Buzz
1. Hành động nói bao gồm những nội dung gì?
Câu hỏi 1: Mục đích của Lý Thông khi nói với Thạch Sanh là gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích đó?
Trả lời: Mục tiêu chính của Lý Thông khi nói với Thạch Sanh là nhằm chiếm đoạt công lao và thành tựu của Thạch Sanh cho riêng mình. Câu thể hiện rõ nhất mục đích đó là: 'Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng, em hãy nhanh chóng trốn đi. Có chuyện gì, để anh ở nhà lo liệu.'
Câu hỏi 2: Liệu Lý Thông có đạt được mục tiêu của mình không? Những chi tiết nào cho thấy điều đó?
Trả lời: Lý Thông đã thành công trong việc đạt được mục tiêu của mình. Chứng cứ cho điều này là việc Thạch Sanh đã phải vội vã rời xa mẹ và gia đình dưới sự ép buộc của Lý Thông. Thành công trong việc buộc Thạch Sanh từ bỏ cuộc sống hiện tại chứng minh cho sự thành công của Lý Thông.
Câu hỏi 3: Lý Thông đã thực hiện mục tiêu của mình qua phương tiện gì?
Trả lời: Lý Thông đã dùng lời nói làm công cụ để đạt được mục tiêu của mình. Anh ta dùng từ ngữ và những lời khuyên để thuyết phục Thạch Sanh rời bỏ gia đình và cuộc sống hiện tại, tạo ra áp lực tâm lý lên Thạch Sanh nhằm đạt được ý đồ của mình.
Câu hỏi 4: Nếu xem hành động là “những việc làm cụ thể của con người để đạt một mục đích nhất định”, thì hành động của Lý Thông có được coi là hành động không? Vì sao?
Trả lời: Đúng, hành động của Lý Thông hoàn toàn có thể được xem là một hành động. Theo định nghĩa hành động là 'những việc làm cụ thể của con người để đạt được một mục đích cụ thể,' vì Lý Thông đã thực hiện nhiều hành động rõ ràng, bao gồm việc sử dụng lời nói và các phương pháp thuyết phục để đạt được mục tiêu của mình, cụ thể là làm cho Thạch Sanh từ bỏ gia đình và cuộc sống hiện tại.
2. Một số loại hành động nói phổ biến
Câu 1 (trang 62, SGK Ngữ văn 8, tập 2):
Trong đoạn trích ở phần I, ngoài câu đã được phân tích, mỗi câu còn lại trong lời nói của Lý Thông đều hướng tới một mục đích cụ thể. Những mục đích đó là gì?
Trả lời:
- Câu 'Con trăn ấy là con trăn nhà vua nuôi đã lâu' nhằm mục đích cung cấp thông tin. Lý Thông đang cố gắng thông báo chi tiết về con trăn để người khác hiểu rõ hơn về hoàn cảnh.
- Câu 'Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết' có mục đích đe dọa. Lý Thông sử dụng câu này để khiến người nghe cảm thấy sợ hãi và làm theo ý của mình.
- Câu 'Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi' cũng có mục đích đe dọa. Lý Thông muốn thúc đẩy hoặc buộc người khác phải hành động bằng cách trốn tránh.
- Câu 'Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu' có mục đích hứa hẹn. Lý Thông đang cố gắng xua tan sự lo lắng của người khác bằng cách đảm bảo một lý do để anh ta không cần phải lo lắng.
Câu 2 (trang 63, SGK Ngữ văn 8, tập 2):
Xác định các hành động nói trong đoạn trích dưới đây và giải thích mục đích của từng hành động.
Trả lời:
Các hành động nói trong đoạn trích liên quan đến hai nhân vật là chị Dậu và cái Tí (lưu ý các câu in đậm).
Lời của cái Tí:
- 'Em... em... em muốn xin xác con trăn mà người vua...' - Câu này nhằm mục đích yêu cầu, cái Tí đang cố gắng thuyết phục chị Dậu để xin xác con trăn.
- 'Mấy hôm nay cái Tí ăn uống khó khăn, chị có biết không?' - Câu này nhằm thể hiện cảm xúc tuyệt vọng và đau xót. Cái Tí muốn chị Dậu nhận ra hoàn cảnh khó khăn của mình và tìm kiếm sự hỗ trợ.
Lời của chị Dậu:
- 'Ừ, được rồi... tôi sẽ kiểm tra trái trăn trước đã rồi mới quyết định.' - Câu này có mục đích thông báo. Chị Dậu đang đưa ra quyết định sẽ xem xét trái trăn trước khi đưa ra câu trả lời cho cái Tí.
Câu 3 (trang 63, SGK Ngữ văn 8, tập 2):
Liệt kê các kiểu hành động nói qua việc phân tích hai đoạn trích trên.
Trả lời:
Trong hai đoạn trích trên, chúng ta có thể nhận diện các kiểu hành động nói như sau:
- Trình bày thông tin: Ví dụ câu 'Con trăn ấy là con trăn nhà vua nuôi đã lâu,' nơi Lý Thông đang cung cấp thông tin về con trăn.
