chính vì sự sáng tạo này và thành công của tác phẩm, Nguyễn Trãi đã đóng góp vào việc phát triển thơ Tiếng Việt.