- Đe dọa: Các câu như 'Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết' và 'Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi' đều là các hành động đe dọa mà Lý Thông thực hiện với cái Tí.
- Khuyên nhủ: Câu 'Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu' là hành động khuyên nhủ, nơi Lý Thông khuyên anh ta ở nhà và không phải lo lắng.
- Hứa hẹn: Câu trước đó cũng chứa yếu tố hứa hẹn, khi Lý Thông giải thích lý do để anh chàng không cần phải lo lắng.
- Hỏi: Lời của cái Tí có câu hỏi: 'Em... em... em muốn xin xác con trăn mà người vua...' - Đây là hành động hỏi để yêu cầu sự đồng ý hoặc xác nhận.
- Bộc lộ cảm xúc: Câu 'Mấy hôm nay cái Tí ăn uống khó khăn, chị có biết không?' là hành động thể hiện cảm xúc tuyệt vọng và đau xót của cái Tí, nhằm giúp chị Dậu hiểu rõ hoàn cảnh của mình.
Các hành động nói này minh họa sự phong phú trong việc sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp và tương tác giữa các nhân vật trong đoạn văn.
3. Thực hành
Câu 1: Trang 63 - SGK Ngữ văn 8
Trả lời:
Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ với những mục đích chính như sau:
- Khơi dậy lòng yêu nước của các tướng sĩ: Trần Quốc Tuấn mong muốn qua bài viết này, tinh thần yêu nước và sự nhiệt huyết của các tướng sĩ sẽ được nâng cao. Ông muốn họ nhận ra rằng tình yêu đối với quê hương và dân tộc là động lực mạnh mẽ giúp họ vượt qua khó khăn và sẵn sàng hy sinh trong cuộc chiến. Câu 'Ta thường tới bữa quên ăn, ... máu quân thù' thể hiện sự hy sinh và đoàn kết của mình và các tướng sĩ, nhằm khuyến khích tinh thần tương tự ở người đọc.
- Khuyến khích tướng sĩ tích cực học tập Binh thư yếu lược do ông biên soạn: Ông muốn các tướng sĩ hiểu rằng việc nắm vững kiến thức chiến thuật và quân sự qua việc học Binh thư yếu lược là cực kỳ quan trọng. Trần Quốc Tuấn không chỉ muốn họ dựa vào tài năng và lòng dũng cảm mà còn phải trau dồi kiến thức để chiến đấu hiệu quả hơn. Câu 'Ta thường tới bữa quên ăn' phản ánh việc ông không ngừng học hỏi và làm việc hết mình để nâng cao hiểu biết chiến thuật, qua đó truyền cảm hứng cho các tướng sĩ học tập chăm chỉ.
Trong câu ví dụ 'Ta thường quên ăn, chỉ lo chiến đấu đến khi máu chảy vì quân thù,' đây là kiểu câu mô tả hành động và trạng thái. Trần Quốc Tuấn đã dùng những từ ngữ mạnh mẽ để diễn tả sự hy sinh và tận tâm của bản thân cùng các tướng sĩ, nhấn mạnh việc họ đang đổ máu vì đất nước và đối thủ. Điều này góp phần xây dựng tinh thần đoàn kết và tôn vinh lòng yêu nước của các chiến sĩ.
Câu 2: Trang 64 - SGK Ngữ văn 8
Trong đoạn trích này, có sự tương tác giữa nhiều nhân vật và các hành động nói khác nhau:
a) Trong cuộc trò chuyện giữa Bà láng giềng và chị Dậu:
- Bà láng giềng đặt câu hỏi để tìm hiểu thông tin hoặc sự kiện khiến chị Dậu cảm thấy bất ngờ và lo lắng.
- Chị Dậu trả lời để cung cấp thông tin cho bà láng giềng, thông báo về tình hình hoặc sự kiện cụ thể và cam kết sẽ giải quyết vấn đề.
b) Trong cuộc trò chuyện với Lê Thận:
- Lê Thận kể về một sự kiện hoặc trạng thái cụ thể và thể hiện cảm xúc của mình trong hoàn cảnh đó.
c) Trong cuộc trò chuyện với ông giáo và lão Hạc:
- Ông giáo hỏi để tìm hiểu thông tin hoặc quan điểm của lão Hạc về một vấn đề nào đó.
- Lão Hạc cập nhật về tình hình hoặc sự kiện cụ thể và chia sẻ cảm xúc của mình trong hoàn cảnh đó.
Các mục đích của các hành động nói trong đoạn trích này rất đa dạng, từ việc hỏi để tìm hiểu, trả lời để giải thích, trình bày để kể lại, thông báo về tình hình, đến khuyên bảo và thể hiện cảm xúc. Điều này phản ánh sự phong phú trong việc sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp và tương tác giữa các nhân vật.
